Στο ανθρώπινο σώμα η βιταμίνη D προέρχεται από δύο πηγές: την εξωγενή (μέσω των τροφών: D2 και D3) και την ενδογενή (βιοσύνθεση της βιταμίνης D3). Η βιοσύνθεση της βιταμίνης D3 συμβαίνει στο δέρμα από την προβιταμίνη 7-δεϋδροχοληστερόλη. Υπό την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας Β που επικρατεί τις μεσημβρινές ώρες του καλοκαιριού η 7-δεϋδροχοληστερόλη μετατρέπεται σε βιταμίνη D3.
Η βιταμίνη D2 και η βιταμίνη D3 εμφανίζουν την ίδια βιολογική δραστικότητα. Παρά τούτο κλινικής σημασίας είναι η βιταμίνη D3. Η βιταμίνη D3 είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη που ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά η ύπαρξή της στο ηπατέλαιο του γάδου ή μπακαλιάρου, το γνωστό μουρουνέλαιο [1].
Από την εποχή της ανακάλυψής της, η βιταμίνη D3 χαρακτηρίστηκε ως μια απαραίτητη βιταμίνη για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού, διότι δρα ως πρόδρομη ουσία των στεροειδών χημικών ενώσεων, που συμμετέχουν στις μεταβολικές και βιολογικές διαδικασίες του ανθρωπίνου σώματος.
Η παρουσία επαρκών επιπέδων βιταμίνης D3 στο ανθρώπινο σώμα εξαρτάται από την παραγωγή της βιταμίνης D3 στο δέρμα υπό την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας Β και της προσλαμβανομένης βιταμίνης D3 μέσω της διατροφής ή των συμπληρωμάτων διατροφής.
Οι αποθηκευμένες ποσότητες της βιταμίνης D στο ανθρώπινο σώμα υπολογίζονται μετρώντας τα επίπεδα των συγκεντρώσεων του κύριου μεταβολίτη της βιταμίνης D3, που είναι η 25-υδρόξυβιταμίνης D3.
Επίσης, η ανεύρεση χαμηλών επιπέδων στον ορό ασβεστίου και φωσφόρου, καθώς και το ανεβασμένο επίπεδο αλκαλικής φωσφατάσης στον ορό μπορούν να σημαίνουν έλλειψη βιταμίνης D3 [2].
Η κατανόηση των υπολογισμών αυτών επιτυγχάνεται με τη γνώση του μεταβολισμού της βιταμίνης D.
Μεταβολισμός της βιταμίνης D3
Η βιοσύνθεση της βιταμίνης D3 αρχίζει στο δέρμα, ως μια μη ενζυματική διαδικασία, που αρχίζει κατά τη διάρκεια της έκθεσης στο ηλιόφως, όπου υπό την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας Β (UVB), η 7-δεϋδροχοληστερόλη (ένας αποθηκευμένος στο δέρμα μεταβολίτης της χοληστερόλης) μετατρέπεται σε πρεχοληκαλσιφερόλη (προβιταμίνη D3). Συγκεκριμένα, τα UVB φωτόνια εισέρχονται στο δέρμα και φωτολύουν την 7-δεϋδροχοληστερόλη και τη μετατρέπουν σε προβιταμίνη D3 [2].
H προβιταμίνη D3 αμέσως μετατρέπεται σε χοληκαλσιφερόλη (βιταμίνη D3). Μόλις βιοσυντεθεί η βιταμίνη D3 στο δέρμα εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος και δεσμεύεται από τις πρωτεΐνες σύνδεσης βιταμίνης D3 [4]. Aκολουθεί η μεταφορά της στο ήπαρ, όπου υφίσταται υδροξυλίωση και μετατρέπεται σε 25 υδροξυβιταμίνη D3 ή καλσιδιόλη [ calcidiol ή 25(OH)D₃] [3].
Ακολουθεί αμέσως μετά μια δεύτερη μεταβολική διαδικασία στους νεφρούς, όπου η 25 υδροξυβιταμίνη D3 ή καλσιδιόλη υφίσταται υδροξυλίωση στη θέση C-1 και μετατατρέπεται σε 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 (καλσιτριόλη).
