Ο συνηθέστερος τρόπος για να πάθει κανείς γαστρεντερίτιδα είναι μέσω της επαφής με κάποιο μολυσμένο άτομο ή με τη λήψη μολυσμένης τροφής ή νερού.

Αν κάποιος είναι κατά τα άλλα υγιής πιθανόν να συνέλθει σύντομα, χωρίς επιπλοκές. Όμως τα βρέφη, τα ηλικιωμένα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να καταλήξουν στο μοιραίο παρά τις επίμονες προσπάθειες των γιατρών [1].

Προς το παρόν δεν υπάρχει αποτελεσματική φαρμακευτική θεραπεία της ιογενούς γαστρεντερίτιδας. Γιαυτό είναι επιβεβλημένο να λαμβάνονται προληπτικά μέτρα. 

Καθώς δεν υπάρχει ακόμη διαθέσιμο στο εμπόριο κάποιο εμβόλιο, με το οποίο θα μπορούσε να προφυλαχτεί ένας πληθυσμός και επειδή ο νοροϊός που συνήθως προκαλεί την γαστρεντερίτιδα είναι πολύ μολυσματικός πρέπει να λαμβάνονται προφυλακτικά μέτρα [2].

Είναι απαραίτητο να αποφεύγονται οι μολυσμένες τροφές και το μολυσμένο νερό. Το συχνό πλύσιμο των χεριών με υγρό ή στερεό σαπούνι αποτελεί μια καλή άμυνα, κατά αυτής της λοίμωξης.

Ανάλογα με τον παθογόνο μικροοργανισμό που προκαλεί τη γαστρεντερίτιδα, τα συμπτώματα της ιογενούς γαστρεντερίτιδας μπορεί να εκδηλωθούν μέσα σε μία έως τρεις ημέρες από τη στιγμή της λοίμωξης και είναι ήπια έως σοβαρά.

Τα συμπτώματα συνήθως διαρκούν μια ή δύο ημέρες, αλλά καμιά φορά επιμένουν περισσότερο από 10 ημέρες.

Επειδή τα συμπτώματα των γαστρεντεριτίδων από διάφορα αίτια είναι παρόμοια είναι εύκολο η ιογενής διάρροια να μπερδευτεί με τη διάρροια που προκαλείται από βακτηρίδια, όπως η σαλμονέλα, το κολοβακτηρίδιο ή παράσιτα, όπως η γιάρδια, κλπ.

 Συμπτώματα γαστρεντερίτιδας

Αν και η γαστρεντερίτιδα έχει περιγραφεί και ως στομαχική γρίπη, δεν έχει καμιά σχέση με τη γρίπη που εκδηλώνεται στο αναπνευστικό με εκδηλώσεις από τη μύτη, το λαιμό και τους πνεύμονες.

Στη γαστρεντερίτιδα προσβάλλονται τα έντερα και προκαλούνται τα παρακάτω συμπτώματα και σημεία.

Yδαρής, συνήθως όχι αιματηρή διάρροια. Αν η διάρροια είναι αιματηρή αυτό σημαίνει ότι η λοίμωξη είναι σοβαρότερη.

Πονόκοιλος και κοιλιακές κράμπες.

Ναυτία, έμετοι ή και τα δύο.

Μερικοί εκδηλώνουν μυαλγίες και κεφαλαλγία.

Πυρετό όχι υψηλό.

Σε μερικές περιπτώσεις χάνεται η γεύση

Ανάλογα με τον παθογόνο μικροοργανισμό που προκαλεί τη γαστρεντερίτιδα, τα συμπτώματα της ιογενούς γαστρεντερίτιδας μπορεί να εκδηλωθούν μέσα σε μία έως τρεις ημέρες από τη στιγμή της λοίμωξης και είναι ήπια έως σοβαρά.

Τα συμπτώματα συνήθως διαρκούν μια ή δύο ημέρες, αλλά καμιά φορά επιμένουν περισσότερο από 10 ημέρες.

Επειδή τα συμπτώματα των γαστρεντεριτίδων από διάφορα αίτια είναι παρόμοια είναι εύκολο η ιογενής διάρροια να μπερδευτεί με τη διάρροια που προκαλείται από βακτηρίδια, όπως η σαλμονέλα, το κολοβακτηρίδιο ή παράσιτα, όπως η γιάρδια, κλπ.

Αιτίες της ιογενούς γαστρεντερίτιδας

Η ιογενής γαστρεντερίτιδα μπορεί να μεταδοθεί, όταν φάει κάποιο μολυσμένο τρόφιμο ή πιεί νερό μολυσμένο ή αν χρησιμοποιεί με κοινόχρηστο τρόπο πετσέτες σκουπίσματος του σώματος, που έχουν μολυνθεί, τα ίδια μαχαιροπήρουνα, πιάτα, ποτήρια, φλιτζάνια, κλπ.

Η ιογενής γαστρεντερίτιδα μπορεί να προκληθεί από διάφορους ιούς, όπως νοροϊός, ροταϊός, αδενοϊός, αστροϊός, σαποϊός. Από αυτούς κυριότεροι είναι :

Νοροϊοί [Noroviruses]. Από νορϊούς μπορεί να προσβληθούν παιδιά και ενήλικες και των δύοφύλων. Η γαστρεντερίτιδα από νοροϊό είναι η συχνότερη λοίμωξη που μπορεί να προκληθεί από μολυσμένη τροφή παγκοσμίως.

 

Ο νοροϊός μπορεί να μεταδοθεί και να εξαπλωθεί μέσα σε οικογένειες, συνωστιζόμενους πληθυσμούς, παιδικές κατασκηνώσεις, κρουαζερόπλοια, νοσοκομεία, στρατώνες, κλπ . 

