Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης (MD, ORL, DDS, PhD), Αικατερίνη Γκέλη (ΜD, Radiologist)
Η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος είναι μια συνηθισμένη αιτία χρόνιας ηπατικής νόσου. Προς το παρόν δεν υπάρχουν συγκεκριμένες θεραπείες διαθέσιμες για τη θεραπεία αυτής της νόσου. Σύμφωνα με την τρέχουσα επιστημονική έρευνα, τα στέμφυλα του κόκκινου σταφυλιού διαθέτουν βιοδραστικές ουσίες που μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη και τη συμπληρωματική θεραπεία της ηπατικής στέατωσης (λιπώδους ηπατίτιδας), ιδιαίτερα της Μη Αλκοολικής Λιπώδους Ηπατίτιδας (ΜΑΛΗ/NAFLD), χωρίς αυτό να αποτελεί ακόμη αποδεδειγμένη αυτόνομη θεραπεία.
Τι είναι τα στέμφυλα;
Τα οινοποιία διεθνώς παράγουν εκατομμύρια τόνους υπολειμμάτων της οινοποίησης, τα γνωστά στέμφυλα, τα οποία αποτελούνται από τους σπόρους, τις φλούδες και τους μίσχους των σταφυλιών.
Η βασική διαφορά μεταξύ των στέμφυλων των κόκκινων και των λευκών σταφυλιών έγκειται κυρίως στη χημική τους σύσταση, που οφείλεται στις ιδιαιτερότητες της ποικιλίας του σταφυλιού και του τρόπου οινοποίησης.
Τα στέμφυλα των κόκκινων σταφυλιών διαφέρουν από τα στέμφυλα των λευκών σταφυλιών, διότι τα στέμφυλα των κόκκινων σταφυλιών παραμένουν ορισμένες ημέρες μαζί με το γλεύκος, ενώ των λευκών σταφυλιών προκύπτουν αμέσως μετά την έκθλιψη του γλεύκους.
Ένα κιλό στέμφυλων εκτιμάται ότι απομένει μετά την παραγωγή 6 λίτρων κρασιού. Επιπλέον, το 10% έως 30% της μάζας των συνθλιμμένων σταφυλιών αποτελείται από στέμφυλα. Εκτός από τα υψηλά επίπεδα αλκοόλης και τρυγικού οξέος, τα στέμφυλα περιέχουν επίσης απλά σάκχαρα, πολυφαινόλες, τανίνες, χρωστικές ουσίες και άλλες οικονομικά σημαντικές ενώσεις[1].
Τα στέμφυλα των κόκκινων σταφυλιών περιέχουν υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης βιοδραστικών φυτοχημικών ουσιών και γιαυτό χρησιμοποιούνται στη δημιουργία συμπληρωμάτων διατροφής και στην κοσμετολογία .
Τα στέμφυλα ξηραίνονται με διάφορους τρόπους. Κυρίως όμως ξηραίνονται όταν εκτεθούν ορισμένες μέρες στην ηλιακή ακτινοβολία. Τα αποξηραμένα στέμφυλα κόκκινου σταφυλιού (grape pomace) περιέχουν μια πλούσια ποικιλία βιοδραστικών φυτοχημικών ουσιών, ιδιαίτερα φαινολικών ενώσεων, οι οποίες συνδέονται με αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες. Οι κυριότερες κατηγορίες βιοδραστικών φυτοχημικών ουσιών που υπάρχουν στα στέμφυλα των κόκκινων σταφυλιών είναι:
1. Φαινόλες (Phenolic Compounds)
α) Φλαβονοειδή (Flavonoids):
Ανθοκυανίνες (Anthocyanins): Κυανιδίνη-3-γλυκόζιδη, Μαλβιδίνη-3-γλυκόζιδη, Πετινιδίνη, Δελφινιδίνη[2].
Φλαβονόλες (Flavonols): Κερσετίνη, Μυρικετίνη, Ισορλαμνετίνη (συνήθως ως γλυκοζίτες)[3].
Φλαβαν-3-όλες (Flavan-3-ols): Κατεχίνες, Επικατεχίνες, Προανθοκυανιδίνες (ολιγομερή και πολυμερή [4, 5].