Η καλσιτριόλη ή 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 είναι ο πλέον δραστικός μεταβολίτης της βιταμίνης D3 [4].
Στον πίνακα που παρατίθεται απεικονίζεται συνοπτικά ο μεταβολισμός της βιταμίνης D3. Aκολουθούν τρεις, στη σειρα, ενζυματικές διαδικασίες μεταβολισμού της βιταμίνης D3: 25-υδροξυλίωση [25-hydroxylation],1α-υδροξυλίωση [1α-hydroxylation] και 24-υδροξυλίωση [24-hydroxylation]
Η βιταμίνη D3 του ανθρωπίνου σώματος προέρχεται από τη διατροφή, φαρμακολογικά ανάλογες ουσίες προς τη βιταμίνη D3 και τη φυσική έκθεση του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία τις μεσημβρινές ώρες του καλοκαιριού για 12-15 λεπτά της ώρας [5, 6].
Αναλυτικότερα η βιταμίνη D3 μεταφέρεται στο ήπαρ όπου υδροξυλιώνεται προς 25-υδροξυβιταμίνη D3 [25(OH)D3] από την 25-υδροξυλάση [ 25-hydroxylase] με τη μεσολάβηση των ενζύμων του κυτοχρώματος 450 [cytochrome P450], του ενζύμου CYP27A1 (στα μιτοχόνδρια) και του CYP2R1 [7].
Στη συνέχει, η 25(OH)D3 υφίσταται την 1α-υδοξυλίωση (1α-hydroxylation) από το ένζυμο CYP27B1 [7].
Αυτό το τελικό στάδιο συμβαίνει κυρίως στους νεφρούς, αλλά και σε μικρότερο βαθμό σε άλλους ιστούς που εκφράζουν ένζυμα CYP24A1 [8], και στους οποίους η η 25(ΟΗ)D3 μετατρέπεται στην ορμονικής μορφής 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 [7].
Στη συνέχεια η 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 αλληλεπιδρά με τους υποδοχείς της βιταμίνης D3 [vitamin D receptors (VDR)], που έχουν εντοπιστεί σχεδόν σε κάθε ιστό του ανθρωπίνου σώματος [9, 10].
Ακολούθως η 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 μεταγράφεται μέσα στο κύτταρο και συνδέεται με τα στοιχεία απόκρισης της βιταμίνης D3 [vitamin D response elements (VDREs)] που εντοπίζονται στο κυτταρικό DNA [8].
Οι κύριες λειτουργίες της ενεργού 1,25(OH)2D3 στη συνέχεια επιτελούνται με τη σύνδεσή της με τον πυρηνικό υποδοχέα της βιταμίνης D. Αυτό έχει ως επακόλουθο τη σύνθεση αντιμικροβιακών πεπτιδίων στα ουδετερόφιλα λευκοκύτταρα, όπως η καθελισιδίνη (cathelicidin) και η ντεφενσίνη (defensin) [11, 12].
Σε περίπτωση που η 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 δεν αλληλεπιδράσει με τα VDREs, διασπάται περαιτέρω από την 24-υδροξυλάση (24-hydroxylase) ή CYP24A1 προς την αδρανή μορφή της, το καλσιτροϊκό οξύ ( calcitroic acid), που αποβάλλεται με τη χολή [13].
Τα διάφορα στάδια του μεταβολισμού της βιταμίνης D, όπως η σύνδεση και μεταφορά της από την πρωτεΐνη σύνδεσης βιταμίνης D και η μετατροπή της στην ορμονική μορφή της την 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 από την ηπατική και νεφρική υδροξυλίωση εξαρτάται από την παρουσία μαγνησίου, το οποίο δρα ως συνπαράγοντας (cofactor)[14].
Στην καρδιαγγειακή νόσο, τόσον η έλλειψη της 25(OH)D3, όσο και η ανεπαρκής υδροξυλίωση της 25(OH)D3 μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή έλλειψη της 1,25(OH)2D3, η οποία, ανεξάρτητα από άλλες αιτίες σχετίζεται με εκδήλωση θνησιμότητας [15].