Στις περισσότερες περιπτώσεις ο νοροϊός μεταδίδεται από μολυσμένα τρόφιμα, που ήλθαν σε επαφή με κάποιο άτομο που έπασχε ή έφερε στα λερωμένα χέρια του τον ιό ή μολυσμένο νερό (μολυσμένα πηγάδια ή γεωτρήσεις ή δεξαμενές νερού, στις οποίες βρίσκονται πλησίον τους βόθροι ή σε μολυσμένο δίκτυο ύδρευσης που είναι υποχλωριωμένο. Επίσης είναι δυνατή η μετάδοση του ιού από ατόμου σε άτομο.

Οι νοροϊοί έχουν αναγνωριστεί ως η κύρια αιτία της ανθρώπινης οξείας γαστρεντερίτιδας παγκοσμίως. Τα πρόσφατα χρόνια έχει ανακοινωθεί αύξηση των κρουσμάτων λοιμώξεων από νοροϊούς στα μεγάλα κρουαζερόπλοια. Δεδομένου ότι αυτές οι λοιμώξεις έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των επιβατών, των πληρωμάτων και στον τουρισμό γίνεται αντιληπτό το πόσο μεγάλη σημασία έχουν αυτές οι λοιμώξεις στην οικονομία και στη Δημοσία Υγεία [3].

Πολλές νοροϊώσεις σε κρουαζιερόπλοια θα είχαν προληφθεί αν είχαν εφαρμοστεί επαρκή προληπτικά μέτρα, όπως ο έλεγχος της θερμοκρασίας, αποφυγή της αναμετάδοσης του ιού από ατόμου σε άτομο, αξιόπιστη τροφοδοσία και εφοδιασμός τροφίμων και αποκλεισμός των μολυσμένων ατόμων από τη διαχείριση των τροφίμων και το εστιατόριο, απολύμανση των τουαλετών [4].

Ο ιός μπορεί να εξαπλωθεί εύκολα όταν εμέσματα κάποιου πάσχοντος πέσουν στο έδαφος ή στην τουαλέτα, οπόταν οι ιοί εξαπλώνονται στο περιβάλλον εύκολα.

Ροταϊός (Rotavirus). Η σοβαρή γαστρεντερίτιδα από ροταϊό είναι πολύ συνηθισμένη στα παιδιά κάτω των 5 ετών. Τα παιδιά μολύνονται βάζοντας τα λερωμένα και μολυσμένα με τον ιό δάχτυλά τους ή κάποιο άλλο ακάθαρτο αντικείμενο στο στόμα τους. Στους ενηλίκους η νόσος μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο, που έχει χρησιμοποιήσει την τουαλέτα και μετά δεν έπλυνε τα χέρια του.

Η γαστρεντερίτιδα από ροταϊό έχει ψυχοκοινωνικό αντίκτυπο, διότι προκαλεί σοβαρό στρες στους γονείς των πασχόντων παιδιών, πράγμα που επηρεάζει την εργασιακή τους απόδοση και την ποιότητα της ζωής τους [5].

Ροταϊός

Οι ενήλικοι που έχουν μολυνθεί από ροταϊό μπορεί να μην έχουν συμπτώματα, αλλά μπορούν να μεταδώσουν τη νόσο.

Αυτό είναι υψηλού ενδιαφέροντος στις περιπτώσεις εκείνες όπου τα άτομα αυτά εργάζονται και παρέχουν υπηρεσίες σε μικρά παιδιά (βρεφονηπιακούς σταθμούς, νηπιαγωγεία, κλπ), όπου άθελά τους μπορεί να μεταδώσουν τον ιό [6].

Η κυκλοφορία των ίδιων στελεχών ροταϊών στα παιδιά και τους ενήλικες μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση της μετάδοσης των ροταϊών σε έναν πληθυσμό [6]

Ο ροταϊός μπορεί να υπάρχει και σε όστρακα, μήδια, κυδόνια και άλλα δίθυρα μαλάκια. Γιαυτό αυτά τα τρόφιμα πρέπει να μαγειρεύονται πλήρως, διότι η ωμοφαγία τους περικλείει τον κίνδυνο πρόκλησης γαστρεντερίτιδας.

Σε έρευνες που έχουν γίνει έχει βρεθεί ότι 54,0% δειγμάτων μαλακίων ήσαν προσβεβλημένα από ιούς που μπορούν να προκαλέσουν οξεία γαστρεντερίτιδα [7].

Παρά το ότι έχει επινοηθεί το πενταδύναμο εμβόλιο ζώντος ροταϊού, εν τούτοις το εμβόλιο δεν έχει ακόμη καθιερωθεί για την πρόληψη της γαστρεντερίτιδας από ροταϊό. 

Παράγοντες κινδύνου πρόκλησης γαστρεντερίτιδας

Η γαστρεντερίτιδα απαντάται παγκοσμίως σε κάθε γεωγραφικό μήκος και πλάτος. Προσβάλλει άτομα κάθε ηλικίας , φύλου, φυλής και κοινωνικού στρώματος.

Επιρρεπείς στην εκδήλωση γαστρεντερίτιδας είναι οι παρακάτω πληθυσμιακές ομάδες.

Μικρά παιδιά. Τα παιδιά των παιδικών σταθμών νηπιαγωγείων και μικρών τάξεων του Δημοτικού σχολείου είναι ιδιαιτέρως επιρρεπή, διότι στα παιδιά καθυστερεί η ωρίμανση του ανοσοποιητικού τους συστήματος.

Ηλικιωμένα άτομα. Στα άτομα της τρίτης ηλικίας το ανοσοποιητικό σύστημα σταθερά εξασθενεί. Επιρρεπείς σε γαστρεντερίτιδα είναι οι τρόφιμοι γηροκομείων, διότι εκτός από τη φυσική εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος που επιδεικνύουν ζουν και σε συνθήκες κλειστής συνύπαρξης με άλλα άτομα της ηλικίας τους, τα οποία μεταδίδουν τους ιούς από ατόμου σε άτομο.

