Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης (MD, ORL, DDS, PhD), Αικατερίνη Γκέλη (MD, Radiologist)
Το σύνδρομο κενής μύτης είναι μια διαταραχή που αναπτύσσεται μετά από χειρουργική επέμβαση στη μύτη και ιδιαιτέρως μετά από κάποια επέμβαση στις κάτω ρινικές κόγχες[1].
Οι ασθενείς αισθάνονται φραγμένη τη μύτη του, ενώ οι κάτω ρινικές αύλακες είναι ορθάνοιχτες.
Ο όρος «σύνδρομο κενής μύτης» διατυπώθηκε από τους Kern και Stenkvist το 1994 για να περιγράψει τη σημαντική απώλεια ενδορρινικού ιστού γύρω από την κάτω και τη μέση ρινική κόγχη[2].
Οι ασθενείς με μετεγχειρητικό σύνδρομο κενής μύτης αναφέρουν μια παράδοξη αίσθηση ρινικής απόφραξης (μπουκώματος), παρά το γεγονός ότι με την χειρουργική επέμβαση έχει διευρυνθεί ο χώρος των ρινικών κοιλοτήτων.
Οι ασθενείς παραπονούνται συνήθως για την παρουσία κρουστών στις ρινικές κοιλότητες, ξηρότητα του ρινικού βλεννογόνου, επιστάξεις (ρινορραγίες), παχύρευστες ρινικές εκκρίσεις, πόνο στο πρόσωπο, αισθήματα ασφυξίας, δυσκολία στην αναπνοή από τη μύτη, υπερβολική ροή αέρα από τη μύτη, δύσπνοια και ανεπαρκή έκπτυξη των πνευμόνων[3].
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι η κακή ποιότητα ζωής των ασθενών, η κακή ποιότητα του ύπνου τους και η διαρκής ψυχολογική τους αναστάτωση. Οι ασθενείς μπορεί να υποφέρουν από κακή ποιότητα ύπνου και διαταραχές του ύπνου, δυσκολία συγκέντρωσης, άγχος, κρίσεις πανικού, κατάθλιψη και αυτοκτονικό ιδεασμό[4].
Οι ασθενείς μη μπορώντας να ανακουφίσουν τα συμπτώματά τους περιφέρονται απεγνωσμένα από ωτορινολαρυγγολόγο σε ωτορινολαρυγγολόγο, χωρίς να λύνεται το πρόβλημά τους. Τελικά πολλοί ασθενείς με σύνδρομο κενής μύτης αναπτύσσουν σοβαρά και δυσεπίλυτα ψυχιατρικά προβλήματα.
Επειδή το αίσθημα της «κενής μύτης» θεωρείται συχνά ως ένα φυσιολογικό μέρος της ανάρρωσης μετά από μια ρινική χειρουργική επέμβαση, ο ρινοχειρουργός μπορεί να παραμελήσει την εξέλιξη της μετεγχειρητικής πορείας του ασθενούς και πολύ αργά να διαγνώσει την ανεπάρκεια της ρινικής αναπνοής του ασθενούς του[5].
Παθοφυσιολογία του συνδρόμου της κενής μύτης
Στο σύνδρομο της κενής μύτης δημιουργείται τροποποίηση της ροής του εισνεόμενου αέρα από τη μύτη. Η μεγάλη ιστική απώλεια από τις κάτω ρινικές κόγχες συνοδεύεται από απώλεια της νευρικής ευαισθησίας, διότι για τη φυσιολογική λειτουργία της μύτης χρειάζεται η ακεραιότητα και παρουσία των αισθητικών, απτικών και θερμικών υποδοχέων του βλεννογόνου των ρινικών κογχών. Η καταστροφή των κάτω ρινικών ή των μέσων ρινικών κογχών ακολουθείται από απώλεια των φυσιολογικών λειτουργιών της μύτης (εφύγρανση, θέρμανση και καθαρισμός του εισπνεόμενου αέρα. Η νευροφυσιολογική διαταραχή που εκδηλώνεται με μετεγχειρητική λειτουργική απόφραξη (μπούκωμα) της μύτης μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στην διαταραχή της λειτουργίας του τριδύμου νεύρου[20].