Μόλις η 25(OH)D3 μετατραπεί στη βιολογικά ενεργή 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 ρυθμίζει την έκφραση περισσότερων από 900 ποικιλιών γονιδίων [16].
Η απορρύθμιση αυτών των γονιδιακών εκφράσεων έχει αποδειχτεί ότι επηρεάζει την ομαλή λειτουργία διαφόρων μεταβλητών της υγείας και του οργανισμού, όπως η δημιουργία φλεγμονής μετά από σωματική άσκηση, τα γονίδια καταστολής όγκου, η νευρολογική λειτουργία , η καρδιαγγειακή υγεία, ο μεταβολισμός της γλυκόζης, η υγεία των οστών και του μυοσκελετικού συστήματος [17-22].
Η χρησιμότητα της γνώσης του μεταβολισμού της βιταμίνης D
Σήμερα μένουμε έκπληκτοι καθώς είναι αποδεδειγμένο ότι το, 88.1 % του παγκόσμιου πληθυσμού έχει ανεπάρκεια βιταμίνης D3 [23].
Η έλλειψη βιταμίνης D3 έχει αποδειχτεί ότι συνδέεται μια ποικιλία σωματικών και ψυχολογικών διαταραχών, όπως οι σκέψεις αυτοκτονίας [24], κατάθλιψη [25], γνωσιακή έκπτωση και νευρολογική διαταραχή [26] και αυξημένο κίνδυνο πρόκλησης καρκίνου [27].
Επιπλέον τα άτομα με ανεπαρκείς αποθηκεύσεις βιταμίνης D3 βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο οστικών διαταραχών , όπως η σπονδυλοαρθρίτιδα [28], η ραχίτιδα στα παιδιά [29], η οστεομαλακία στους ενήλικους και τα κατάγματα λόγω μεγαλύτερης οστικής απορρόφησης και της υπερπαραγωγής ορμόνης των παραθυρεοειδών αδένων [30, 31].
Η έλλειψη βιταμίνης D3 ασκεί καταβολική δράση στο μυικό ιστό [32], προκαλώντας μυική αδυναμία [33] και διαταραχή του σχηματισμού γέφυρας ακτίνης –μυοσίνης των μυικών ινών [34].
Τα παραπάνω μπορεί να περιορίσουν τις επιδόσεις των αθλητών [35] και εξηγούν τις εύκολες πτώσεις των ηλικιωμένων ατόμων, τα οποία κατά κανόνα έχουν έλλειψη ή ανεπάρκεια βιταμίνης D3.
Λόγω της αυξημένης ενζυματικής δραστηριότητας που δημιουργείται κατά τη σωματική άσκηση οι αθλητές έχουν προδιάθεση να έχουν έλλειψη βιταμίνης D3 σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Πράγματι έχει βρεθεί σε μετά-ανάλυση 23 μελετών επί 2313 αθλητών ότι το 56% έπασχε από ανεπάρκεια βιταμίνης D3 [36].
Πως καθορίζονται τα ελλιπή, ανεπαρκή, επαρκή και τοξικά επίπεδα βιταμίνης D3;
Τα επίπεδα της βιταμίνης D3 στον οργανισμό ελέγχονται μετρώντας στον ορό τις συγκεντρώσεις του κύριου μεταβολίτη της, της 25-υδροξυβιταμίνη D3.
Οι μετρήσεις του ενεργού μεταβολίτη της βιταμίνης D3, της 1,25-διυδρόξυβιταμίνη D3 [1,25(OH)2D3] δεν παρέχουν πληροφορίες για την κατάσταση των επιπέδων της βιταμίνης D3 ενός ατόμου. Τα επίπεδά της 1α,25(OH)2D3 συχνά βρίσκονται φυσιολογικά ή σε ορισμένες μόνο παθολογικές καταστάσεις μπορεί να βρεθούν ανεβασμένα σε άτομα με έλλειψη βιταμίνης D3.
O λόγος για τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι ότι τα επίπεδα της 1,25(OH)2D3 είναι 1000 φορές χαμηλότερα από τα επίπεδα της 25 υδρόξυβιταμίνη D3 ή 25(OH)D3 και διότι ο δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός αυξάνει τη νεφρική παραγωγή της 1,25(OH)2D3 [37].
