Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης (ND, ORL, DDS, PhD). Aικατερίνη Γκέλη (ΜD, Radiologist
Το έκζεμα χεριών είναι μια ιδιαίτερα διαδεδομένη δερματοπάθεια και μια από τις πιο κοινές διαταραχές που σχετίζονται με την εργασία. Στα δύο τρίτα των ατόμων που πάσχουν από έκζεμα χεριών, η ασθένεια γίνεται χρόνια και επηρεάζει σωματικές, υλικές, κοινωνικές και ψυχολογικές πτυχές της ζωής, με αποτέλεσμα να βλάπτει την ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία[1].
Το έκζεμα χεριών υποτροπιάζει με υψηλό επιπολασμό 1 έτους που φτάνει το 9,7% [2] και επιπολασμό στη διάρκεια της ζωής που κυμαίνεται από 11,3% έως 20% [3].
Το ποσοστό επίπτωσης της νόσου αναφέρεται ότι είναι 5,5-8,8 ανά 1000 άτομα έτη[4].
Το χρόνιο έκζεμα χεριών παρουσιάζεται επίσης ως ασθένεια που βλάπτει την ποιότητα ζωής των ασθενών και επηρεάζει διάφορες σωματικές (άγχος), υλικές, κοινωνικές (κοινωνικό άγχος) και ψυχολογικές (κατάθλιψη) πτυχές της καθημερινής ζωής[5]. Ο επιπολασμός της μέτριας έως σοβαρής κατάθλιψης στα άτομα με χρόνιο έκζεμα χεριών φτάνει το 9%[24].
Ο όρος «χρόνιο έκζεμα» περιγράφει μια κατάσταση που επιμένει για τουλάχιστον 3 μήνες ή επανεμφανίζεται για τουλάχιστον δύο φορές σε μια περίοδο 12 μηνών[6].
Το έκζεμα χεριών επηρεάζει άτομα διαφόρων επαγγελμάτων, αλλά ο επιπολασμός του είναι υψηλότερος σε ορισμένες ειδικές επαγγελματικές ομάδες που εκτίθενται σε ερεθιστικά ή αλλεργιογόνα, όπως οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας (οδοντίατροι, χειρουργοί, νοσηλευτικό προσωπικό), οι χειριστές τροφίμων και οι κομμωτές και κομμωτριες)[7].
Κλινική εικόνα
Το χρόνιο έκζεμα χεριών χαρακτηρίζεται από ένα τυπικό πρότυπο ύφεσης και έξαρσης. Τα κλινικά σημεία και συμπτώματα του χρόνιου εκζέματος των χεριών περιλαμβάνουν ερύθημα, οίδημα, φλύκταινες/φλύκταινες, υπερκεράτωση, ραγάδες, κνησμό και πόνο.
Η βαρύτητα του χρόνιου εκζέματος των χεριών μπορεί να κυμαίνεται από ήπια εμπλοκή λίγων δακτύλων έως μια σοβαρή αναπηρική και εξαιρετικά κνησμώδης έκρηξη φυσαλίδων που επηρεάζει όλο το χέρι και τα δάχτυλα[8].
Επειδή τα χέρια είναι σημαντικά όργανα έκφρασης και επικοινωνίας και είναι απαραίτητα για την καθημερινή οικιακή και επαγγελματική δραστηριότητα, το χρόνιο έκζεμα των χεριών μπορεί να έχει τεράστιο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής και στην ικανότητα των ασθενών να εκτελούν δραστηριότητες της καθημερινής ζωής[9].
Παρά την υψηλή επιβάρυνση, η επιλογή των θεραπειών του χρόνιου εκζέματος των χεριών από τους ασθενείς ή τους ιατρούς τους εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση.
Παθολογική φυσιολογία του χρόνιου εκζέματος
Η παθοφυσιολογία του χρόνιου εκζέματος δεν είναι ακόμη επακριβώς κατανοητή και πιθανότατα έχει πολυπαραγοντική αιτιολογία. Κύριοι παράγοντες κινδύνου είναι η τρέχουσα ή προηγούμενη ατοπική δερματίτιδα και η υπερβολική ή παρατεταμένη έκθεση σε ερεθιστικά ή αλλεργιογόνα[1].
Η ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής είναι η πιο συνηθισμένη αιτία χρόνιου εκζέματος των χεριών, η οποία είναι μια τοπική φλεγμονώδης απόκριση του δέρματος σε ένα ευρύ φάσμα χημικών ή φυσικών παραγόντων και ευθύνεται για το 95% των επαγγελματικών δερματικών διαταραχών .