β) Μη-Φλαβονοειδή (Non-Flavonoids):
Στιλβένια (Stilbenes):Ρεσβερατρόλη (ελεύθερη και γλυκοζιλιωμένη), Πτερoστιλβένη, Επισελοΐνη[6].
Φαινολικοί Οξέα (Phenolic Acids): Γκαλλικό οξύ, Καφεϊκό οξύ, Κουμαρικό οξύ, Φερούλικο οξύ[7].
Τανίνες (Hydrolysable Tannins): Ελλαγιτανίνες, Γαλλοτανίνες[8].
2. Άλλες Βιοδραστικές Ουσίες
Οργανικά Οξέα: Ταρταρικό, Μαλικό, Κιτρικό οξύ[9].
Φυτοστερόλες (Phytosterols): β-Σιτοστερόλη, Στιγμαστερόλη[10].
Διαιτητικές λινες (Dietary Fibers): Αδιάλυτες ίνες (κυτταρίνη, λιγνίνη) και διαλυτές ίνες (πρωτοπεκτίνες) [11].
Κάλιο, Μαγνήσιο, Σίδηρος[12].
3. Λιγότερο Συνήθεις Ενώσεις
Μελανοϊδίνες (Melanoidins): Προκύπτουν από τη θερμική επεξεργασία (Maillard reaction)[13].
Λιγνάνες (Lignans): Σεκοϊσολαρισιρεσινολική ( secoisolariciresinol) [14].
Τα στέμφυλα αποτελούν πολύτιμη πηγή βιοδραστικών ουσιών για τρόφιμα, συμπληρώματα διατροφής και καλλυντικά, με έμφαση στην αξιοποίηση υποπροϊόντων της οινοποιίας.
Μελέτες δείχνουν ότι τα στέμφυλα των σταφυλιών μπορεί να μειώσουν τη σοβαρότητα της μη αλκοολικής ηπατικής στεάτωσης (λιπώδες ήπαρ) και της στεατοηπατίτιδας, βελτιώνοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη και μειώνοντας τη συσσώρευση λίπους στο ήπαρ. Επίσης, παρουσιάζουν αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, αποτρέποντας ενδεχομένως τη βλάβη του ήπατος που προκαλείται από ορισμένες τοξίνες ή βακτήρια.
Ακολουθεί μια πιο λεπτομερής ματιά στις προστατευτικές επιδράσεις των στεμφύλων στο ήπαρ:
1. Μείωση του λιπώδους ήπατος (ηπατική στεάτωση):
Η κατανάλωση στεμφύλων μπορεί να βοηθήσει στον μετριασμό της ανάπτυξης μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος βελτιώνοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη και μειώνοντας τη συσσώρευση λίπους στο ήπαρ.
Έρευνες δείχνουν ότι τα στέμφυλα μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη της εξέλιξης από λιπώδες ήπαρ σε στεατοηπατίτιδα, που είναι μια πιο σοβαρή φλεγμονώδη πάθηση[15].
2. Αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες:
Τα στέμφυλα περιέχουν διάφορες πολυφαινόλες, όπως φαινολικά οξέα, φλαβονοειδή και ανθοκυανίνες, οι οποίες δρουν ως αντιοξειδωτικά.
Αυτά τα αντιοξειδωτικά μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία των ηπατικών κυττάρων από βλάβες που προκαλούνται από επιβλαβείς ελεύθερες ρίζες και οξειδωτικό στρες.
Τα στέμφυλα επιδεικνύουν επίσης αντιφλεγμονώδεις επιδράσεις, μειώνοντας ενδεχομένως τη φλεγμονή στο ήπαρ[16].
Πιθανοί μηχανισμοί δράσης της σκόνης των αποξηραμένων στέμφυλων στο ήπαρ:
Βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη: Τα στέμφυλα μπορεί να ενισχύσουν την απόκριση του οργανισμού στην ινσουλίνη, η οποία είναι σημαντική για τη ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και την πρόληψη της αποθήκευσης λίπους στο ήπαρ[18].