Oι ανάγκες του οργανισμού σε βιταμίνη D3 καλύπτονται όταν τα επίπεδα του κύριου μεταβολίτη της βιταμίνης D3, της 25 υδροξυβιταμίνης D3 ή 25(ΟΗ)D3 ξεπερνούν τα 30ng/ml ή 75nMol/L.
Αν τα επίπεδα της 25(ΟΗ)D3 στους ενήλικες είναι ανεπαρκή <30ng/ml ή 75nMol/L ή ελλειπή < 20ng/ml ή 50nMol/L τότε χορηγείται συμπληρωματικά βιταμίνη D3 [D3-Gkelin drops] σε δόση 4000 ΙU (4 σταγόνες D3-Gkelin), καθημερινά επί τρεις μήνες, οπόταν επανεξετάζονται τα επίπεδα της 25 υδροξυβιταμίνης D3.
Πότε παραγγέλλεται η μέτρηση των επιπέδων συγκέντρωσης της 25-υδροξυβιταμίνης D3;
Τα επίπεδα της 25-υδροξυβιταμίνης D3 ελέγχονται στα άτομα με χαμηλά επίπεδα ασβεστίου ή όταν υπάρχουν συμπτώματα έλλειψης ή ανεπάρκειας βιταμίνης D3, όπως στη ραχίτιδα των παιδιών ή την οστεομαλακία των ενηλίκων. Ευτυχώς αυτές οι καταστάσεις είναι σπανιότατες σήμερα στην Ελλάδα, αλλά όχι σε μερικές περιοχές του πλανήτη μας.
Επίσης σε όλες τις καταστάσεις διαταραχών του μεταβολισμού των οστών και νόσων των οστών και των αρθρώσεων. Τα ηλικιωμένα άτομα είναι συνήθως υποβιταμινικά και πρέπει να μετρώνται τα επίπεδά τους δύο φορές το χρόνο. Μετρήσεις πρέπει να γίνονται σε όλες τις ηλικίες των παιδιών, διότι η επάρκεια της βιταμίνης D3 προστατεύει από τις λοιμώξεις, στους διαβητικούς, καρδιοπαθείς, υπερτασικά άτομα, άτομα με αυτοάνοσα νοσήματα, καθόσον η εμφάνιση και εξέλιξη των αυτοάνοσων νοσημάτων έχει σχετιστεί με την υποβιταμίνωση D3.
Τόσο σε καλλιέργειες κυττάρων, όσο και σε πειραματόζωα έχει αποδειχτεί η καρκινοπροστατευτική δράση της βιταμίνης D3. Γιαυτό στην αρχή του φθινοπώρου και στο τέλος του χειμώνα πρέπει να μετρώνται οι συγκεντρώσεις της 25-υδροξυβιταμίνης D3 και ιδιαίτερα στα άτομα με σκούρο δέρμα, στις έγκυες και στις θηλάζουσες μητέρες.
Τα άτομα που βρίσκονται υπό θεραπεία για οστεοπόρωση πρέπει να μετρούν δύο φορές το χρόνο την 25-υδροξυβιταμίνη D3 .
Ως έλλειψη της βιταμίνης D3 ορίζεται η παρουσία επιπέδων 25-υδρόξυβιταμίνης D [25(OH)D) στον ορό, κάτω από τα 20 ng/ml (50 nmol/L)
Ως επάρκεια της βιταμίνης D3 θεωρείται η συγκέντρωση της 25(OH)D >30 ng/mL (75 nmol/L) και
Ως ανεπάρκεια της βιταμίνης D3 θεωρείται η συγκέντρωση των 21-29 ng/mL. [38, 39].
Η διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων της 25 υδρόξυβιταμίνης D [25(OH)D] είναι απαραίτητη για τη διατήρηση του φυσιολογικού μεταβολισμού και την ανάπτυξη των οστών [40, 41].
