Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης (MD, ORL, DDS, PhD), Αικατρίνη Γκέλη (MD, Radiologist)

Οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (ΦΝΕ) είναι χρόνιες υποτροπιάζουσες ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις παθήσεις που επηρεάζουν το γαστρεντερικό σωλήνα. Αντιπροσωπεύονται κυρίως από δύο μορφές, την ελκώδη κολίτιδα (ΕΚ) και τη νόσο του Crohn (ΝC). Οι ΦΝΕ ​​μπορεί να σχετίζονται  με την ενεργοποίηση πυρηνικών παραγόντων, όπως ο πυρηνικός παράγοντας-kB (NF-kB), οδηγώντας σε αυξημένη μεταγραφή προφλεγμονωδών μεσολαβητών που οδηγούν σε διάρροια, κοιλιακό άλγος, αιμορραγία και πολλές εξωεντερικές εκδηλώσεις[13]. 

Η ελκώδης κολίτιδα είναι μια ιδιοπαθής φλεγμονώδης πάθηση του παχέος εντέρου που οδηγεί σε διάχυτη ευθρυπτότητα και επιφανειακές διαβρώσεις στο τοίχωμα του παχέος εντέρου που σχετίζονται με αιμορραγία. Είναι η πιο κοινή μορφή φλεγμονώδους νόσου του εντέρου παγκοσμίως. Χαρακτηριστικά περιλαμβάνει φλεγμονή που περιορίζεται στον βλεννογόνο και τον υποβλεννογόνιο χιτώνα του παχέος εντέρου. Συνήθως, η νόσος ξεκινά στο ορθό και επεκτείνεται κεντρικά με συνεχή τρόπο[16].

Η συμβολή του σtρες στην πρόκληση φλεγμονώδους νόσου του εντέρου

Η δραστηριότητα της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου  συνδέεται στενά με ψυχολογικά συμπτώματα. Έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχει εντονότερο άγχος στους ασθενείς  με φλεγμονώδη  νόσο του εντέρου  κατά τη διάρκεια της έξαρσης των συμπτωμάτων της νόσου [1, 2].

Μια μελέτη σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι,  η ενδοσκοπικά επιβεβαιωμένη ενεργή φλεγμονή του βλεννογόνου σχετίζεται με περισσότερο ψυχολογικό στρες[3].

Γιαυτό παίζει ρόλο ο έλεγχος  της φλεγμονής, τόσο για τη σωματική, όσο και για την ψυχολογική ευεξία των ασθενών.

Σε μιαν άλλη μεγάλη ομάδα ασθενών με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, ως  παράγοντας κινδύνου  εκδήλωσης άγχους  ήταν  η ύπαρξη σοβαρής και ενεργού νόσου [1].

Πολλοί ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου χρειάζονται χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση της νόσου, καθώς αυτή μπορεί να καταλήξει στη δημιουργία μόνιμου στομίου στο κοιλιακό τοίχωμα,  την αφαίρεση του παχέος εντέρου, η οποία είναι μια τεράστια δια βίου αλλαγή για αυτούς.

Σε μια μικρή μελέτη ασθενών  με νόσο του Crohn και κολοστομία διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς είχαν υψηλά ποσοστά ψυχολογικής συννοσηρότητας και χαμηλή ποιότητα ζωής και οι περισσότεροι ασθενείς δεν λάμβαναν ψυχολογική βοήθεια. Επίσης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ψυχολογική φροντίδα ενδείκνυται για πολλούς από αυτούς τους ασθενείς [4].

Σε μια άλλη μελέτη ατόμων με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, που αντιμετωπίστηκαν χειρουργικά ή νοσηλεύτηκαν γι’ αυτήν σε νοσοκομείο οι πάσχοντες βρίσκονταν σε σοβαρό κίνδυνο εκδήλωσης άγχους [5].