Συγκέντρωση ατόμων σε κλειστούς χώρους. Οι μαθητές του δημοτικού σχολείου, το κοινό που συγκεντρώνεται σε κλειστούς χώρους σε συνθήκες συνωστισμού, οι παιδικές κατασκηνώσεις, κλπ, αποτελούν περιβάλλον να μεταδοθεί η εντερολοίμωξη (νοσοκομεία, φυλακές, γηροκομεία, στρατόπεδα, κρουαζιερόπλοια, κλπ).

Οποιοδήποτε άτομο με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως όσοι πάσχουν από λοίμωξη HIV/AIDS, όσοι βρίσκονται υπό χημειοθεραπεία ή κάποια άλλη νόσο είναι επιρρεπή σε ιογενή γαστρεντερίτιδα.

Η βρώση ωμών μαλακίων άγνωστης προέλευσης. Οι ανθρώπινοι νοροιοί είναι η συνηθέστερη αιτία επιδημικής γαστρεντερίτιδας μετά από κατανάλωση δίθυρων μαλακίων (κυδώνια, αχιβάδες, όστρακα, κλπ), που έχουν μολυνθεί με κοπρανώδη απόβλητα, που υπάρχουν στο υδατικό περιβάλλον , όπου καλλιεργούνται [8].

Ο κάθε γαστρεντερικός ιός δείχνει ιδιαίτερη δραστηριότητα μια ορισμένη εποχή του χρόνου. Παραδείγματος χάριν οι κάτοικοι του Βορείου Ημισφαιρίου έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να προσβληθούν από νοροϊό ή ροταϊό μεταξύ του Οκτωβρίου και Απριλίου.

Επιπλοκές της γαστρεντερίτιδας

Η κύρια επιπλοκή της ιογενούς γαστρεντερίτιδας είναι η αφυδάτωση, δηλαδή η απώλεια νερού, ιχνοστοιχείων και αλάτων (ηλεκτρολυτών).

Αν κάποιος είναι σε θέση να μπορεί να αντικαθιστά τα υγρά που χάνει πίνοντας νερό, η αφυδάτωση δεν θα του δημιουργήσει πρόβλημα.

Όμως τα βρέφη και τα παιδιά, καθώς και τα ηλικιωμένα άτομα ή τα άτομα με εξασθενημένο το ανοσοποιητικό τους σύστημα μπορεί να χάνουν περισσότερα υγρά από όσα μπορούν να αντικαταστήσουν.

Σ αυτές τις περιπτώσεις συνιστάται η διακομιδή του πάσχοντος σε νοσοκομείο, όπου θα του χορηγηθούν υγρά ενδοφλεβίως, μαζί με ηλεκτρολύτες.

Αν σε ένα άτομο με σοβαρή αφυδάτωση δεν γίνει έγκαιρα και επαρκώς η η ενδοφλέβια χορήγηση υγρών, αυτή μπορεί να τον οδηγήσει στο μοιραίο [9]. 

Τι μπορεί να κάνει κανείς μέχρις ότου τον εξετάσει γιατρός

Συνιστάται να πίνει άφθονα υγρά. Αν υπάρχει υποψία ότι το νερό είναι ύποπτο και δεν υπάρχει ασφαλές εμφιαλωμένο νερό συνιστάται ο βρασμός του νερού.

Συνιστάται η έγκαιρη επανασίτιση του ασθενούς αποφεύγοντας στην αρχή τροφές που περιέχουν ίνες για να μην επιβαρυνθεί το πεπτικό σύστημα. (βραστές πατάτες, νερόσουπα με κριθαράκι).

Οι μητέρες που θηλάζουν ή ταΐζουν τα παιδιά τους με ξένο γάλα συνεχίζουν να τα ταΐζουν με τον ίδιο τρόπο.

Στα παιδιά η έγκαιρη αντιμετώπιση της κατάστασης από τον παιδίατρο θα δώσει τελικές οδηγίες αντιμετώπισης και λήψης της τελικής απόφασης, για το αν ο ασθενής θα πρέπει να εισαχθεί επειγόντως σε νοσοκομείο.

Στα παιδιά δεν χορηγούνται αντιδιαρροκά φάρμακα.

Οι ενήλικες ας μη παίρνουν μόνοι τους αυθαίρετα αντιδιαρροικά φάρμακα, αν δεν τους τα χορηγήσει υπεύθυνος γιατρός [10].

Διάγνωση της ιογενούς γαστρεντερίτιδας

Η διάγνωση τίθεται από το γιατρό, ο οποίος καταλήγει σ’ άυτήν παίρνοντας το ιστορικό του αρρώστου, κάνοντας κλινική εξέταση και ερευνώντας το περιβάλλον και τις συνθήκες διαβίωσης του ασθενούς, διότι είναι δυνατόν να υπάρχουν και άλλα κρούσματα με τη νόσο.

 Μια ταχεία εξέταση κοπράνων [rapid stool test ] με τη συνδυασμένη ανοσοχρωματογραφική δοκιμασία για ροταϊό/αδενοϊό [combined rotavirus/adenovirus immunochromatographic test (ICT)] μπορεί να αποδείξει την ύπαρξη νοροϊού ή ροταϊού ή αδενοϊού [11].

 Αν και η ταχεία δοκιμασία μπορεί να δώσει γρήγορα αποτελέσματα, εν τούτοις υπάρχει μεγάλη συχνότητα ψευδώς θετικών και ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων. Γιαυτό το λόγο χρησιμοποιούνται και άλλες πιο ευαίσθητες μέθοδοι για την πραγματική διάγνωση, όπως η δοκιμασία αλυσίδας πολυμεράσης [polymerasechainreaction (PCR)] ή οι ποσοτικές δοκιμασίες PCR και η δοκιμασία ενός σταδίου RT-PCR [onestepRT-PCR] [12].