Η ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής προκαλείται συχνά από αθροιστική έκθεση των ασθενών σε ερεθιστικούς παράγοντες, που αντιπροσωπεύει το 80% όλων των περιπτώσεων δερματίτιδας εξ επαφής.
Η ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής μπορεί να συνυπάρχει με ατοπική δερματίτιδα και αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής. Οι ασθενείς με ατοπική δερματίτιδα και αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής μπορεί να έχουν χαμηλότερο ουδό φλεγμονής για την ανάπτυξη ερεθιστικής δερματίτιδας εξ επαφής. Ως εκ τούτου, η ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής πρέπει να διακρίνεται από βλάβες της ατοπικής δερματίτιδας και της αλλεργικής δερματίτιδας εξ επαφής.
Οι ασθενείς με ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής αναφέρουν τσούξιμο και κάψιμο με υπερβολικό κνησμό. Ο κνησμός αναφέρεται κλασικά από ασθενείς με ατοπική δερματίτιδα και αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής [10].
Οι κύριοι ερεθιστικοί παράγοντες του δέρματος είναι οι οργανικοί διαλύτες, τα απορρυπαντικά και το νερό. Σε έναν ευάλωτο πληθυσμό, η συχνή και επαναλαμβανόμενη έκθεση του δέρματος σε ερεθιστικούς παράγοντες προκαλεί βλάβη στα επιδερμικά κύτταρα και αφαιρεί τα επιδερμικά λιπίδια από την κεράτινη στοιβάδα. Αυτά οδηγούν σε διαταραχή της λειτουργίας φραγμού του δέρματος[11].
Η εξασθένηση της λειτουργίας του δερματικού φραγμού αυξάνει τον κίνδυνο διείσδυσης ερεθιστικών ουσιών μέσω του δέρματος με συνέπεια την πρόκληση τοπικών ανοσολογικών και φλεγμονωδών αντιδράσεων στο δέρμα. Η αυξημένη απελευθέρωση χημικών μεσολαβητών και κυτοκινών, όπως ο παράγοντας νέκρωσης όγκου-α (TNF-α), η ιντερλευκίνη (IL)-1, η IL-6, η IL-2, η IL-8, η c-ιντερφερόνη (IFN-c) και τα μονοκύτταρα κοκκιοκύτταρα παράγουν διέγερση αποικιών κερατινοκυττάρων, που έχει παρατηρηθεί σε περιοχές του δέρματος ως απόκριση στην έκθεση σε ερεθιστικές ουσίες[12].
Θεραπεία του χρόνιου εκζέματος των χεριών
Η διάγνωση και η αξιολόγηση του χρόνιου εκζέματος των χεριών μπορεί να είναι περίπλοκη και η διαχείριση του εκζέματος είναι συχνά δύσκολη. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης περιλαμβάνουν τη δομημένη εκπαίδευση των ασθενών, την αποφυγή παραγόντων πυροδότησης της φλεγμονής, την πρωτογενή έως τριτογενή πρόληψη, την τοπική αντιφλεγμονώδη θεραπεία με γλυκοκορτικοστεροειδή, τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης [Tacrolymus ointment (Protopic) και Pimecrolimus (Elidel)], οι οποίοι αλλάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα ή αναστολείς γιανουκινάσης, κρέμα κρισαμπορόλης, φωτοθεραπεία (στενής ζώνης υπεριώδες Β φως), συστηματικά ρετινοειδή και χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων εκτός ετικέτας. Τοπικές και συστηματικές ανοσοτροποποιητικές θεραπείες που έχουν εγκριθεί για την ατοπική δερματίτιδα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε σοβαρό ατοπικό έκζεμα χεριών και ορισμένες από αυτές βρίσκονται υπό κλινική ανάπτυξη για χρόνιο έκζεμα χεριών[13].
Απαιτείται πρόσθετη έρευνα για την καλύτερη κατανόηση των υποτύπων και των υποκείμενων μηχανισμών του χρόνιου εκζέματος χεριών, καθώς και της συγκριτικής αποτελεσματικότητας και ασφάλειας των θεραπειών.