Οι ρινοχειρουργοί πρέπει να αφαιρούν ελάχιστο ιστό από τις κάτω ή τις μέσες ρινικές κόγχες, να αποφεύγουν τις πολλαπλές ενδορρινικές επεμβάσεις και να αντιμετωπίζουν επιφυλακτικά τους ασθενείς με προϋπάρχουσα ξηρότητα του ρινικού βλεννογόνου.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Συνιστάται ακόμη και μετά από την πιο ορθά εκτελεσμένη επέμβαση στις ρινικές κόγχες, μετεγχειρητικά οι ασθενείς να καθαρίζουν καθημερινά και συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας και για 30 ημέρες τις ρινικές κοιλότητες της μύτης τους με τους ρινικούς ψεκασμούς Οsmoclean hypertonic nasal spray, διότι αυτό το διάλυμα δημιουργεί ουδέτερο pH με αποτέλεσμα να μην προκαλείται αίσθημα τσουξίματος και ξεκολλάει της εκκρίσεις από το βλεννοκροσσωτό επιθήλιο της μύτης..
Αφού καθαριστεί ο ρινικός βλεννογόνος ο ασθενής κάνει 3 ψεκασμούς στο κάθε ρουθούνι, τρεις φορές την ημέρα με το ρινικό σπρέι Rhinosisam nasal spray,το οποίο περιέχει σησαμέλαιο, μαστιχέλαιο και βιταμίνη Ε, που το κάθε συστατικό του ασκεί ευεργετική δράση στον τραυματισμένο ρινικό βλεννογόνο.
Πως δρα ευεργετικά το σησαμέλαιο του Rhinosisam στο ρινικό βλεννογόνο
Το σησαμέλαιο (pharma grade seasam oil) ασκεί τα ακόλουθα αποτελέσματα όταν έρχεται σε επαφή με τον τραυματισμένο ρινικό βλεννογόνο:
1.Προστατεύει το ρινικό βλεννογόνο από αφυδάτωση. Το σησαμέλαιο αποτρέπει την ξηρότητα του ρινικού βλεννογόνου, ειδικά των ατόμων που ζουν σε ξηρά ή ψυχρά κλίματα ή περιβάλλοντα, διότι δημιουργεί μια προστατευτική κάλυψη του ρινικού βλεννογόνου που μειώνει την απώλεια νερού[6].
2.Ασκεί αντιφλεγμονώδη δράση. Το σησαμέλαιο περιέχει ενώσεις όπως η σησαμόλη και η σησαμίνη. H σησαμίνη και η σησαμόλη είναι ενώσεις αντιοξειδωτικές[7] με αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, που δυνητικά προστατεύουν τα νευρωνικά κύτταρα από το οξειδωτικό στρες[8] και μπορούν να βοηθήσουν στην καταπράυνση των ερεθισμένων ρινικών οδών και στη μείωση της μετεγχειρητικής φλεγμονής ή της φλεγμονής από λοίμωξη ή αλλεργία.
3.Ασκεί αντιβακτηριακή και αντιμυκητιασική δράση. Το σησαμέλαιο έχει ήπιες αντιβακτηριακές και αντιμυκητιακές ιδιότητες που μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη λοιμώξεων, ενεργώντας ως προστατευτικός φραγμός έναντι των αερομεταφερόμενων παθογόνων μικροοργανισμών[9].
4.Δρα θεραπευτικά και επουλωτικά. Το σησαμέλαιο είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικά και απαραίτητα λιπαρά οξέα που συμβάλουν στην ταχύτερη επούλωση και επανεπιθηλιοποίηση των μετεγχειρητικών τραυματισμών, μικροερεθισμών ή μικροαποτριβών του ρινικού βλεννογόνου.Έχει αποδειχτεί σε αρουραίους ότι η τοπική εφαρμογή σησαμέλαιου βελτίωσε την επούλωση τραυμάτων [10 ]. Μεταξύ των συστατικών του σουσαμιού που είναι δυνητικά υπεύθυνα για την επούλωση των τραυμάτων μελετηθεί η σησαμόλη [11].
