Το Νάμα αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα και πιο συμβολικά κρασιά του ελληνικού χώρου, με βαθιές ρίζες, τόσο στη θρησκευτική όσο και στην πολιτισμική παράδοση. Η διαχρονική παρουσία του συνδέει την αρχαία ελληνική λατρευτική πρακτική με τη χριστιανική θεολογία και τη λειτουργική ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας [1].

Αρχαιότητα

Η λέξη «Νάμα» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «νᾶμα», η οποία σήμαινε πηγή, ρεύμα,ιερό νερό, αναβλύζον νερό ή ζωογόνο ρεύμα [2].

Στην αρχαιότητα ο όρος χρησιμοποιήθηκε και μεταφορικά για να περιγράψει το εκλεκτό, καθαρό και συχνά γλυκό κρασί, το οποίο προσφερόταν σε θυσίες προς τους θεούς, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της διονυσιακής λατρείας [3].

Το κρασί αυτό θεωρούνταν φορέας ζωής και ευφορίας, συχνά συμπυκνωμένο και πλούσιο σε άρωμα, αντανακλώντας τη σχέση του ανθρώπου με το θείο μέσω της φύσης και της γονιμότητας [4].

Η λέξη «νᾶμα» δεν χρησιμοποιείται από τον Πλάτωνα ως όρος για κρασί. Στα πλατωνικά έργα εμφανίζεται με την αρχαία φυσική/ποιητική σημασία της, δηλαδή ως πηγή ή ρεύμα νερού, συχνά με μεταφορικό και φιλοσοφικό χαρακτήρα. [Πλάτων, Φαῖδρος (Φαίδρος), 229b–230a]

«…παρά τό τοῦ Ἰλισοῦ νᾶμα καθαρόν καί διαυγές…»

«…δίπλα στο καθαρό και διαυγές ρεύμα του Ιλισσού…»

Στο σημείο αυτό ο Σωκράτης και ο Φαίδρος βρίσκονται δίπλα στον Ιλισσό, και ο Πλάτων χρησιμοποιεί τη λέξη νᾶμα για να περιγράψει δροσερό, ιερό ρεύμα νερού, συνδεδεμένο με τη φύση, την κάθαρση και την έμπνευση. Το νᾶμα συνδέεται με: Καθαρμό, ηρεμία, πνευματική ανάταση. Δεν έχει καμία σχέση με κρασί. Η χρήση είναι ποιητική–φιλοσοφική

Επίσης ο Ευριπίδης χρησιμοποιεί τη λέξη «νᾶμα» για να δηλώσει τα ρέοντα νερά των ποταμών, όπως στο χωρίο «ποταμίων ναμάτων ῥοαί…» [«ρεύματα ποτάμιων νερών…»] στις Βάκχες. (Ευριπίδης, Βάκχες 704–705).

Ο ίδιος τραγικός ποιητής αναφέρει: «καθαροῖσι νάμασιν…». Αναλυτικά: καθαροῖσι = καθαρά, αγνά, νάμασιν (δοτική πληθυντικού του νᾶμα) = ρεύματα νερού, πηγές, νερά. Πιο ελεύθερη – λογοτεχνική απόδοση: «μέσα στα αγνά νερά που ρέουν»[Ευριπίδης, Ἱππόλυτος 121–122]

Η λέξη νᾶμα χρησιμοποιείται μεταφορικά για ζωή, προέλευση, δύναμη.

Βυζαντινή περίοδος

Κατά τη βυζαντινή εποχή, το Νάμα απέκτησε σαφή και καθορισμένο θρησκευτικό χαρακτήρα, καθώς καθιερώθηκε ως το κρασί που χρησιμοποιείται στη Θεία Ευχαριστία [5]. Η χρήση του δεν ήταν τυχαία: Το κόκκινο χρώμα του συμβόλιζε το Αίμα του Χριστού, ενώ η φυσική του γλυκύτητα εξέφραζε τη θεία χάρη και τη σωτηρία [6]. Από κανονικής πλευράς, το Νάμα όφειλε να είναι καθαρό προϊόν ζύμωσης σταφυλιού, χωρίς προσμίξεις, αρωματικές ουσίες ή απόσταξη, ώστε να διατηρείται η θεολογική και λειτουργική του εγκυρότητα [7].

Ορθόδοξη παράδοση (έως σήμερα)

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, το Νάμα παραμένει μέχρι σήμερα το κατεξοχήν λειτουργικό κρασί που χρησιμοποιείται στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας [5]. Παράγεται συνήθως από ερυθρές ποικιλίες όπως το Αγιωργίτικο, το Μαύρο Μοσχάτο και τη Μανδηλαριά, χωρίς όμως να αποτελεί προϊόν συγκεκριμένης ονομασίας προέλευσης. Αντιθέτως, ορίζεται κυρίως από τον λειτουργικό και συμβολικό του σκοπό και όχι από γεωγραφικά ή οινολογικά κριτήρια [8].