Εκτός από την εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με την αποφυγή ερεθιστικών και αλλεργιογόνων και τα μέτρα προστασίας του δέρματος, συνιστώνται τοπικές αντιφλεγμονώδεις θεραπείες, όπως οι κρέμες ή λοσιόν κορτικοστεροειδών Αυτά χρησιμοποιούνται ευρέως ως θεραπεία πρώτης γραμμής για το χρόνιο έκζεμα των χεριών. Ωστόσο, λόγω της ανάπτυξης ταχυφυλαξίας (Η ταχυφυλαξία εμφανίζεται όταν ένα φάρμακο ξαφνικά παρέχει μειωμένη ανταπόκριση ή όφελος από ό,τι κάποτε), καθώς και του αυξημένου κινδύνου πολλαπλών ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως η ατροφία του δέρματος, η τελαγγειεκτασία, οι δερματικές ραβδώσεις, η ακμή και άλλες τοπικές ανεπιθύμητες ενέργειες, καθώς και η συστηματική απορρόφηση σε μακροχρόνια χρήση τοπικών κορτικοστεροειδών, τόσον οι δερματολόγοι όσο και οι ασθενείς αναζητούν θεραπείες που να ανακουφίζουν, αλλά δεν προκαλούν παρενέργειες.
Η χρησιμοποίηση κρέμας delgocitinib έδειξε ανώτερη αποτελεσματικότητα, συγκριτικά με την εφαρμογή μόνο του εκδόχου της και ήταν καλώς ανεκτή για περισσότερο από 16 εβδομάδες σε ενήλικα άτομα με μέτριο προς σοβαρό χρόνιο έκζεμα των χεριών[14].
Συμπληρωματική φυσική θεραπεία του χρόνιου εκζέματος των χεριών
Ταυτόχρονα με τις τοπικές φαρμακευτικές θεραπείες του χρόνιου εκζέματος των 
χεριών, πολύ καλλά αποτελεσματα προκαλούνται με τη συμπληρωματική αγωγή με τη λοσιόν κολλοειδούς βρώμης (Prurigkel). Το κολλοειδές βρώμης είναι ένα φυσικό προϊόν που προέρχεται από ολόκληρους αποφλοιωμένους κόκκους βρώμης. Έχει εξαιρετικό ιστορικό ασφάλειας και είναι εγκεκριμένο από τον FDA (Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ) ως προστατευτικό δέρματος χωρίς ιατρική συνταγή (OTC)[15].
Το κολλοειδές βρώμης διαθέτει ισχυρές αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες που τα κλινικά οφέλη του στη θεραπεία μιας ποικιλίας φλεγμονωδών δερματολογικών διαταραχών, όπως το χρόνιο έκζεμα των χεριών, η ατοπική δερματίτιδα, η ψωρίαση και το ξηρό δέρμα έχουν αποδειχθεί σε προηγούμενες μελέτες[16, 17, 18].
Τα ενεργά συστατικά στο κολλοειδές βρώμης αποτελούνται από πολυσακχαρίτες, πρωτεΐνες, λιπίδια, σαπωνίνες, ένζυμα, φλαβονοειδή, βιταμίνες και αβενθραμίδες. Οι αβενανθραμίδες είναι φαινολικές ενώσεις που υπάρχουν στη βρώμη που μεσολαβούν στην αντιφλεγμονώδη δράση της[25].
Η μείωση της ενεργοποίησης της βιοχημικής οδού του πυρηνικού παράγοντα κάπα Β (NF-kappa B) στα κερατινοκύτταρα και η μείωση της έκκρισης των προφλεγμονωδών κυτοκινών και της ισταμίνης, που είναι γνωστοί βασικοί μηχανισμοί στην παθοφυσιολογία των φλεγμονωδών δερματώσεων, είναι μηχανισμοί που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αντιφλεγμονώδη δράση του κολλοειδούς βρώμης σε φλεγμονώδεις, ξηρές και κνησμώδεις δερματώσεις του δέρματος[19].
Επιπλέον, πιστεύεται ότι η τοπική εφαρμογή του κολλοειδούς βρώμης, που προάγει και αποκαθιστά το φυσικό επίπεδο του δέρματος σε βασικά λιπίδια, όπως τα κεραμίδια, η χοληστερόλη και τα ελεύθερα λιπαρά οξέα, μπορεί να βελτιώσει την αποκατάσταση του δερματικού φραγμού[20].
Επιπλέον, η τοπική εφαρμογή του κολλοεοδούς βρώμης δρα ενυδατικά, διότι διατηρεί την περιεκτικότητα του δέρματος σε νερό και αποτρέπει την διαεπιδερμική απώλεια νερού[21].