Δεν υπάρχουν όμως τεστς για άλλους ιούς, που προκαλούν γαστρεντερίτιδα. Παρά τούτο μοριακές μέθοδοι η αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης πραγματικού χρόνου [real-timepolymerasechainreaction (PCR)] πολύ γρήγορα αντικαθιστά τις παραδοσιακές εργαστηριακές δοκιμασίες για την ανίχνευση ιικών παθογόνων στην παιδική διάρροια [13].

 Άλλες δοκιμασίες όπως η ELISA , στην οποία χρησιμοποιείται αντισώματα κατά ενός μείγματος στελεχών στερούνται ειδικότητας και ευαισθησίας [14]

Σε πολλές περιπτώσεις γαστρεντερίτιδας μπορεί να ζητηθεί η παρουσία στα κόπρανα βακτηριδίων ή παρασίτων που προκαλούν γαστρεντερίτιδα. 

Θεραπεία και αντιμετώπιση

Δεν υπάρχει κάποια ειδική θεραπεία για τη γαστρεντερίτιδα. Η θεραπεία είναι καθαρά υποστηρικτική της λειτουργίας του εντέρου. 

H κύρια θεραπεία των παιδιών με γαστρεντερίτιδα είναι η χορήγηση από το στόμα υποοσμωτικών υγρών και η οποία πρέπει να ξεκινάει όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Οι μητέρες δεν πρέπει να διακόπτουν το θηλασμό.

Η κανονική σίτιση του παιδιού πρέπει να συνεχίζεται χωρίς διατροφικές αλλαγές πλην του γάλακτος και των γαλακτοκομικών.

Σε παιδιά που δεν θηλάζουν μπορεί να χορηγηθεί γάλα χωρίς λακτόζη για την αντιμετώπιση της γαστρεντερίτιδας.

 Αποτελεσματική παρέμβαση κατά της διάρροιας είναι χορήγηση ειδικών προβιοτικών, όπως ο Lactobacillus GG ή ο Saccharomyces boulardii, διοσμεκτίτιο (diosmectite) ή ρακεκαντοτριλ (racecadotril).

Τα αντιβιοτικά δεν δρουν αποτελεσματικά κατά των ιών.

Η άσκοπη χρήση αντιβιοτικών οδηγεί στην ανάπτυξη ανθεκτικών στελεχών βακτηριδίων και τη διαταραχή της βακτηριδιακής χλωρίδας του εντέρου. Αντιλοιμώδη φάρμακα χορηγούνται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

Το Ondansetron είναι αποτελεσματικό κατά του εμέτου, αλλά πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι σοβαρές παρενέργειές του από την καρδιά. 

Στο νοσοκομείο διακομίζονται παιδιά ή ενήλικες που χρειάζονται παρεντερική χορήγηση υγρών. Οι περισσότερες περιπτώσεις γαστρεντερίτιδας αντιμετωπίζονται στο σπίτι των ασθενών ή ως εξωτερικοί ασθενείς κέντρων υγείας ή νοσοκομείων [15]. 

Αν έχετε προσβληθεί από γαστρεντερίτιδα, για να προλάβετε την αφυδάτωση εφαρμόστε τα παρακάτω.

Αφήστε να ηρεμίσει το στομάχι σας και γενικότερα το πεπτικό σας σύστημα. Σταματήστε να τρώτε στερεές τροφές για λίγες ώρες. Αφήνετε να λιώνουν στο στόμα σας μικρά παγάκια ή να πίνετε νερό, κάθε λίγο, γουλιά, γουλιά.

Μπορείτε επίσης να πίνετε σοδούχο νερό, ζωικούς ζωμούς (κοτόσουπα) και να αποφεύγετε τον καφέ και τα ποτά που περιέχουν καφεΐνη.

Πίνετε καθημερινά άφθονο καθαρό νερό (φιλτραρισμένο ή φρέσκο φιλτραρισμένο) γουλιά, γουλιά και όχι απότομα.

Σταδιακά αρχίστε να τρώτε κανονικές τροφές, που είναι εύπεπτες (φρυγανιές, μικρές ποσότητες ψωμιού, ζελατίνη, μπανάνες, ρύζι, και κοτόπουλο.

Αν το φαγητό σας προκαλέσει ναυτία διακόψτε τη λήψη του.

Αποφεύγετε ορισμένες τροφές και δοκιμάστε τις μόλις αισθανθείτε καλύτερα.

Σ’ αυτές περιλαμβάνονται τα γαλακτοκομικά προϊόντα, καφεΐνη, κόκκινο κρασί, οινοπνευματώδη σε πολύ μικρές ποσότητες, νικοτίνη (αν καπνίζετε) και οι λιπαρές και πικάντικες τροφές.

Αναπαυθείτε, διότι η νόσος και η αφυδάτωση προκαλούν κόπωση και αίσθημα εξάντλησης.

Αποφεύγετε την άσκοπη χρήση φαρμάκων, ιδίως παυσίπονων, αντιφλεγμονωδών, , κορτιζόνης, κλπ, διότι μπορεί να χειροτερεύσουν την κατάσταση του στομάχου σας.

Αποφύγετε ακόμη και την ακεταμινοφαίνη (DEPON) γιατί καμιά φορά μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο συκώτι, ιδίως στα παιδιά.

Για τα βρέφη και τα παιδιά: Στα παιδιά με γαστρεντερίτιδα ο κυριότερος στόχος είναι να αποκατασταθεί η ισορροπία υγρών και ηλεκτρολυτών.