Ως καρκινοπροστατευτικά επίπεδα της 25-υδρόξυβιταμίνης για τον καρκίνο του μαστού θεωρούνται τα 60-70ng/mL (150-190nmol/L) [44], ενώ τα επίπεδα για τη γενικότερη καρκινοπρόληψη είναι 60-80 ng/ml [45]
Πότε παραγγέλεται η μέτρηση των επιπέδων συγκέντρωσης της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D3;
Τα επίπεδα των συγκεντρώσεων της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D3 έχουν ελάχιστη ή ανύπαρκτη σχέση με τις αποθηκευμένες ποσότητες βιταμίνης D3 στον οργανισμό. Η 1,25-διυδροξυβιταμίνη D3 διεγείρει την απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο, ενώ η παραγωγή της είναι στενά συνδεδεμένη με τις συγκεντρώσεις του ασβεστίου, φωσφόρου και παραθορμόνης στον ορό.
Τα επίπεδα των συγκεντρώσεων της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D3 μπορεί να είναι ανεβασμένα στον πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό και στον φυσιολογικό υπερπαραθυρεοειδισμό, που είναι δευτεροπαθής της υπασβεστιαιμίας η της μικρής πρόσληψης βιταμίνης D.
Όταν υπάρχει έλλειψη βιταμίνης D3, τότε βρίσκονται ανεβασμένα τα επίπεδα της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D3 και όχι χαμηλωμένα. Η ανεξέλεγκτη παραγωγή της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D3, που παρατηρείται π.χ. στη σαρκοείδωση, κοκκιωματώδεις νόσους, καρκίνους , είναι μια ασυνήθιστη αιτία υπερασβεστιαιμίας. Στις παθήσεις αυτές, οι παθολογικοί ιστοί περιέχουν απορρυθμισμένη 1-α υδροξυλάση, πράγμα που οδηγεί στην υπερπαραγωγή της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D3 και υπερασβεστιαιμία.
Αυτές τις παθολογικές καταστάσεις τις υποψιάζεται κανείς, αν βρεθούν υψηλά επίπεδα ασβεστίου στον ορό, με χαμηλά επίπεδα παραθορμόνης και επιβεβαιώνονται μετρώντας τα επίπεδα της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D3.
Το ένζυμο 1-α υδροξυλάση που ενεργοποιεί τη βιταμίνη D3 παράγεται στους νεφρούς. Γιαυτό υπάρχει, καμιά φορά, ενδιαφέρον μέτρησης των επιπέδων της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D3 σε ασθενείς που κάνουν αιμοκάθαρση ή βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο νεφροπάθειας. Τα επίπεδα της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D3 βρίσκονται ελαττωμένα στον υποπαραθυρεοειδισμό και στη χρονία νεφρική ανεπάρκεια [42, 43].
Υπάρχουν ελάχιστες άλλες περιπτώσεις, αν υπάρχουν, που θα ήταν χρήσιμη η μέτρηση της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D3. Δεν έχει λοιπόν νόημα να μετρώνται άσκοπα τα επίπεδα της 1,25-διυδροξυβιταμίνης D3. Νόημα έχει πρώτα να γίνονται γνωστά τα συνολικά αποθηκευμένα επίπεδα της βιταμίνης D3, προκειμένου να διαγνωστεί μια έλλειψη ή ανεπάρκεια ή τοξικότητα της βιταμίνης D3, μετρώντας τις συγκεντρώσεις της 25-υδροξυβιταμίνης D3 στον ορό.
Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1. McCollum E, Simmonds N, Becker J, Shipley P. An experimental demonstration of the existence of a vitamin which promotes calcium deposition. J Biol Chem. 1922;1922:293–298. [PubMed]
2.Holick MF. Sunlight, ultraviolet radiation, vitamin D and skin cancer: how much sunlight do we need? Adv Exp Med Biol. 2014;810:1-16.
3. Wranicz J1, Szostak-Węgierek D. Health outcomes of vitamin D. Part I. characteristics and classic role. Rocz Panstw Zakl Hig. 2014;65(3):179-84.