H λοσιόν κολλοειδούς βρώμης (Prurigkel) δρα αποτελεσματικά και στην ατοπική δερματίτιδα, η οποία είναι ένας συγκεκριμένος τύπος εκζέματος, ενώ το χρόνιο έκζεμα είναι ένας ευρύτερος όρος που μπορεί να περιλαμβάνει την ατοπική δερματίτιδα και άλλες μορφές εκζέματος που έχουν μετατραπεί σε μακροχρόνιες καταστάσεις. Η ατοπική δερματίτιδα χαρακτηρίζεται από ξηρό, κνησμώδες, φλεγμονώδες δέρμα με δυσβιοτικό μικροβίωμα.
To 2020 o Kimberly Capone και οι συνεργάτες με κλινική μελέτη συνέκριναν τα αποτελέσματα μιας κρέμας εκζέματος που περιέχει 1% κολλοειδούς βρώμης και μια τυπική ενυδατική κρέμα στο μικροβίωμα του δέρματος και στη λειτουργία του δερματικού φραγμού ασθενών με ήπιο έως μέτριο έκζεμα.
Οι ερευνητές μελέτησαν δύο ομάδες ασθενών με χρόνιο έκζεμα χεριών. Στη μια ομάδα ασθενών χορήγησαν κρέμα κολλοειδούς βρώμης 1% και στην δεύτερη ομάδα χορήγησαν μια τυπική, μη αρωματισμένη καθημερινή ενυδατική κρέμα. Η θεραπεία διήρκεσε 14 ημέρες, ακολουθούμενη από περίοδο 7 ημερών, χωρίς εφαρμογή της θεραπείας. Από τους 61 ασθενείς που ολοκλήρωσαν τη μελέτη, οι 30 έλαβαν την κρέμα κολλοειδούς εκζέματος βρώμης 1% και οι 31 την τυπική ενυδατική κρέμα. Στις 14 ημέρες, η κρέμα κολλοειδούς εκζέματος βρώμης 1% μείωσε τη μέση βαθμολογία του Δείκτη Σοβαρότητας Περιοχής Έκζεμα και τον Δείκτη Σοβαρότητας Ατοπικής Δερματίτιδας κατά 51% και 54%, αντίστοιχα. Σε αντίθεση με τη θεραπεία με την τυπική ενυδατική κρέμα, η θεραπεία με την κρέμα κολλοειδούς εκζέματος βρώμης 1% συσχετίστηκε με τάσεις προς χαμηλότερο επιπολασμό των ειδών Staphylococcus και υψηλότερη μικροβιοποικιλότητα στα σημεία της βλάβης. Η κολλοειδής κρέμα εκζέματος βρώμης 1% βελτίωσε σημαντικά το pH του δέρματος, τη λειτουργία του δερματικού φραγμού και την ενυδάτωση του δέρματος από την έναρξη έως την ημέρα 14, ενώ η τυπική ενυδατική κρέμα βελτίωσε μόνον την ενυδάτωση. Συνολικά, τα αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι τα τοπικά προϊόντα μπορούν να έχουν διαφορετικά αποτελέσματα στις ιδιότητες φραγμού του δέρματος και στο μικροβίωμα. Είναι σημαντικό γεγονός ότι, οι ερευνητές έδειξαν ότι η χρήση κολλοειδούς κρέμας εκζέματος βρώμης 1% βελτιώνει τη σύνθεση του μικροβιώματος και επιδιορθώνει σημαντικά τα ελαττώματα του δερματικού φραγμού[22].
Το 2020 ο Mohammadreza Sobhan και οι συνεργάτες επέδειξαν επίσης με μία διπλή τυφλή μελέτη το κλινικό όφελος της εφαρμογής κρέμας του κολλοειδούς βρώμης 1% ως συμπληρωματικής θεραπείας, σε συνδυασμό με τοπικά κορτικοστεροειδή, στη διαχείριση του χρόνιου ερεθιστικού εκζέματος των χεριών[23].
Τα ευρήματα αυτών των μελετών δείχνουν ότι το κολλοειδές βρώμης, ένα φυσικό προϊόν με αποδεδειγμένη ικανότητα προστασίας του φραγμού του δέρματος, ενυδάτωσης του δέρματος και αντιφλεγμονώδεις και καταπραϋντικές ιδιότητες, μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα, ως συμπληρωματική θεραπεία στη διαχείριση φλεγμονωδών δερματικών παθήσεων, όπως το χρόνιο ερεθιστικό έκζεμα των χεριών[23].