Στα παιδιά χορηγούνται από το στόμα υγρά ενυδάτωσης που διατίθενται στα φαρμακεία και δεν χρειάζονται ιατρική συνταγή. Αν αμφιβάλετε στο πως θα το χρησιμοποιήσετε ρωτήστε τον παιδίατρό σας.

Μη χορηγείτε στα παιδιά απλό νερό, διότι στα παιδιά με γαστρεντερίτιδα δεν απορροφάται καλά το νερό και δεν αποκαθίσταται το ισοζύγιο των ηλεκτρολυτών.

Μη χορηγείται στα παιδιά με γαστρεντερίτιδα χυμούς φρούτων, για να αντιμετωπίσετε την αφυδάτωση, όπως π.χ. ο χυμός μήλου, διότι μπορεί να χειροτερεύσουν τη διάρροια.

Στο παιδί χορηγούνται σταδιακά, σιγά, σιγά οι κανονικές τροφές, ξεκινώντας με τη χορήγηση εύπεπτων τροφίμων, όπως ψωμί χωρίς πίτουρο, ρύζι, μπανάνες πατάτες βραστές. 

Πρόληψη της γαστρεντερίτιδας

Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης της ιογενούς γαστρεντερίτιδας είναι η πρόληψη και παρεμπόδιση της εξάπλωσης της λοίμωξης εφαρμόζοντας τα παρακάτω μέτρα. 

Εμβολιασμός των παιδιών. Εμβολιασμός μπορεί να γίνει σε παιδιά μόνον κατά του ροταϊού. Κυκλοφορούν δύο εμβόλια το Rotarix και Rota Teq, τα οποία μπορούν να χορηγηθούν με όλα τα υπόλοιπα βρεφικά εμβόλια στις ηλικίες των 2, 4 και 6 μηνών. [19, 20, 21]. 

Πλύσιμο των χεριών. Τα χέρια των ενηλίκων και των παιδιών πρέπει να πλένονται συχνά

Πλύσιμο των χεριών
Πριν	Μετά
την κατανάλωση φαγητού	τη χρήση της τουαλέτας/ αλλαγή πάνας
την προετοιμασία φαγητού	το χειρισμό μολυσματικού υλικού (εμέσματα ή κόπρανα)
το χειρισμό τροφίμων	το χειρισμό μολυσμένων, με εμέσματα ή διαρροϊκά κόπρανα, κλινοσκεπασμάτων, ρούχων, εσωρούχων, πετσετών
	την επαφή με κάποιον που έχει συμπτώματα γαστρεντερίτιδας
	το χειρισμό τροφίμων

ιδίως όταν πρόκειται κάποιος να διαχειριστεί να φάει με τα χέρια του κάποιο τρόφιμο.

Το πλύσιμο των χεριών πρέπει να επιβάλλεται και στα παιδιά.

Στα μεγαλύτερα παιδιά δίδονται εξηγήσεις γιατί πρέπει να πλένουν και πως πρέπει να πλένουν τα χέρια τους.

Τα χέρια μπορεί να πλένονται με στερεό ή υγρό σαπούνι. Και τα δύο έχουν το ίδιο καθαριστικό και απολυμαντικό αποτέλεσμα υπό ορισμένες προϋποθέσεις.

Όλοι οι τύποι σαπουνιών έχουν τα ίδια συστατικά, δηλαδή αλκαλικά άλατα λιπαρών οξέων και απορρυπαντικές ουσίες.

Το απορρυπαντικό που περιέχει το σαπούνι, που λέγεται επιφανειοδραστικός παράγοντας, επιτρέπει την ανάμειξη λαδιού και ρύπων και την απομάκρυνση των ρύπων με το νερό.

Τα στερεά σαπούνια των κοινόχρηστων τουαλετών είναι επαναχρησιμοποιούμενα από πολλά άτομα και γιαυτό συγκρατούν βακτηρίδια, τα οποία μπορεί να μεταδοθούν σε άλλους [16].

Βεβαίως είναι απίθανον αυτά τα βακτηρίδια να παραμένουν στο δέρμα του χρήστη, διότι όπως οι ρύποι έτσι και τα βακτηρίδια απομακρύνονται με τον αφρό και το ξέβγαλμα των χεριών με το νερό.

Όσον αφορά τα σαπούνια που περιέχουν αντισηπτικές και αντιβακτηριδιακές ουσίες ισχύει, ότι ισχύει και για τη χρήση των αντιβιοτικών, δηλαδή όσο μακροχρόνια χρησιμοποιείται ένα σαπούνι , προκύπτουν μεταλλάξεις των βακτηριδίων , οι οποίες τα καθιστούν ανθεκτικά στις αντιβακτηριδιακές ιδιότητες του σαπουνιού.

Από την άλλη πλευρά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν πολλά οφέλη από τη φυσική παρουσία βακτηριδίων στο ανθρώπινο δέρμα. Αυτά, τα φυσιολογικώς υπάρχοντα στο δέρμα βακτηρίδια επιτίθενται στα παθολογικά μικρόβια που εισβάλλουν στο δέρμα, πράγμα που βοηθάει στο να παραμένει το δέρμα υγιές

Κάνοντας κανείς καθημερινά λουτρό ή ντους δεν εξουδετερώνει αυτά τα φυσιολογικώς υπάρχοντα μικρόβια, διότι αυτά επανεμφανίζονται μέσα σε μία ώρα και συνεχίζουν το ρόλο τους.

Συνεπώς δεν έχει νόημα να κάνει κανείς πολλές φορές την ημέρα λουτρό ή να πλένει άσκοπα τα χέρια του (πλυσιομανία). Αρκεί να πλένει κανείς τα χέρια του όταν πρόκειται να πιάσει τρόφιμα ή τα γεννητικά του όργανα ή τα γεννητικά όργανα άλλου.