5.Συμβάλλει στην κάθαρση του ρινικού βλεννογόνου. Το σησαμέλαιο μαλακώνει τις σκληρές μετεγχειρητικές κρούστες, οι οποίες μπορεί να καθαριστούν ευκολότερα.Το σησαμέλαιο συμβάλλει στην ταχύτερη και επανεπιθηλιοποίηση του ρινικού βλεννογόνου και επαναθέτει σε κίνηση τους κροσσούς του βλεννοκροσσωτού επιθηλίου. Αυτή λειτουργία αποκαθιστά ταχύτερα την ομαλή λειτουργία των κροσσών του νλεννοκροσωτού επιθηλίου των ρινικών κοιλοτήτων[12].
Πως δρα ευεργετικά το μαστιχέλαιο στο ρινικό βλεννογόνο
To μαστιχέλαιο που είναι προϊόν της μαστίχας Χίου (ρητίνη του δένδρου Pistacia lentiscus var.) που διαθέτει αντιοξειδωτική, κυτταροπροστατευτική και επουλωτική ικανότητα. Αυτές οι ιδιότητες ενισχύουν και επιταχύνουν την μετεγχειρητική επούλωση και επανεπιθηλιοποίηση του βλεννοκροσσωτού επιθηλίου του ρινικού βλεννογόνου, διότι το μαστιχέλαιο προκαλεί αναγεννητικά αποτελέσματα στο ρινικό βλεννογόνο κάτω από οξειδωτικές συνθήκες[13].
Πως δρα ευεργετικά η βιταμίνη Ε στο ρινικό βλεννογόνο
H βιταμίνη Ε προστατεύει τις κυτταρικές μεμβράνες και τα πολυακόρεστα λιπίδια από την επίθεση των αντιδραστικών ειδών οξυγόνου (ROS), προκαλώντας την ενεργοποίηση διαφόρων οδών μεταγωγής σήματος [14] και έτσι αναγνωρίζεται κυρίως για το ρόλο της ως αντιοξειδωτικό. H βιταμίνη E είναι σημαντική για τη διατήρηση της δομικής ακεραιότητας σχεδόν όλων των κυττάρων στο ανθρώπινο σώμα επηρεάζοντας την κυτταρική σηματοδότηση[15, 16].
Η βιταμίνη Ε ρυθμίζει επίσης την έκφραση του αυξητικού παράγοντα συνδετικού ιστού (CTGF)[17] και ρυθμίζει την έκφραση και τη μεταγραφή των γονιδίων, διευκολύνοντας έτσι την προστασία των τραυμάτων από λοιμώξεις, όπως, π.χ η λοίμωξη από τον ανθεκτικό στη μεθικιλλίνη Staphylococcus aureus (MRSA) [18].
Για τους παραπάνω λόγους το Rhinosisam nasal spray μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη του συνδρόμου της κενής μύτης, αλλά και στη μείωση της έντασης των συμπτωμάτων του συνδρόμου, αν αυτό προκληθεί, στην πλειοψηφία των ασθενών, που κάνουν χειρουργική επέμβαση στις ρινικές κοιλότητες και τους παραρρίνιους κόλπους.
Δυστυχώς δεν υπάρχει οριστική θεραπεία του συνδρόμου της κενής μύτης. Γιαυτό επιβάλλεται να γίνεται με προσεκτικά και με φειδώ οποιαδήποτε αφαίρεση ιστού από την κάτω και μέση ρινική κόγχη και αμέσως μετά από την επέμβαση μεταξύ των λοιπών μετεγχειρητικών οδηγιών και χορηγήσεως φαρμάκων να περιλαμβάνεται η συνδυασμένη χορήγηση των ρινικών ψεκασμών του Osmoclean hypertonic nasal spray και του Rhinosisam nasal spray επί ένα μήνα.
Συνιστάται η μετεγχειρητικήαποφυγή βαζελινούχου ή παραφινούχου αλοιφής μέσα στις ρινικές κοιλότητες, διότι υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας παραραφινωμάτων[21, 22].