Αυτές οι επιδράσεις μπορούν να αποδοθούν στη σοβαρότητα της νόσου που απαιτούσε την εισαγωγή στο νοσοκομείο,  τις παρενέργειες οποιασδήποτε θεραπείας που λαμβάνεται (ειδικά χειρουργική επέμβαση) και το περιβάλλον του νοσοκομείου που συχνά θεωρείται εκφοβιστικό από τους ασθενείς.

Δεν είναι σαφές εάν η εκπαίδευση των ασθενών που σχετίζονται με ασθένειες επηρεάζει τον κίνδυνο ανάπτυξης άγχους. Μια αυστραλιανή μελέτη διαπίστωσε μια συσχέτιση μεταξύ της γνώσης των ασθενών για τη νόσο τους και των επιπέδων άγχους, υποδηλώνοντας ότι οι ασθενείς με καλύτερη γνώση είχαν επίσης υψηλότερα επίπεδα άγχους [6].

Το αν οι αγχώδεις ασθενείς είναι πιο πιθανό να αναζητήσουν πληροφορίες σχετικά με την φλεγμονώδη νόσο του εντέρου τους  ή εάν η καλύτερη εκπαίδευση δημιουργεί άγχος, παραμένει ασαφές.

Σε μια μικρή σκανδιναβική μελέτη διαπιστώθηκε  ότι σε 49 συμμετέχοντες η γνώση βελτιώθηκε χωρίς αύξηση των βαθμολογιών άγχους [7].

 Απαιτείται περαιτέρω εργασία για να αξιολογηθεί η σχέση μεταξύ άγχους και γνώσης και να αναπτυχθούν στοχευμένες παρεμβάσεις που θα βελτιώσουν τη γνώση και ταυτόχρονα θα μειώσουν το άγχος.

Το προσλαμβανόμενο  και όχι το πραγματικό άγχος μπορεί επίσης να παίξει ρόλο στην ανάπτυξη της αγχώδους διαταραχής. Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι στην ελκώδη κολίτιδα, οι βαθμολογίες άγχους συσχετίστηκαν με το αντιληπτό άγχος και μια νέα διάγνωση φλεγμονώδους νόσου του εντέρου, ενώ σε ασθενείς με  νόσο του Crohn το άγχος συνδέθηκε με το προσλαμβανόμενο  άγχος, το κοιλιακό άλγος και χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση[1].

Οι μηχανισμοί αντιμετώπισης παίζουν σημαντικό ρόλο ως παράγοντες κινδύνου για εξάρσεις της νόσου του Crohn[8].

Οι ασθενείς που ασχολήθηκαν λιγότερο με την αποφυγή αντιμετώπισης (αποφυγή αντιμετώπισης των στρεσογόνων παραγόντων) ήταν λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν εξάρσεις [8].

Η παθοφυσιολογία του άξονα εντέρου -εγκεφάλου μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πορεία της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου, τόσο για τη φλεγμονή, όσο και για τα ψυχολογικά συμπτώματα. Ο TNF-alpha, μια προφλεγμονώδης κυτοκίνη, έχει θεωρηθεί ως βασικός παράγοντας πρόκλησης της φλεγμονής. Περαιτέρω έρευνα σε αυτόν τον τομέα μπορεί να αποκαλύψει θεραπευτικούς στόχους στο μέλλον, τόσο για τη βελτίωση της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου,  όσο και για τη βελτίωση των ψυχολογικών συμπτωμάτων[9].

Αντιμετώπιση του άγχους και του στρες των ασθενών με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου

 Ο άξονας εγκεφάλου-εντέρου παρέχει τη φυσιολογική σύνδεση μεταξύ του  κεντρικού νευρικού συστήματος  και του γαστρεντερικού σωλήνα που μπορεί να διευκολύνει αυτές τις σχέσεις.