Στην Ελλάδα κυκλοφορεί η λοσιόν κολλοειδούς βρώμης (1%) Prurigkel, η οποία εφαρμόζεται συμπληρωματικά στο ερεθιστικό χρόνιο έκζεμα των χεριών, αλλά και οποιασδήποτε άλλης δερματικής επιφάνειας με χρόνιο έκζεμα ή ατοπική δερματίτιδα.
Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1.Weidinger S, Novak N. Hand eczema. Lancet. 2024 Dec 14;404(10470):2476-2486.
2.Meding B., Järvholm B. Hand Eczema in Swedish Adults—Changes in Prevalence between 1983 and 1996. J. Investig. Dermatol. 2002;118:719–723. doi: 10.1046/j.1523-1747.2002.01718.x. [DOI] [PubMed] [Google Scholar][Ref list]
3.Vindenes H.K., Svanes C., Lygre S.H.L., Hollund B.-E., Langhammer A., Bertelsen R.J. Prevalence of, and Work-Related Risk Factors for, Hand Eczema in a Norwegian General Population (The HUNT Study) Contact Dermat. 2017;77:214–223. doi: 10.1111/cod.12800. [DOI] [PubMed] [Google Scholar][Ref list]
4.Thyssen J.P., Johansen J.D., Linneberg A., Menné T. The Epidemiology of Hand Eczema in the General Population—Prevalence and Main Findings. Contact Dermat. 2010;62:75–87. doi: 10.1111/j.1600-0536.2009.01669.x. [DOI] [PubMed] [Google Scholar][Ref list]
5.Maden S., Ozbagcivan O., Onur Aysevener B.E., Aktan S. Quality of Life, Anxiety, Depression, Social Anxiety and Avoidance in Patients with Chronic Hand Eczema. Ital. J. Dermatol. Venereol. 2021;156:562–569. doi: 10.23736/S2784-8671.21.06645-1. [DOI] [PubMed] [Google Scholar][Ref list]
6.Thyssen J.P., Johansen J.D., Linneberg A., Menné T. The Epidemiology of Hand Eczema in the General Population—Prevalence and Main Findings. Contact Dermat. 2010;62:75–87. doi: 10.1111/j.1600-0536.2009.01669.x. [DOI] [PubMed] [Google Scholar][Ref list]
7.Warshaw EM, Ahmed RL, Belsito DV, et al. Contact dermatitis of the hands: cross-sectional analyses of North American contact dermatitis group data, 1994–2004. J Am Acad Dermatol. 2007;57(2):301–314. doi: 10.1016/j.jaad.2007.04.016 [DOI] [PubMed] [Google Scholar]
8.Menné T, Johansen JD, Sommerlund M, Veien NK; Danish Contact Dermatitis Group. Hand eczema guidelines based on the Danish guidelines for the diagnosis and treatment of hand eczema. Contact Dermatitis. 2011 Jul;65(1):3-12.
9.Hald M, Berg ND, Elberling J, Johansen JD.Medical consultations in relation to severity of hand eczema in the general population. Br J Dermatol. 2008 Apr;158(4):773-7.
10.Bains SN, Nash P, Fonacier L. Irritant Contact Dermatitis. Clin Rev Allergy Immunol. 2019 Feb;56(1):99-109.
11.Eberting C. Irritant contact dermatitis: mechanisms to repair. J Clin Exp Dermatol Res. 2014;5(246):2. doi: 10.4172/2155-9554.1000246 [DOI] [Google Scholar]
12.Wilmer JL, Burleson FG, Kayama F, Kanno J, Luster MI. Cytokine induction in human epidermal keratinocytes exposed to contact irritants and its relation to chemical-induced inflammation in mouse skin. J Investig Dermatol. 1994;102(6):915–922. doi: 10.1111/1523-1747.ep12383512 [DOI] [PubMed] [Google Scholar]
13.Stephan Weidinger, Natalija Novak. Hand eczema. Lancet. 2024 Dec 14;404(10470):2476-2486. doi: 10.1016/S0140-6736(24)01810-5. Epub 2024 Nov 29.
14.Robert Bissonnette, Richard B Warren, Andreas Pinter, Tove Agner, Melinda Gooderham, Marie L A Schuttelaar, Marie-Noëlle Crépy , Luca Stingeni, Esther Serra-Baldrich Keith Baranowski , Sofie Korn Merle Kurvits, Ursula Plohberger, Natacha Strange Vest, Sibylle Schliemann, trial investigators. Efficacy and safety of delgocitinib cream in adults with moderate to severe chronic hand eczema (DELTA 1 and DELTA 2): results from multicentre, randomised, controlled, double-blind, phase 3 trials. Lancet. 2024 Aug 3;404(10451):461-473.