Όσον αφορά τα υγροσάπουνα του εμπορίου, όπως έχει αποδειχτεί ότι ήδη περιέχουν μικρόβια, τα οποία αργούν να φονευθούν με την πάροδο του χρόνου [17].

Τα ασφαλέστερα σαπούνια για τον καθαρισμό των χεριών είναι τα υγρά σαπούνια που αποθηκεύονται σε ασφαλείς θήκες, από τις οποίες μπορεί κανείς να πάρει την απαραίτητη ποσότητα υγρού σαπουνιού, χωρίς να το μολύνει και χωρίς να προσλάβει και μικρόβια από το σημείο της συσκευής, που έχει πατηθεί από προηγηθέντες χρήστες.

Στα υγρά σαπούνια εισάγονται διάφορα ισχυρά αντισηπτικά και αντιμικροβιακά φάρμακα, τα οποία μπορεί να δράσουν ερεθιστικά στο δέρμα ή να ρυπάνουν το περιβάλλον λόγω της τοξικότητάς τους

Έχει αποδειχτεί ότι τα υγρά σαπούνια που περιέχουν αιθέριο έλαιο ρίγανης διαθέτουν ισχυρή αντιμικροβιακή δράση και είναι κατάλληλα για τον καθαρισμό των χεριών

Τα υγρά σαπούνια με ριγανέλαιο μπορεί να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά με σαπούνια που περιέχουν αντιμικροβιακούς παράγοντες, όπως η χλωροξυλενόλη και το τρικλοσαν, των οποίων η χρήση μπορεί να έχει αρνητικές επιδράσεις στο περιβάλλον και στην υγεία [18].

Το υγρό σαπούνι είναι αποτελεσματικότερο από το στερεό και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ευκολότερα από ενήλικες και τα παιδιά. Τα παιδιά, όσο το δυνατόν ενωρίτερα, πρέπει να διδάσκονται πώς να πλένουν τα χέρια τους με στερεό ή υγρό σαπούνι, ιδιαίτερα μετά τη χρήση της τουαλέτας. Σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει διαθέσιμο νερό και σαπούνι συνιστάται η χρήση χαρτομάντηλων που είναι εμποτισμένα με κάποια ακίνδυνη αντισηπτική ουσία.

Χρησιμοποίηση ατομικής πετσέτας και ατομικών μέσων καθαριότητας. Αποφεύγεται η κοινή χρήση μαχαιροπήρουνων, ποτηριών νερού ή κρασιού, φλιτζανιών και πιάτων. Στο λουτρό πρέπει να υπάρχει ξεχωριστή πετσέτα για το κάθε μέλος της οικογένειας.

Αποφεύγεται η στενή επαφή με όσους έχουν μολυνθεί με τον ιό, αν είναι δυνατόν.

Απολύμανση των σκληρών επιφανειών. Συνιστάται η απολύμανση των σκληρών επιφανειών στην κατοικία (κομοδίνα, πάγκοι) , αν κάποιο άτομο της οικογενείας έχει προσβληθεί από γαστρεντερίτιδα ή έχουν πέσει εμέσματα στο έδαφος ή την τουαλέτα. Η απολύμανση γίνεται με διάλυμα χλωρίνης σε νερό (1μέρος χλωρίνης σε 8 μέρη νερού)

Eλεγχος των βρεφονηπιακών σταθμών. Βεβαιωθείτε ότι στο βρεφονηπιακό σταθμό υπάρχουν ξεχωριστοί χώροι καθαριότητος και αλλαγής εσωρούχων των βρεφών και παιδιών και σερβιρίσματος ή παρασκευής φαγητών.

Οι χάρτινες πάνες που αλλάζονται στα παιδιά η θα πρέπει να αποθηκεύονται σε ασφαλή δοχεία που περιέχουν σακούλες απορριμμάτων, που πρέπει να απομακρύνονται από τον παιδικό σταθμό, μόλις λήξει η παραμονή σ’ άυτόν.

Τα βρέφη και τα παιδιά θα πρέπει να πλένονται μετά την αποπάτηση με σαπούνι και νερό σε απολυμασμένη λεκάνη. Οι παιδοκόμοι αφού πλύνουν το κάθε παιδί οφείλουν να πλένουν τα χέρια τους με αντισηπτικό σαπούνι και να φορούν αποστειρωμένα γάντια όταν καθαρίζουν τα παιδιά.

Προσοχή όταν ταξιδεύετε. Όποιος ταξιδεύει με οποιοδήποτε συγκοινωνιακό μέσο εντός ή εκτός Ελλάδος μπορεί να πάθει γαστρεντερίτιδα από μολυσμένη τροφή ή μολυσμένο νερό. Ο κίνδυνος αυτός μπορεί να περιοριστεί αν τηρηθούν τα ακόλουθα.

Πίνετε μόνον εμφιαλωμένο νερό πρόσφατης εμφιάλωσης ή αεριούχο νερό.

Αποφεύγεται τα παγάκια, διότι ουδείς γνωρίζει με ποιάς ποιότητας νερό έχουν παρασκευαστεί ή μπορεί να έχουν παρασκευαστεί με μολυσμένο νερό ή μπορεί να έχουν αποθηκευθεί σε ακάθαρτες σακούλες ή χώρους ή μπορεί να είναι μολυσμένη η μηχανή της παρασκευής τους.

Πλένετε τα δόντια σας με εμφιαλωμένο νερό.

Προσοχή στα τρόφιμα που τα έχει επεξεργαστεί άνθρωπος. Μην εμπιστεύστε παρασκευαστές τροφίμων που φορούν γάντια και δεν τα αλλάζουν κάθε τόσο.