Στις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου  οι θεραπείες που στοχεύουν στην  διαταραγμένη δραστηριότητα του άξονα εγκεφάλου-εντέρου, συμπεριλαμβανομένων των ψυχολογικών θεραπειών και  της χορήγησης αντικαταθλιπτικών, μπορεί να οδηγήσουν σε βελτιωμένα συμπτώματα και ποιότητα ζωής των ασθενών [10].

Η  περιορισμένη δυνατότητα αντιμετώπισης του στρες  και του άγχους  των ασθενών με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου  με τις συμβατικές θεραπείες οδήγησε στην έρευνα της αντιμετώπισής τους με φυσικούς αντιστρες και αγχολυτικούς παράγοντες, όπως η  L-θεανίνη [Calmagkel].

Ο  Ling Chen, και οι συνεργάτες του (2020) μελέτησαν  τις αντιφλεγμονώδεις και προστατευτικές επιδράσεις   L – θεανίνης  στη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου  και τον  εντοπισμό των υποκείμενων μοριακών μηχανισμών[11].

Στη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν πειραματόζωα αρουραίοι, οι οποίοι προ-θεραπεύτηκαν με L -θεανίνη σε δόση 0, 50, 200 ή 800 mg/kg/ημέρα.

Η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου  ​​προκλήθηκε στους αρουραίους χρησιμοποιώντας νατριοθειική δεξτράνη [dextran sulfate sodium (DSS)].

 Η ιστοπαθολογική ανάλυση που ακολούθησε υποδηλώνει ότι η L -θεανίνη μπορεί να καταστείλει την τη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου,  που προκαλείται από την  DSS με σημαντική αναστολή της φλεγμονής σε ιστούς του παχέος  και του λεπτού εντέρου.

Επιπλέον, η δόση των  200 mg/kg/ημερησίως L-θεανίνης  που χορηγήθηκε στην ομάδα  των αρουραίων που έλαβε DSS προκάλεσε  αύξηση του σωματικού και του εντερικού βάρους , ένα  μικρότερο δείκτη  δραστηριότητας  της νόσου  και της έκφρασης των  φλεγμονωδών παραγόντων, συγκριτικά προς την ομάδα των πειραματοζώων στα οποία προκλήθηκε μεν φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, αλλά δεν τους χορηγήθηκε προκαταρκτική θεραπεία.

 Στις αναλύσεις προσδιορισμού αλληλουχίας RNA και διαδοχικής σήμανσης μάζας, ένας μεγάλος αριθμός mRNAs και επιπέδων έκφρασης πρωτεϊνών διέφεραν σε σύγκριση με τους αρουραίους που τους προκλήθηκε φλεγμονή με τη χορήγηση DSS με και χωρίς προ-θεραπεία με 200 mg/kg/ημέρα L- θεανίνης.

Επιπλέον, η ανάλυση της οδού Kyoto Encyclopedia of Genes and Genomes υποδεικνύει τις αντιφλεγμονώδεις δραστηριότητες της L- θεανίνης  σε φλεγμονώδη νόσο του εντέρου   που προκαλείται από DSS, με υψηλή εκπροσώπηση των γονιδίων στα μονοπάτια «μεταβολισμός χοληστερόλης» και «μεταβολισμός ρετινόλης». Η ανάλυση δικτύων αλληλεπίδρασης πρωτεΐνης -πρωτεΐνης δείχνει περαιτέρω τη συμμετοχή αυτών των δύο οδών.

Αυτές οι μελέτες υποδεικνύουν ότι η προκαταρκτική θεραπεία με μέση δόση L- θεανίνης θα μπορούσε να βελτιώσει τη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου  που προκαλείται από την  DSS μέσω μοριακών μηχανισμών που περιλαμβάνουν τον μεταβολισμό της χοληστερόλης και της ρετινόλης [11].

Ο Dongxu Wang 1 (2020) ερεύνησαν επίσης τη δράση της  L-θεανίνης στον εντερικό βλεννογόνο ποντικών, στους οποίους είχαν πρώτα προκαλέσει φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, χορηγώντας τους νατριοθειική δεξτράνη(DSS).