4. Holick MF. Vitamin D: evolutionary, physiological and health perspectives. Curr Drug Targets. 2011;12:4–18. doi: 10.2174/138945011793591635. [PubMed] [Cross Ref]
5. Bikle DD. Vitamin D metabolism, mechanism of action, and clinical applications. Chem Biol. 2014;21:319–29. doi: 10.1016/j.chembiol.2013.12.016. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
6. Prosser DE, Jones G. Enzymes involved in the activation and inactivation of vitamin D. Trends Biochem Sci. 2004;29:664–73. doi: 10.1016/j.tibs.2004.10.005. [PubMed] [Cross Ref]
7. Prosser DE, Jones G. Enzymes involved in the activation and inactivation of vitamin D. Trends Biochem Sci. 2004;29:664–73. doi: 10.1016/j.tibs.2004.10.005. [PubMed] [Cross Ref]
8. Bikle DD. Vitamin D metabolism, mechanism of action, and clinical applications. Chem Biol. 2014;21:319–29. doi: 10.1016/j.chembiol.2013.12.016. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
9. Bischoff H, Borchers M, Gudat F, Duermueller U, Theiler R, Stähelin H, et al. In situ detection of 1,25-dihydroxyvitamin D3 receptor in human skeletal muscle tissue. Histochem J. 2001;33:19–24. [PubMed]
10. Simpson R, Thomas G, Arnold A. Identification of 1,25-dihydroxyvitamin D3 receptors and activities in muscle*. J Biol Chem. 1985;260:8882–891. [PubMed]
11. Takahashi K, Nakayama Y, Horiuchi H, Ohta T, Komoriya K, et al. (2002) Human neutrophils express messenger RNA of vitamin D receptor and respond to 1alpha,25-dihydroxyvitamin D3. Immunopharmacol Immunotoxicol 24: 335–347 [PubMed]
12. Wang TT, Nestel FP, Bourdeau V, Nagai Y, Wang Q, et al. (2004) Cutting edge: 1,25-dihydroxyvitamin D3 is a direct inducer of antimicrobial peptide gene expression. J Immunol 173: 2909–2912 [PubMed]
13.Makin G, Lohnes D, Byford V, Ray R, Jones G. Target cell metabolism of 1,25-dihydroxyvitamin D3 to calcitroic acid. Evidence for a pathway in kidney and bone involving 24-oxidation. Biochem J. 1989 August 15; 262(1): 173–180.
14. Armin Zittermann. Magnesium deficit ? overlooked cause of low vitamin D status? BMC Med. 2013; 11: 229. Published online 2013 Oct 24. doi: 10.1186/1741-7015-11-229
15. Dobnig H, Pilz S, Scharnagl H, Renner W, Seelhorst U, et al. (2008) Independent association of low serum 25-hydroxyvitamin d and 1,25-dihydroxyvitamin d levels with all-cause and cardiovascular mortality. Arch Intern Med 168: 1340–1349 [PubMed]
16. Wang T-T, Tavera-Mendoza LE, Laperriere D, Libby E, MacLeod NB, Nagai Y, et al. Large-scale in silico and microarray-based identification of direct 1,25-dihydroxyvitamin D3 target genes. Mol Endocrinol. 2005;19:2685–95. [PubMed]
17. Smith DT, Broughton KS, Larson-meyer DE. Vitamin D status and biomarkers of inflammation in runners. 2012;3:35–42. [PMC free article] [PubMed]
18. Alvarez-Díaz S, Valle N, García JM, Peña C, Freije JMP, Quesada V, et al. Cystatin D is a candidate tumor suppressor gene induced by vitamin D in human colon cancer cells. J Clin Invest. 2009;119:2343–58. doi: 10.1172/JCI37205. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
19. Dhesi JK, Jackson SHD, Bearne LM, Moniz C, Hurley MV, Swift CG, et al. Vitamin D supplementation improves neuromuscular function in older people who fall. Age Ageing. 2004;33:589–95. doi: 10.1093/ageing/afh209. [PubMed] [Cross Ref]
20. Reddy Vanga S, Good M, Howard PA, Vacek JL. Role of vitamin D in cardiovascular health. Am J Cardiol. 2010;106:798–805. doi: 10.1016/j.amjcard.2010.04.042. [PubMed] [Cross Ref]
21. Sukumar D, Shapses SA, Schneider SH. Vitamin D supplementation during short-term caloric restriction in healthy overweight/obese older women: effect on glycemic indices and serum osteocalcin levels. Mol Cell Endocrinol. 2015;410:1–5. [PMC free article] [PubMed]