Αποφεύγετε το ψωμί που πιθανόν έχει μολυνθεί κατά τη μεταφορά του από το φούρνο στον τόπο κατανάλωσης, ή σερβίρεται κομμένο και το έχει κόψει άτομο με ακάθαρτα χέρια, τις ωμές τροφές, ωμές σαλάτες, ωμά λαχανικά, που μπορεί να τα έχουν πιάσει βρώμικα χέρια, φρούτα με φλούδες που τραυματίζονται εύκολα, π.χ. ροδάκινα, γιαρμάδες, βερίκοκα, κλπ.

Μη τρώτε άψητα ή μισοψημένα κρέατα και ψάρια. Αποφεύγετε τα θαλασσινά άγνωστης ή απιστοποίητης προέλευσης.

Μη χορηγείτε στα παιδιά γαλακτοκομικά και ζαχαρούχα τρόφιμα, όπως τα παγωτά, γλυκά ή ποτά που περιέχουν ζάχαρη, διότι μπορούν να χειροτερεύσουν τη διάρροια.

Το παιδί πρέπει να αναπαυθεί και να ξεκουραστεί, διότι η αφυδάτωση συνοδεύεται από εξάντληση.

Μη χορηγείτε στα παιδιά αντιδιαρροικά φάρμακα, εκτός αν δοθούν ακριβείς και υπεύθυνες πληροφορίες από γιατρό.

Τα αντιδιαρροικά δυσκολεύουν το σώμα να αποβάλει τον παθογόνο ιό.

Αν ένα βρέφος έχει προσβληθεί από γαστρεντερίτιδα αφήστε ήρεμο το στομάχι του για 15-20 λεπτά μετά τον έμετο ή τη διαρροική κρίση και στη συνέχεια αρχίστε να του δίνετε μικρές ποσότητες υγρού.

Αν το παιδί το θηλάζει η μητέρα του ο θηλασμός δεν διακόπτεται. Αν το παιδί παίρνει ξένο γάλα με θήλαστρο, του χορηγείται με το θήλαστρο μικρή ποσότητα ενυδατικού υγρού ή την κανονική ποσότητα του ξένου γάλακτος που έπινε.

Μην αραιώνετε το ξένο γάλα του παιδιού που συνήθως έπινε.

Ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού τους χειμερινούς μήνες.

Το χειμώνα και την άνοιξη τα επίπεδα της βιταμίνης D3 στον οργανισμό είναι ελλειπή ή ανεπαρκή. Η βιταμίνης D3 όταν βρίσκεται σε επάρκεια στον οργανισμό ενισχύει το ανοσοπιητικό σύστημα και αποτρέπονται οι λοιμώξεις

H έλλειψη βιταμίνης D3 είναι πολύ συνηθισμένη στις ημέρες μας μεταξύ των παιδιών και των ενηλίκων , παγκοσμίως.

Η βιταμίνη D3 είναι ανοσοτροποποιητική βιταμίνη και η έλλειψή της μεταξύ των άλλων διαταράσσει τις ανοσοαποκρίσεις στον οργανισμό κιαυτό έχει ως συνέπεια την αύξηση του κινδύνου πρόκλησης λοίμωξης ή υποτροπής λοίμωξης.

Έχει βρεθεί ότι η έλλειψη βιταμίνης D3 σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα γαστρεντερικών και ωτικών λοιμώξεων στα παιδιά της σχολικής ηλικίας. Γίνονται έρευνες για το αν η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D3 περιορίζει τη συχνότητα αυτών των λοιμώξεων [22]. 

Η βιταμίνη D3 συντίθεται στο δέρμα μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες και μόνο τις ώρες 11.00-13.00μμ, όταν κάποιος εκθέτει όλο το σώμα του στην ακτινοβολία του ηλίου για 12-15 λεπτά.

Επειδή αυτό είναι δύσκολο να εφαρμοστεί πρακτικά, έχει αποδειχτεί ότι η συμπληρωματική χορήγηση φυσικής και όχι συνθετικής βιταμίνης D3 υπό μορφή σταγόνων σε βιολογικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο [D3 Gkelin drops] σε δόση 4 σταγόνες ημερησίως για τους ενήλικες ή μιας σταγόνας ημερησίως στα παιδιά άνω των 6 μηνών αρκεί για να εξασφαλιστούν επαρκή επίπεδα βιταμίνης D3 στον οργανισμό.

Όταν στον οργανισμό υπάρχουν επαρκείς συγκεντρώσεις βιταμίνης D3 είναι δυνατή η αποτροπή λοιμώξεων, τόσο του γαστρεντερικού, όσο και του αναπνευστικού συστήματος, όλες τις εποχές του έτους. Κάθε σταγόνα του D3 Gkelin drops περιέχει 1000 Διεθνείς Μονάδες βιταμίνης D3

Βιβλιογραφία

1.Andreasson T1, Gustavsson L, Lindh M, Bergbrant IM, Raner C, Ahrén C, Westin J, Andersson LM. Evaluation of anamnestic criteria for the identification of patients with acute community onset viral gastroenteritis in the emergency department-A prospective observational study. Scand J Infect Dis. 2014 May 16:1-5.

2.Kundig F1, Chevalley P, Genné D. Norovirus gastroenteritis: frequent, often epidemic, with potentially severe complications. Rev Med Suisse.2013 Oct 9;9(401):1806-8, 1810-1.

3.Bert F1, Scaioli G, Gualano MR, Passi S, Specchia ML, Cadeddu C, Viglianchino C, Siliquini R. Norovirus Outbreaks on Commercial Cruise Ships: A Systematic Review and New Targets for the Public Health Agenda. Food Environ Virol. 2014 May 17. [Epub ahead of print]

4. Rooney RM1, Cramer EH, Mantha S, Nichols G, Bartram JK, Farber JM, Benembarek PK. A review of outbreaks of foodborne disease associated with passenger ships: evidence for risk management. Public Health Rep. 2004 Jul-Aug;119(4):427-34.