Μειώνει την εναπόθεση έκτοπου λίπους: H σκόνη των αποξηραμένων στεμφύλων μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της συσσώρευσης λίπους σε περιοχές όπου συνήθως δεν αποθηκεύεται, όπως το συκώτι[19].
Ρυθμίζει τα ηπατικά ένζυμα: Μελέτες υποδεικνύουν ότι τα στέμφυλα μπορεί να επηρεάσουν τη δραστηριότητα των ενζύμων που εμπλέκονται στη λειτουργία του ήπατος και στον μεταβολισμό[20].
Με μελέτες in vitro και in vivo, οι πολυφαινόλες των στεμφύλων έχουν άμεση αντιοξειδωτική δράση, δρώντας ως δεσμευτές ελεύθερων ριζών ή δωρίζοντας ένα άτομο υδρογόνου. Τα στέμφυλα διαθέτουν επίσης έμμεση αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση, μειώνοντας την παραγωγή μιτοχονδριακών αντιδραστικών ειδών οξυγόνου (ROS), μαλονδιαλδεΰδης (MDA), παράγοντα νέκρωσης όγκων-άλφα (TNF-α), ιντερλευκίνης-1-βήτα (IL-1β), ιντερλευκίνης-6 (IL-6), ενισχυτή ελαφριάς αλυσίδας κάππα του πυρηνικού παράγοντα των ενεργοποιημένων Β κυττάρων (NF-κβ) και αναστολέα των επιπέδων της υπομονάδας βήτα κινάσης κάππα-Β του πυρηνικού παράγοντα (Iκκβ) ή της έκφρασης οξειδίου του νιτρικού άλατος-4 (NOX4), και αυξάνοντας τα επίπεδα αντιοξειδωτικών ενζύμων όπως η υπεροξειδική δισμουτάση (SOD), η καταλάση (CAT), η γλουταθειονοαναγωγάση (GRx) και η γλουταθειονοπεροξειδάση (GPx)[21].
Ρυθμίζει τις φλεγμονώδεις κυτοκίνες: Τα στέμφυλα μπορεί να βοηθήσουν στη ρύθμιση των επιπέδων ορισμένων φλεγμονωδών μορίων (κυτοκίνες) στο ήπαρ, συμβάλλοντας στις προστατευτικές του επιδράσεις[22].
Οι σπόροι, οι φλούδες και οι μίσχοι του κόκκινου σταφυλιού (στεμφυλα), αφού αποξηρανθούν μπορει να κονιοποιηθούν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως συμπλήρωμα διατροφής με ευεργετικά αποτελέσματα για την πρόληψη και τη θεραπεία της ηπατικής στεάτωσης και άλλων παθολογιών που σχετίζονται με την παχυσαρκία[15].
Στην Ελλάδα κυκλοφορεί το συμπλήρωμα διατροφής Vinogkelin, του οποίου κάθε κάψουλα περιέχει 500mg σκόνης αποξηραμένων σπόρων, φλουδών και μίσχων του βιολογικού κόκκινου Αγιωργίτικου σταφυλιού, που προέρχεται από τον βιολογικό αμπελώνα «Γκέλικος» στη Νεμέα Κορινθίας. Η δοσολογία του Vinogkelin είναι 1-2 κάψουλες πρωί μεσημέρι και βράδυ για 6 μήνες.
Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1.Oana Emilia Constantin, Florina Stoica, Roxana Nicoleta Rațu, Nicoleta Stănciuc, Gabriela Elena Bahrim, Gabriela Râpeanu. Bioactive Components, Applications, Extractions, and Health Benefits of Winery By-Products from a Circular Bioeconomy Perspective: A Review. Antioxidants (Basel). 2024 Jan 14;13(1):100.
2.Oliveira J, Alhinho da Silva M, Teixeira N, De Freitas V, Salas E.Screening of Anthocyanins and Anthocyanin-Derived Pigments in Red Wine Grape Pomace Using LC-DAD/MS and MALDI-TOF Techniques. J Agric Food Chem. 2015 Sep 9;63(35):7636-44.
3.Pérez-Ortiz JM, Alguacil LF, Salas E, Hermosín-Gutiérrez I, Gómez-Alonso S, González-Martín C. Antiproliferative and cytotoxic effects of grape pomace and grape seed extracts on colorectal cancer cell lines. Food Sci Nutr. 2019 Aug 2;7(9):2948-2957.