22. Schoenmakers I, Francis RM, McColl E, Chadwick T, Goldberg GR, Harle C, et al. Vitamin D supplementation in older people (VDOP): Study protocol for a randomised controlled intervention trial with monthly oral dosing with 12,000 IU, 24,000 IU or 48,000 IU of vitamin D3. Trials. 2013;14:299. doi: 10.1186/1745-6215-14-299. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
23. Bendik I, Friedel A, Roos FF, Weber P, Eggersdorfer M. Vitamin D: a critical and essential micronutrient for human health. Front Physiol. 2014;5:248. doi: 10.3389/fphys.2014.00248. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
24. Grudet C, Malm J, Westrin A, Brundin L. Suicidal patients are deficient in vitamin D, associated with a pro-inflammatory status in the blood. Psychoneuroendocrinology. 2014;50C:210–9. doi: 10.1016/j.psyneuen.2014.08.016. [PubMed] [Cross Ref]
25. Polak MA, Houghton LA, Reeder AI, Harper MJ, Conner TS. Serum 25-hydroxyvitamin D concentrations and depressive symptoms among young adult men and women. Nutrients. 2014;6:4720–30. doi: 10.3390/nu6114720. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
26. Chei CL, Raman P, Yin Z-X, Shi X-M, Zeng Y, Matchar DB. Vitamin D levels and cognition in elderly adults in China. J Am Geriatr Soc. 2014;62(11):2125–9. doi: 10.1111/jgs.13082. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
27. Holick MF. Vitamin D: its role in cancer prevention and treatment. Prog Biophys Mol Biol. 2006;92:49–59. doi: 10.1016/j.pbiomolbio.2006.02.014. [PubMed] [Cross Ref]
28. Guillot X, Prati C, Wendling D. Vitamin D and spondyloarthritis. Expert Rev Clin Immunol. 2014;10:1581–9. doi: 10.1586/1744666X.2014.972944. [PubMed] [Cross Ref]
29. Welch TR, Bergstrom WH, Tsang RC. Vitamin D-deficient rickets: the reemergence of a once-conquered disease. J Pediatr. 2000;137:143–5. doi: 10.1067/mpd.2000.109008.
30. Bikle DD. Vitamin D metabolism, mechanism of action, and clinical applications. Chem Biol. 2014;21:319–29. doi: 10.1016/j.chembiol.2013.12.016. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
31. Ogan D, Pritchett K. Vitamin D and the athlete: risks, recommendations, and benefits. Nutrients. 2013;5:1856–68. doi: 10.3390/nu5061856. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref
32. Sato Y, Iwamoto J, Kanoko T, Satoh K. Low-dose vitamin D prevents muscular atrophy and reduces falls and hip fractures in women after stroke: a randomized controlled trial. Cerebrovasc Dis. 2005;20:187–92. doi: 10.1159/000087203. [PubMed] [Cross Ref]
33. Glerup H, Mikkelsen K, Poulsen L, Hass E, Overbeck S, Andersen H, et al. Hypovitaminosis D myopathy without biochemical signs of osteomalacic bone involvement. Calcif Tissue Int. 2000;66:419–24. doi: 10.1007/s002230010085. [PubMed] [Cross Ref]
34. Pfeifer M, Begerow B, Minne H. Vitamin D and muscle function. Osteoporos Int. 2002;3:187–94. doi: 10.1007/s001980200012. [PubMed] [Cross Ref]
35. Macdougall JD, Hicks AL, Macdonald JR, Mckelvie RS, Green HJ, Smith KM. Muscle performance and enzymatic adaptations to sprint interval training. J Appl Physiol. 1998;84:2138–142. [PubMed]
36. Farrokhyar F, Tabasinejad R, Dao D, Peterson D, Ayeni O, Hadioonzadeh R, et al. Prevalence of vitamin D inadequacy in athletes: A systematic-review and meta-analysis. Sport Med. 2014;5:365–78. [PubMed]
37. Holick MF. Vitamin D: the underappreciated D-lightful hormone that is important for skeletal and cellular health. Curr Opin Endocrinol Diabetes. 2002;9:87-98.