Όταν τα συμπτώματα του συνδρόμου της κενής μύτης επιμένουν και δεν υποχωρούν με τον παραπάνω ήπιο τρόπο , εξετάζονται διάφορες χειρουργικές επιλογές. Το 2024 ο Do Hyun Kim και οι συνεργάτες του [19] ανέλυσαν τα αποτελέσματα είκοσι οκτώ μελετών, στις οποίες αναφερόταν η χρησιμοποίηση διαφόρων υλικών αποκατάστασης του όγκου των κάτω ρινικών κογχών σε ασθενείς με σύνδρομο κενής μύτης. Αναφέρεται η χρησιμοποίηση διαφόρων υλικών, συμπεριλαμβανομένων των υποβλεννογόνιων ενέσιμων υλικών, αλλομοσχευμάτων/ξενομοσχευμάτων/ πτωματικών εμφυτευμάτων, αυτόλογων εμφυτευμάτων και συνθετικών εμφυτευμάτων. Το εμφύτευμα πολυαιθυλενίου ήταν το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο υλικό (23,3%), ακολουθούμενο από αυτόλογο, ομόλογο ή πτωματικό πλευρικό χόνδρο (20%). Το πρόσθιο-κάτω πλάγιο ρινικό τοίχωμα ήταν το πιο συχνό σημείο χορήγησης. Οι περισσότερες μελέτες έδειξαν ότι η χειρουργική παρέμβαση οδήγησε σε σημαντικές βελτιώσεις στα κλινικά αποτελέσματα, όπως αποδείχτηκε από τις ενδοσκοπικές εξετάσεις, την ακουστική ρινομανομετρία και τις αξονικές τομογραφίες, μαζί με τις αναφερόμενες από τον ασθενή βελτιώσεις στα ρινικά συμπτώματα, την ψυχολογική ευεξία και τη συνολική ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία. Ωστόσο, αρκετές μελέτες δεν βρήκαν βελτίωση σε ορισμένα ερωτηματολόγια που σχετίζονται με ψυχολογικά θέματα ή χρόνους μεταφοράς σακχαρίνης. Η μέση διάρκεια παρακολούθησης ήταν 12,0 μήνες (εύρος, 2,0–27,6 μήνες). Μόνο δύο μελέτες ανέφεραν μετεγχειρητικές ανεπιθύμητες ενέργειες[19].
Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1.Coste A, Dessi P, Serrano E. Empty nose syndrome. Eur Ann Otorhinolaryngol Head Neck Dis. 2012 Apr;129(2):93–7.
2.Moore EJ, Kern EB. Atrophic rhinitis: a review of 242 cases. Am J Rhinol. 2001 Nov-Dec;15(6):355–61.
3.Chhabra N, Houser SM. The diagnosis and management of empty nose syndrome. Otolaryngol Clin North Am. 2009 Apr;42(2):311–30.
4.Gill AS, Said M, Tollefson TT, Steele TO. Update on empty nose syndrome: disease mechanisms, diagnostic tools, and treatment strategies. Curr Opin Otolaryngol Head Neck Surg. 2019 Aug;27(4):237–42.
5.Sozansky J, Houser SM. Pathophysiology of empty nose syndrome. Laryngoscope. 2015 Jan;125(1):70-4.
6.Björk-Eriksson T, Gunnarsson M, Holmström M, Nordqvist A, Petruson B.Fewer problems with dry nasal mucous membranes following local use of sesame oil. Rhinology. 2000 Dec;38(4):200-3.
7.Ruankham W, Suwanjang W, Wongchitrat P, Prachayasittikul V, Prachayasittikul S, Phopin K. Sesamin and sesamol attenuate H(2)O(2)-induced oxidative stress on human neuronal cells via the SIRT1-SIRT3-FOXO3a signaling pathway. Nutr Neurosci. 2021 Feb;24(2):90-101.
8.Yashaswini PS, Rao AG, Singh SA. Inhibition of lipoxygenase by sesamol corroborates its potential anti-inflammatory activity. Int J Biol Macromol. 2017 Jan;94(Pt B):781-787.
9.Mebeaselassie Andargie, Maria Vinas, Anna Rathgeb, Evelyn Möller, Petr Karlovsky.Lignans of Sesame (Sesamum indicum L.): A Comprehensive Review Molecules . 2021 Feb 7;26(4):883.
10.Kiran K., Asad M. Wound healing activity of Sesamum indicum L. seed and oil in rats. Indian J. Exp. Biol. 2008;46:777–782.