Συνολικά, τα ευρήματά αυτών των  μελετών  έδειξαν ότι η L-θεανίνη αναστέλλει την εντερική φλεγμονή και προστατεύει από τη διάσπαση του εντερικού φραγμού σε ποντίκια με κολίτιδα που προκαλείται από DSS [12].

Η L-θεανίνη έχει επιδείξει αποτελεσματική αντιστρες και αγχολυτική δράση χωρίς να προκαλεί ανεπιθύμητες ενέργειες, ούτε υπνηλία, όπως αυτό συμβαίνει συνήθως με τα συμβατικά αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα.

Με τη συμπληρωματική λήψη L-θεανίνης [Calmagkel]  για την καταπολέμηση του οξέος στρες και του άγχους  μειώνεται η καρδιακή συχνότητα και η ανοσοσφαιρίνη Α του σιέλου. Αυτό το αποτέλεσμα αποδίδεται στη μείωση της ενεργοποίησης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος[13].

Η L-θεανίνη έχει τη δυνατότητα να προάγει την ψυχική υγεία στον γενικό πληθυσμό των ατόμων με καταστάσεις που σχετίζονται με το στρες, καθώς βελτιώνει και τις γνωσιακές ικανότητες [14].

Η L-θεανίνη προλαμβάνει την ελκώδη κολίτιδα ρυθμίζοντας την ανοσοαπόκριση των CD4+ Τ κυττάρων μέσω του εντερικού μικροβιώματος και των μεταβολιτών του

To 2025 o Xu και οι συνεργάτες  του[14] απέδειξαν σε πειραματόζωα τη δυνατότητα της  L-θεανίνης να προλαβαίνει την ελκώδη κολίτιδα. Διατύπωσαν την άποψη ότι, η  διαταραχή της εντερικής μικροχλωρίδας και των μεταβολιτών της θεωρούνται ως αιτίες της ελκώδους κολίτιδας, η οποία οδηγεί σε ανοσολογικές ανωμαλίες. Η διατροφή είναι ο σημαντικότερος ρυθμιστής της εντερικής μικροχλωρίδας. Συνεπώς, η κατάλληλη διατροφή έχει ευεργετική επίδραση στην ελκώδη κολίτιδα.

Το συστατικό του πράσινου τσαγιού,  η L-θεανίνη, μεταβάλλει την εντερική μικροχλωρίδα, ρυθμίζοντας έτσι την εντερική ανοσία. Ωστόσο, παραμένει άγνωστο εάν η L-θεανίνη αποτρέπει την ελκώδη κολίτιδα  μεταβάλλοντας την εντερική μικροχλωρίδα, καθώς και τους  υποκείμενους μηχανισμούς. Οι παραπάνω ερευνητές χρησιμοποίησαν την L-θεανίνη   για τη βελτιστοποίηση της εντερικής μικροχλωρίδας και των μεταβολιτών της.

 Επιπλέον, για να διερευνηθεί ο μηχανισμός με τον οποίο η L-θεανίνη αποτρέπει την ελκώδη κολίτιδα  χρησιμοποίησαν  ένα διάλυμα κοπρανώδους μικροχλωρίδας L-θεανίνης για την πρόληψη της ελκώδους κολίτιδας που προκαλείται από νατριούχο θειική δεξτράνη  (dextran sulfate sodium) μέσω μεταμόσχευσης κοπρανώδους μικροχλωρίδας.

Οι βελτιώσεις που προκλήθηκαν στη δομή του παχέος εντέρου, στις βαθμολογίες ιστολογίας του παχέος εντέρου, στους ανοσολογικούς παράγοντες (IL-10) και στους φλεγμονώδεις παράγοντες (IL-1β) απέδειξαν την προληπτική επίδραση της  L-θεανίνης στην ελκώδη κολίτιδα.