15.Kurtz ES, Wallo W. Colloidal oatmeal: history, chemistry and clinical properties. J Drugs Dermatol. 2007;6(2):167–170. [PubMed] [Google Scholar][Ref list]
16.Lisante TA, Nuñez C, Zhang P. Efficacy and safety of an over-the-counter 1% colloidal oatmeal cream in the management of mild to moderate atopic dermatitis in children: a double-blind, randomized, active-controlled study. J Dermatolog Treat. 2017;28(7):659–667. doi: 10.1080/09546634.2017.1303569 [DOI] [PubMed] [Google Scholar]
17.Michelle Garay M, Judith Nebus M, Menas Kizoulis B. Anti-inflammatory activities of colloidal oatmeal (Avena sativa) contribute to the effectiveness of oats in treatment of itch associated with dry, irritated skin. J Drugs Dermatol. 2015;14(1):43–48. [PubMed] [Google Scholar]
18.Fowler JJ, Woolery-lloyd H, Waldorf H, Saini R. Innovations in natural ingredients and their use in skin care. J Drugs Dermatol. 2010;9(6 Suppl):S72–S81;quiz s2–s3. [PubMed] [Google Scholar]
19.Boisnic S, Branchet-gumila M, Coutanceau C. Inhibitory effect of oatmeal extract oligomer on vasoactive intestinal peptide-induced inflammation in surviving human skin. Int J Tissue React. 2003;25(2):41–46. [PubMed] [Google Scholar]
20.Lin T-K, Zhong L, Santiago JL. Anti-inflammatory and skin barrier repair effcts of topical application of some plant oils. Int J Mol Sci. 2018;19(1):70. doi: 10.3390/ijms19010070 [DOI] [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
21.Held E, Skoet R, Johansen J, Agner T. The hand eczema severity index (HECSI): a scoring system for clinical assessment of hand eczema. A study of inter‐and intraobserver reliability. Br J Dermatol. 2005;152(2):302–307. doi: 10.1111/j.1365-2133.2004.06305.x [DOI] [PubMed] [Google Scholar]
22.Kimberly Capone, Frank Kirchner, Shifra Liba Klein, Neena K Tierney.Effects of Colloidal Oatmeal Topical Atopic Dermatitis Cream on Skin Microbiome and Skin Barrier Properties. J Drugs Dermatol. 2020 May 1;19(5):524-531.
23.Mohammadreza Sobhan, Mahsa Hojati, Seyed-Yaser Vafaie, Davoud Ahmadimoghaddam, Younes Mohammadi, Maryam Mehrpooya. The Efficacy of Colloidal Oatmeal Cream 1% as Add-on Therapy in the Management of Chronic Irritant Hand Eczema: A Double-Blind Study. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2020 Mar 25;13:241–251. doi: 10.2147/CCID.S246021
24.Cvetkovski RS, Zachariae R, Jensen H, Olsen J, Johansen JD, Agner T.Quality of life and depression in a population of occupational hand eczema patients. Contact Dermatitis. 2006 Feb;54(2):106-11.
25. Xie X, Lin M, Xiao G, Liu H, Wang F, Liu D, Ma L, Wang Q, Li Z.Phenolic amides (avenanthramides) in oats – an update review. Bioengineered. 2024 Dec;15(1):2305029.
Δρ Δημήτριος Γκέλης ΜD, ORL, DDS, PhD
Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης (MD, ORL, DDS, PhD)
Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Ερευνητής και Συγγραφέας
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Ιατρική Έρευνα, Συμπληρωματική Ιατρική
Διεύθυνση: ΦΛΑΜΠΟΥΡΟ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
Τηλ: 6944280764, Email: pharmage@otenet.gr
www.gelis.gr, www.pharmagel.gr , www.orlpedia.gr , www.allergopedia.gr, d3gkelin.gr, www.vitaminb12.gr, www.zinc.gr, www.curcumin.gr
Αικατερίνη Γκέλη
Αικατερίνη ΓκέληΕχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη διαγνωστική με υπερήχους, κλασσική ακτινολογία παίδων και ενηλίκων, γναθοπροσωπική ακτινολογία, περιβαλλοντική ιατρική, ιατρική διατροφολογία, συμπληρωματική ιατρική.
Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.
Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση, παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.