Η λέξη Νάμα με τη σημασία λειτουργικού κρασιού ΔΕΝ εμφανίζεται αυτούσια στην Αγία Γραφή. Πρόκειται για μεταγενέστερο εκκλησιαστικό όρο, που διαμορφώθηκε στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή παράδοση.

Εκκλησιαστικά κείμενα όπου απαντάται η λέξη νάμα

1. Λειτουργικά και υμνογραφικά βιβλία. Η λέξη νᾶμα χρησιμοποιείται: Στον ποιητικό και υμνογραφικό λόγο και με τη σημασία του ζωοποιού ρεύματος, θείας πηγής. Παραδείγματα: Μηναία, Παρακλητική, Τριώδιο. Εκεί συναντάμε εκφράσεις όπως: «νᾶμα ζωῆς», «νᾶμα ἀφθαρσίας», «νᾶμα θείας χάριτος»

Αυτές οι αναφορές δεν δηλώνουν άμεσα κρασί, αλλά προετοιμάζουν το θεολογικό υπόβαθρο.

2. Ευχολογίο / Ιερατικό. Στα λειτουργικά βιβλία της Θείας Λειτουργίας: Δεν χρησιμοποιείται η λέξη νάμα στο κυρίως κείμενο και το κρασί αναφέρεται ως οἶνος

Όμως: Σε ερμηνευτικά και κανονικά σχόλια (π.χ. βυζαντινούς λειτουργιολόγους) ο όρος Νάμα καθιερώνεται, για να δηλώσει το καθαρό, κόκκινο κρασί της Ευχαριστίας  και ως όρος παραδοσιακός και πρακτικός, όχι βιβλικός.Σε ποιο εκκλησιαστικό βιβλίο αναφέρεται η λέξη «Νάμα»

Tι συμβολίζει το Νάμα

Το Νάμα δεν αποτελεί απλώς ένα γλυκό κρασί, αλλά ένα ισχυρό σύμβολο. Αντιπροσωπεύει τη θυσία, τη ζωή και τη λύτρωση, ενώ λειτουργεί ως ζωντανός σύνδεσμος ανάμεσα στην αρχαία ελληνική λατρεία και τη χριστιανική παράδοση [3,6]. Η διατήρησή του στο πέρασμα των αιώνων υπογραμμίζει τη συνέχεια της ελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας και τη σημασία του κρασιού ως μέσου πνευματικής έκφρασης.

Σύγχρονη εποχή

Στη σύγχρονη εποχή, το Νάμα μπορεί να παράγεται, τόσο από μοναστηριακά οινοποιεία, όσο και από ιδιωτικές οινοποιητικές μονάδες που ακολουθούν τις εκκλησιαστικές προδιαγραφές [9]. Όμως Νάμα από κόκκινο σταφύλι βιολογικής καλλιέργειας είναι μόνον ο ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΟΙΝΟΣ “ΓΚΕΛΙΚΟΣ” NAMA, το οποίο δεν περιέχει πρόσθετα θειώδη, αλλά είναι ένας φυσικώς γλυκύς βιολογικός οίνος. Το  “ΓΚΕΛΙΚΟΣ” NAMA πολλοί ναοί και μοναστήρια προτιμούν να το προμηθεύονται,  αφ΄ενός για την αγνότητά του και αφετέρου μπορεί να τους αποσταλεί με τη νόμιμη ετικέτα του βιολογικού προϊόντος, αλλά χωρίς το Bar Code.

Aν και η κύρια χρήση του “ΓΚΕΛΙΚΟΣ” NAMA” παραμένει η Θεία Κοινωνία, καταναλώνεται και ως επιδόρπιο γλυκό κρασί, εκτιμώμενο για τον πλούσιο χαρακτήρα και τη συμβολική του αξία και το καθαρό βιολογικό περιεχόμενό του [1].

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1. Wikipedia contributors. Nama (wine) [Internet]. Wikipedia, The Free Encyclopedia; 2024 [cited 2025 Dec 21]. Available from: https://en.wikipedia.org/wiki/Nama_(wine)
2. Liddell HG, Scott R. A Greek–English Lexicon. Oxford: Clarendon Press; 1996.
3. Burkert W. Greek Religion. Cambridge (MA): Harvard University Press; 1985.
4. Dalby A. Food in the Ancient World from A to Z. London: Routledge; 2003.
5. Taft RF. The Byzantine Rite: A Short History. Collegeville: Liturgical Press; 1992.
6. Schmemann A. For the Life of the World. Crestwood (NY): St Vladimir’s Seminary Press; 1973.
7. Ware K. The Orthodox Church. London: Penguin Books; 1997.
8. Robinson J, Harding J, Vouillamoz J. The Oxford Companion to Wine. 4th ed. Oxford: Oxford University Press; 2015.
9. Greek Orthodox Archdiocese of America. The Sacramental Life of the Orthodox Church [Internet]. 2024 [cited 2025 Dec 21]. Available from: https://www.goarch.org