Τα αποτελέσματα του 16S rDNA και της μεταβολομικής ανάλυσης έδειξαν ότι η μικροχλωρίδα που σχετίζεται με την τρυπτοφάνη, τα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας και τα χολικά οξέα, όπως τα Muribaculaceae, Lachnospiraceae, Alloprevotella και Prevotellaceae, ήταν η κυρίαρχη.

Τα αποτελέσματα της κυτταρομετρίας ροής έδειξαν ότι η L-θεανίνη μείωσε τις ανοσολογικές αποκρίσεις των βοηθητικών Τ (Th)1 και Th17 κυττάρων και αύξησε τις ανοσολογικές αποκρίσεις που ρυθμίζουν τα Th2 και Τ μέσω ρύθμισης των αποκρίσεων των κυττάρων που παρουσιάζουν αντιγόνα, όπως τα δενδριτικά κύτταρα και τα μακροφάγα.

Επομένως, η L-θεανίνη ρύθμισε την ανοσολογική απόκριση των CD4+ Τ κυττάρων του παχέος εντέρου στην παρουσίαση αντιγόνου των δενδριτικών κυττάρων και των μακροφάγων μέσω της μικροχλωρίδας που σχετίζεται με την τρυπτοφάνη, τα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας και τα χολικά οξέα, αποτρέποντας έτσι την προκαλούμενη  από νατριοθειική δεξτράνη ελκώδη κολίτιδα.

To  2025 o Aoxiang Liu και οι συνεργάτες του ερεύνησαν μεσω μεταμόσχευσης κοπρανώδους μικροχλωρίδας σε πειραματόζωα την δράση της  L-θεανίνης  για τη βελτιστοποίηση της εντερικής μικροχλωρίδας και μελέτησαν τον μηχανισμό της  αποκαταστατικής δράσης  της L-θεανίνης στην ελκώδη κολίτιδα, που επιδιόρθωσε τον εντερικό φραγμό μέσω της εντερικής μικροχλωρίδας και των  λιπαρών οξέων βραχείας αλυσίδας [short-chain fatty acids SCFAs].

Τα ευρήματα αυτής της έρευνας αποκάλυψαν ότι η L-θεανίνη ρύθμισε τη δομή της εντερικής μικροχλωρίδας, αύξησε την περιεκτικότητα σε  short-chain fatty acid (SCFA) και προήγαγε την επιδιόρθωση του εντερικού φραγμού σε ποντίκια με ελκώδη κολίτιδα. Επιπλέον, η L-θεανίνη αύξησε την έκφραση πρωτεΐνης και mRNA του υποδοχέα 43 που συνδέεται με την πρωτεΐνη G (GPR43), της AKT και της φωσφατιδυλοϊνοσιτίδης 3-κινάσης (PI3K).

Αυτά τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η L-θεανίνη ανακουφίζει από την ελκώδη κολίτιδα,  επιδιορθώνοντας τον εντερικό φραγμό μέσω της ρύθμισης της εντερικής μικροχλωρίδας και των SCFA μέσω της ενεργοποίησης της σηματοδοτικής οδού GPR43/PI3K/AKT. Αυτή η μελέτη παρέχει μια μέθοδο πρόληψης και θεραπείας της ελκώδους κολίτιδας μέσω της L-θεανίνης ως ασφαλούς συμπληρώματος διατροφής[15].

Βάσει αυτής της πρόσφατης έρευνας και για την αντιμετώπιση του στρες και του άγχους των ασθενών με ελκώδη κολίτιδα μπορεί να χορηγηθεί μία έως τρεις κάψουλες των 150mg L-θεανίνης [Calmagkel], ταυτόχρονα με οποιαδήποτε θεραπεία έχει υποδείξει ο/η θεράπων γαστρεντερολόγος.