4.Aron PM, Kennedy JA.Flavan-3-ols: nature, occurrence and biological activity. Mol Nutr Food Res. 2008 Jan;52(1):79-104.
5.Pérez-Ortiz JM, Alguacil LF, Salas E, Hermosín-Gutiérrez I, Gómez-Alonso S, González-Martín C. Antiproliferative and cytotoxic effects of grape pomace and grape seed extracts on colorectal cancer cell lines. Food Sci Nutr. 2019 Aug 2;7(9):2948-2957.
6.Carola Vergara, Dietrich von Baer, Claudia Mardones, Andrea Wilkens, Katerina Wernekinck, Anika Damm, Sebastian Macke, Tamara Gorena, Peter Winterhalter. Stilbene Levels in Grape Cane of Different Cultivars in Southern Chile: Determination by HPLC-DAD-MS/MS Method. Journal of Agricultural and Food Chemistry, Vol 60/Issue 4, December 31, 2011
7.Bioavailability and pharmacokinetic profile of grape pomace phenolic compounds in humans. Castello F, Costabile G, Bresciani L, Tassotti M, Naviglio D, Luongo D, Ciciola P, Vitale M, Vetrani C, Galaverna G, Brighenti F, Giacco R, Del Rio D, Mena P.Arch Biochem Biophys. 2018 May 15;646:1-9.
8.Martins I.M., Roberto B.S., Blumberg J.B., Chen C.-Y.O., Macedo G.A. Enzymatic Biotransformation of Polyphenolics Increases Antioxidant Activity of Red and White Grape Pomace. Food Res. Int. 2016;89:533–539.
9.Ashok Kumar Chakka, Ayenampudi Surendra Babu.Bioactive Compounds of Winery by-products: Extraction Techniques and their Potential Health Benefits. Applied Food Research. Volume 2, Issue 1, June 2022, 100058
10.Harbeoui H., Dakhlaoui S., Wannes W.A., Bourgou S., Hammami M., Khan N.A., Tounsi M.S. Does unsaponifiable fraction of grape seed oil attenuate nitric oxide production, oxidant and cytotoxicity activities. J. Food Biochem. 2019;43:e12940.
11.Bender A.B.B., Speroni C.S., Moro K.I.B., Morisso F.D.P., dos Santos D.R., da Silva L.P., Penna N.G. Effects of Micronization on Dietary Fiber Composition, Physicochemical Properties, Phenolic Compounds, and Antioxidant Capacity of Grape Pomace and Its Dietary Fiber Concentrate. LWT. 2020;117:108652. Μινεράλια:
12.Kavindya Samarakoon, H.P. Vasantha Rupasinghe. Valorization of grape pomace by microbial fermentation: Composition, biological activities and potential applications for the food industry,Journal of Food Composition and Analysis,Volume 144,2025,107656,ISSN 0889-1575
13.Vlasios Goulas, Demetra Nicolaou, George Botsaris, Alexandra Barbouti. Straw Wine Melanoidins as Potential Multifunctional Agents: Insight into Antioxidant, Antibacterial, and Angiotensin-I-Converting Enzyme Inhibition Effects. Biomedicines. 2018 Aug 2;6(3):83. doi: 10.3390/biomedicines6030083
14.Cecilia Prata, Chiara Zalambani, Francesca Rossi, Simone Rossello, Teresa Cerchiara, Concettina Cappadone, Emil Malucelli. Nutrients and Nutraceuticals from Vitis vinifera L. Pomace: Biological Activities, Valorization, and Potential Applications. Nutrients. 2025 Feb 5;17(3):583.
15.Tehila Daniel, Michaella Ben-Shachar, Elyashiv Drori, Sharleen Hamad, Anna Permyakova, Elad Ben-Cnaan, Joseph Tam, Zohar Kerem, Tovit Rosenzweig. Grape pomace reduces the severity of non-alcoholic hepatic steatosis and the development of steatohepatitis by improving insulin sensitivity and reducing ectopic fat deposition in mice. J Nutr Biochem. 2021 Dec:98:108867.