11.Shenoy R.R., Sudheendra A.T., Nayak P.G., Paul P., Kutty N.G., Rao C.M. Normal and delayed wound healing is improved by sesamol, an active constituent of Sesamum indicum (L.) in albino rats. J. Ethnopharmacol. 2011;133:608–612
12.Andreas Neher, Michaela Gstöttner, Michael Thaurer, Patrick Augustijns, Monika Reinelt, Wolfgang Schobersberger. Influence of essential and fatty oils on ciliary beat frequency of human nasal epithelial cells. Am J Rhinol. 2008 Mar-Apr;22(2):130-4.
13.Vasileios Xanthis, Eleni Fitsiou, Georgia-Persephoni Voulgaridou, Athanasios Bogadakis, Katerina Chlichlia, Alex Galanis, Aglaia Pappa. Antioxidant and Cytoprotective Potential of the Essential Oil Pistacia lentiscus var. chia and Its Major Components Myrcene and α-Pinene. Antioxidants (Basel) 2021 Jan; 10(1): 127.
14.Biesalski HK. Polyphenols and inflammation: basic interactions. Curr Opin Clin Nutr Metab Care 2007;10:724–8.
15.Rimbach G, Minihane AM, Majewicz J, Fischer A, Pallauf J, Virgli F, Weinberg PD. Regulation of cell signalling by vitamin E. Proc Nutr Soc 2002;61:415–25
16.Boscoboinik D, Szewczyk A, Hensey C, Azzi A. Inhibition of cell proliferation by alpha‐tocopherol. Role of protein kinase C. J Biol Chem 1991;266:6188–94.
17.Barbosa FL, Góes RM, de Faria-E-Sousa SJ, Haddad A. Regeneration of the corneal epithelium after debridement of its central region: an autoradiographic study on rabbits. Curr Eye Res 2009;34:636–45.
18.Pierpaoli E, Cirioni O, Barucca A, Orlando F, Silvestri C, Giacometti A, Provinciali M. Vitamin E supplementation in old mice induces antimicrobial activity and improves the efficacy of daptomycin in an animal model of wounds infected with methicillin‐resistant Staphylococcus aureus . J Antimicrob Chemother 2011;66:2184–5.
19.Do Hyun Kim, Mohammed Abdullah Basurrah, Soo Whan Kim, Sung Won Kim. Surgical and Regenerative Treatment Options for Empty Nose Syndrome: A Systematic Review. Clin Exp Otorhinolaryngol. 2024 Aug; 17(3): 241–252.
20.Konstantinidis I, Tsakiropoulou E, Chatziavramidis A, Ikonomidis C, Markou K. Intranasal trigeminal function in patients with empty nose syndrome. Laryngoscope. 2017 Jun;127(6):1263-1267.
21.Bachor E, Dost P, Unger A, Ruwe M.Paraffinoma–a rare complication following endonasal surgery]. Laryngorhinootologie. 1999 Jun;78(6):307-12.
22.Feldmann R, Harms M, Chavaz P, Salomon D, Saurat JH. Orbital and palpebral paraffinoma. J Am Acad Dermatol. 1992 May;26(5 Pt 2):833-5.
Δρ Δημήτριος Γκέλης ΜD, ORL, DDS, PhD
Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης (MD, ORL, DDS, PhD)
Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Ερευνητής και Συγγραφέας
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Ιατρική Έρευνα, Συμπληρωματική Ιατρική. Διεύθυνση: ΚΟΡΙΝΘΟΣ
Τηλ: 6944280764, Email: pharmage@otenet.gr
www.gelis.gr, www.pharmagel.gr , www.orlpedia.gr , www.allergopedia.gr, d3gkelin.gr, www.vitaminb12.gr, www.zinc.gr, www.curcumin.gr
Αικατερίνη Γκέλη
Αικατερίνη ΓκέληΕχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη διαγνωστική με υπερήχους, κλασσική ακτινολογία παίδων και ενηλίκων, γναθοπροσωπική ακτινολογία, περιβαλλοντική ιατρική, ιατρική διατροφολογία, συμπληρωματική ιατρική.
Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.
Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση, παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.