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1.Nahon S, Lahmek P, Durance C, et al. Risk factors of anxiety and depression in inflammatory bowel disease.Inflamm Bowel Dis. 2012;18:2086–2091. [PubMed] [Google Scholar] 30

2.Levenstein S, Prantera C, Varvo V, et al. Psychological stress and disease activity in ulcerative colitis: a multidimensional cross-sectional study. Am J Gastroenterol. 1994;89:1219–1225. [PubMed] [Google Scholar]

3.Bernstein C, Singh S, Graff L, et al. A prospective population based study of triggers of symptomatic flares in IBD. Am J Gastroenterol. 2010;105:1994–2002. [PubMed] [Google Scholar]

4.Knowles S, Wilson J, Wilkinson A, et al. Psychological well-being and quality of life in Crohn’s disease patients with an ostomy: a preliminary investigation. J Wound Ostomy Continence Nurs. 2013;40:623–629.[PubMed] [Google Scholar]

5.. Ananthakrishnan A, Gainer V, Cai T, et al. Similar risk of depression and anxiety following surgery or hospitalization for Crohn’s disease and ulcerative colitis.Am J Gastroenterol. 2013;108:594–601.[PMC free article][PubMed][Google Scholar]

6.Selinger C, Lal S, Eaden J, et al. Better disease specific patient knowledge is associated with greater anxiety in inflammatory bowel disease.J Crohns Colitis. 2013;7:214–218.[PubMed][Google Scholar]

7.Larsson K, Sundberg Hjelm M, Karlbom U, et al. A group-based patient education programme for high-anxiety patients with Crohn disease or ulcerative colitis.Scand J Gastroenterol. 2003;38:763–769.[PubMed][Google Scholar]

8.Bitton A, Dobkin P, Edwardes M, et al. Predicting relapse in Crohn’s disease: a biopsychosocial model. Gut.2008;57:1386–1392. [PubMed] [Google Scholar]

9.Bonaz B, Bemestein C. Brain-gut interactions in inflammatory bowel disease.Gastroenterology.2013;144:36–49.[PubMed][Google Scholar]

10.David J Gracie , P John Hamlin , Alexander C Ford. The influence of the brain-gut axis in inflammatory bowel disease and possible implications for treatment. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2019 Aug;4(8):632-642

11.Ling Chen , Wen-Jun Xiao , Qiong-Xian Yan5, Zhi-Hua Gong , Sheng Zhang, Li Zeng , Ming Yang, Yan-He Zhou . Protective effects of L-theanine on rats with dextran sulfate sodium-induced inflammatory bowel disease. Arch Pharm Res. 2020 Aug;43(8):821-862.

12.Dongxu Wang , Min Cai , Taotao Wang , Tiantian Liu , Jinbao Huang , Yijun Wang , Daniel Granato  Ameliorative effects of L-theanine on dextran sulfate sodium induced colitis in C57BL/6J mice are associated with the inhibition of inflammatory responses and attenuation of intestinal barrier disruption. Food Res Int. 2020 Nov;137:109409.

13.Laurindo LF, Santos AROD, Carvalho ACA, Bechara MD, Guiguer EL, Goulart RA, Vargas Sinatora R, Araújo AC, Barbalho SM. Phytochemicals and Regulation of NF-kB in Inflammatory Bowel Diseases: An Overview of In Vitro and In Vivo Effects. Metabolites. 2023 Jan 7;13(1):96.

14.Xu W, Liu A, Gong Z, Xiao W. L-theanine prevents ulcerative colitis by regulating the CD4+ T cell immune response through the gut microbiota and its metabolites. J Nutr Biochem. 2025 May;139:109845.

15.Liu A, Wang B, Wang M, Tang R, Xu W, Xiao W. l-theanine alleviates ulcerative colitis by repairing the intestinal barrier through regulating the gut microbiota and associated short-chain fatty acids. Food Chem Toxicol. 2025 Aug;202:115497.

16.Lynch WD, Hsu R. Ulcerative Colitis. [Updated 2023 Jun 5]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459282/