38. Holick MF. Vitamin D: a D-Lightful health perspective.Nutr Rev.2008 Oct;66(10 Suppl 2):S182-94.
39. González-Gross M, Valtueña J, Breidenassel C, Moreno LA, Ferrari M, Kersting M, De Henauw S, Gottrand F, Azzini E, Widhalm K, Kafatos A, Manios Y, Stehle P. Vitamin D status among adolescents in Europe: the Healthy Lifestyle in Europe by Nutrition in Adolescence study. Br J Nutr. 2011 Aug 17:1-10.
40. Holick MF: Vitamin D status: measurement, interpretation, and clinical application. Ann Epidemiol 2009, 19: 73-78.
41. Holick MF: Vitamin D deficiency. N Engl J Med 2007, 357, 266–281.
42. JP Bilezikian, A Khan, JT Potts, Jr, ML Brandi, BL Clarke, D Shoback, H Jüppner, P D’Amour, J Fox, L Rejnmark, L Mosekilde, MR Rubin, D Dempster, R Gafni, MT Collins, J Sliney, J Sanders.Hypoparathyroidism in the Adult: Epidemiology, Diagnosis, Pathophysiology, Target Organ Involvement, Treatment, and Challenges for Future Research. J Bone Miner Res.
43. Jessica Kendrick, Alfred K. Cheung, James S. Kaufman, Tom Greene, William L. Roberts, Gerard Smits, Michel Chonchol, HOST (Homocysteine Study) Investigators. Associations of Plasma 25-Hydroxyvitamin D and 1,25-Dihydroxyvitamin D Concentrations With Death and Progression to Maintenance Dialysis in Patients With Advanced Kidney Disease. Am J Kidney Dis. Author manuscript; available in PMC 2013 October 1. Published in final edited form as: Am J Kidney Dis. 2012 October; 60(4): 567–575. Published online 2012 May 22. doi: 10.1053/j.ajkd.2012.04.014
44.McDonnell SL, Baggerly CA, French CB, Baggerly LL, Garland CF, Gorham ED, Hollis BW, Trump DL, Lappe JM. Breast cancer risk markedly lower with serum 25-hydroxyvitamin D concentrations ≥60 vs <20 ng/ml (150 vs 50 nmol/L): Pooled analysis of two randomized trials and a prospective cohort. PLoS One. 2018 Jun 15;13(6):e0199265. doi: 10.1371/journal.pone.0199265. eCollection 2018.
45.7.Garland CF, French CB, Baggerly LL, Heaney RP. Vitamin D supplement doses and serum 25-hydroxyvitamin D in the range associated with cancer prevention. Anticancer Res. 2011 Feb;31(2):607-11.
Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης
Δρ.Δημήτριος Ν. Γκέλης
Iατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος
Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Συγγραφέας, Ιατρικός Ερευνητής
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Ιατρική Έρευνα, Συμπληρωματική Ιατρική
Διεύθυνση: ΦΛΑΜΠΟΥΡΟ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
Τηλ: 6944280764, Email: pharmage@otenet.gr
www.gelis.gr, www.pharmagel.gr , www.orlpedia.gr , www.allergopedia.gr, d3gkelin.gr, www.vitaminb12.gr, www.zinc.gr, www.curcumin.gr
Αικατερίνη Γκέλη
Αικατερίνη ΓκέληΙατρός, Ακτινοδιαγνώστρια
Άσσος, Κορίνθου.
Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη διαγνωστική με υπερήχους, κλασσική ακτινολογία παίδων και ενηλίκων, γναθοπροσωπική ακτινολογία, περιβαλλοντική ιατρική, ιατρική διατροφολογία, συμπληρωματική ιατρική.
Σημείωση: Το παρόν επιστημονικό άρθρο γράφτηκε για λόγους ενημέρωσης των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελεί μέσο διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή για ασθενείς, από τον συγγραφέα ή τους συγγραφείς του άρθρου.
Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.
Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση, παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας
Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.