5. Aldeán JA1, Aristegui J2, López-Belmonte JL3, Pedrós M4, Sicilia JG5. Economic and psychosocial Impact of rotavirus infection in Spain: A literature review. Vaccine. 2014 May 13. pii: S0264-410X(14)00596-9. doi: 10.1016/j.vaccine.2014.04.058. [Epub ahead of print]

6. Ianiro G1, Delogu R, Bonomo P, Fiore L, Ruggeri FM; RotaNet-Italy Study Group. Molecular analysis of group A rotaviruses detected in adults and adolescents with severe acute gastroenteritis in Italy in 2012.

7. Gabrieli R1, Macaluso A, Lanni L, Saccares S, Di Giamberardino F, Cencioni B, Petrinca AR, Divizia M. Enteric viruses in molluscan shellfish. J Med Virol. 2014 Jun;86(6):1073-82. doi: 10.1002/jmv.23871. Epub 2014 Jan 10.

8.Campos CJ1, Lees DN. Environmental Transmission of Human Noroviruses in Shellfish Waters. . Appl Environ Microbiol. 2014 Apr 4. [Epub ahead of print]

9. Kundig F¹, Chevalley P, Genné D. Norovirus gastroenteritis: frequent, often epidemic, with potentially severe complications. Rev Med Suisse. 2013 Oct 9;9(401):1806-8, 1810-1.

10. Waddell D¹, McGrath I, Maude P. The effect of a rapid rehydration guideline on Emergency Department management of gastroenteritis in children. Int Emerg Nurs. 2013 Oct 8. pii: S1755-599X(13)00073-6. doi: 10.1016/j.ienj.2013.09.004. [Epubaheadofprint]

11. Borrows CL¹, Turner PC². Seasonal screening for viral gastroenteritis in young children and elderly hospitalized patients: is it worthwhile? J Hosp Infect. 2014 Apr 12. pii: S0195-6701(14)00095-4.

12.Chieochansin T, Vutithanachot V, Theamboonlers A, Poovorawan Y. Evaluation of the rapid test for human rotavirus A in Thai children with acute gastroenteritis. Clin Lab. 2014;60(3):511-4.

13.Corcoran MS1, van Well GT, van Loo IH. Diagnosis of viral gastroenteritis in children: interpretation of real-time PCR results and relation to clinical symptoms. Eur J Clin Microbiol Infect Dis. 2014 May 15.

14. Wilhelmi de Cal I, Revilla A, del Alamo JM, Román E, Moreno S, Sánchez-Fauquier A (2007). “Evaluation of two commercial enzyme immunoassays for the detection of norovirus in faecal samples from hospitalised children with sporadic acute gastroenteritis”. Clin. Microbiol. Infect. 13 (3): 341–3. doi:10.1111/j.1469-0691.2006.01594.x. PMID 17391396.

15. Guarino A1, Ashkenazi S, Gendrel D, Vecchio AL, Shamir R, Szajewska H. European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Paediatric Infectious Diseases Evidence-based Guidelines for the Management of Acute Gastroenteritis in Children in Europe: Update 2014. . J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2014 Mar 31. [Epub ahead of print]

16. Kabara JJ, Brady MB. Contamination of bar soaps under “in-use” conditions. J Environ Pathol Toxicol Oncol. 1984 Jul;5(4-5):1-14.

17. Tyski S¹, Bocian E², Zawistowska A², Mrówka A², Kruszewska H², Grzybowska W², Zareba T². Microbiological characteristics of selected liquid soaps for hands washing.Med Dosw Mikrobiol. 2013;65(3):207-26.

18.Rhoades J¹, Gialagkolidou K, Gogou M, Mavridou O, Blatsiotis N, Ritzoulis C, Likotrafiti E. Oregano essential oil as an antimicrobial additive to detergent for hand washing and food contact surface cleaning. J Appl Microbiol. 2013 Oct;115(4):987-94. doi: 10.1111/jam.12302. Epub 2013 Aug 1.

19. Anderson Ej, Weber SG. Rotavirus infection in adults. Lancet Infect Dis 2004; 4:91-99.

20. Parashar UD, Bresse JS, Gentsch JR et al. Rotavirus. Emerging infectious diseases. 1998; 4:561-570.

21. Santos N, Hospino Y. Global distribution of Rotavirus serotypes/genotypes and its implication for the development and implementation of an effective rotavirus vaccine. Rev Med Virol 2005; 15:29-56.

22. Thornton KA¹, Marín C, Mora-Plazas M, Villamor E. Vitamin D deficiency associated with increased incidence of gastrointestinal and ear infections in school-age children. Pediatr Infect Dis J. 2013 Jun;32(6):585-93. doi: 10.1097/INF.0b013e3182868989.

Το παρόν επιστημονικό άρθρο δεν υποκαθιστά τον θεράποντα ιατρό των ασθενών και γράφτηκε για την ενημέρωση των αναγνωστών, ώστε σε περίπτωση που εκδηλώσουν συυμπτώματα γαστρεντερίτιδας να επικοινωνήσουν αμέσως με τον θεράποντα ιατρό τους ή να ζητήσουν πρώτες βοήθειες σε νοσοκομείο ή κέντρο υγείας.

Δεν επιτρέπεται η αντιγραφή του άρθρου ή αναπαραγωγή του σε άλλες ιστοσελίδες.

Σημείωση: Το παρόν επιστημονικό άρθρο γράφτηκε για λόγους ενημέρωσης των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελεί  μέσο διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή για ασθενείς, από τον συγγραφέα ή τους συγγραφείς του άρθρου.

Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.
Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από  τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση,  παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας 

Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.