16.Bocsan IC, Măgureanu DC, Pop RM, Levai AM, Macovei ȘO, Pătrașca IM, Chedea VS, Buzoianu AD.Antioxidant and Anti-Inflammatory Actions of Polyphenols from Red and White Grape Pomace in Ischemic Heart Diseases.Biomedicines. 2022 Sep 20;10(10):2337.
17.Costabile G, Vitale M, Luongo D, Naviglio D, Vetrani C, Ciciola P, Tura A, Castello F, Mena P, Del Rio D, Capaldo B, Rivellese AA, Riccardi G, Giacco R. Grape pomace polyphenols improve insulin response to a standard meal in healthy individuals: A pilot study. Clin Nutr. 2019 Dec;38(6):2727-2734
18Daniel T, Ben-Shachar M, Drori E, Hamad S, Permyakova A, Ben-Cnaan E, Tam J, Kerem Z, Rosenzweig T. Grape pomace reduces the severity of non-alcoholic hepatic steatosis and the development of steatohepatitis by improving insulin sensitivity and reducing ectopic fat deposition in mice.
J Nutr Biochem. 2021 Dec;98:108867.
19.Kim H, Bartley GE, Arvik T, Lipson R, Nah SY, Seo K, Yokoyama W. Dietary supplementation of chardonnay grape seed flour reduces plasma cholesterol concentration, hepatic steatosis, and abdominal fat content in high-fat diet-induced obese hamsters. J Agric Food Chem. 2014 Feb 26;62(8):1919-25.
20.Chedea VS, Palade LM, Pelmus RS, Dragomir C, Taranu I. Red Grape Pomace Rich in Polyphenols Diet Increases the Antioxidant Status in Key Organs-Kidneys, Liver, and Spleen of Piglets. Animals (Basel). 2019 Apr 5;9(4):149
21.Ioana Corina Bocsan, Dan Claudiu Măgureanu, Raluca Maria Pop, Antonia Mihaela Levai3, Ștefan Octavian Macovei, Ioana Maria Pătrașca, Veronica Sanda Chedea, Anca Dana Buzoianu. Antioxidant and Anti-Inflammatory Actions of Polyphenols from Red and White Grape Pomace in Ischemic Heart Diseases. Biomedicines. 2022 Sep 20;10(10):2337.
22.Veronica Sanda Chedea, Ștefan Octavian Macovei, Ioana Corina Bocșan, Dan Claudiu Măgureanu, Antonia Mihaela Levai, Anca Dana Buzoianu, Raluca Maria Pop.Grape Pomace Polyphenols as a Source of Compounds for Management of Oxidative Stress and Inflammation-A Possible Alternative for Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs? Molecules. 2022 Oct 12;27(20):6826.
23.Daniel T, Ben-Shachar M, Drori E, Hamad S, Permyakova A, Ben-Cnaan E, Tam J, Kerem Z, Rosenzweig T.Grape pomace reduces the severity of non-alcoholic hepatic steatosis and the development of steatohepatitis by improving insulin sensitivity and reducing ectopic fat deposition in mice. J Nutr Biochem. 2021 Dec;98:108867. doi: 10.1016/j.jnutbio.2021.108867. Epub 2021 Sep 24.PMID: 34571189
Δρ Δημήτριος Γκέλης ΜD, ORL, DDS, PhD
Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης (MD, ORL, DDS, PhD)
Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Ερευνητής και Συγγραφέας
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Ιατρική Έρευνα, Συμπληρωματική Ιατρική. Διεύθυνση: ΚΟΡΙΝΘΟΣ
Τηλ: 6944280764, Email: pharmage@otenet.gr
www.gelis.gr, www.pharmagel.gr , www.orlpedia.gr , www.allergopedia.gr, d3gkelin.gr, www.vitaminb12.gr, www.zinc.gr, www.curcumin.gr
Αικατερίνη Γκέλη
Αικατερίνη ΓκέληΕχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη διαγνωστική με υπερήχους, κλασσική ακτινολογία παίδων και ενηλίκων, γναθοπροσωπική ακτινολογία, περιβαλλοντική ιατρική, ιατρική διατροφολογία, συμπληρωματική ιατρική.
Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.
Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση, παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.