Το αυτί μας και η ατμοσφαιρική πίεση

Στο αυτί διακρίνονται τρία μέρη το εξωτερικό αυτί, το μέσο αυτί και το εσωτερικό αυτί (Εικόνα 1). Το μέσο αυτί είναι το μέρος του αυτιού, από το οποίο ξεκινάει η δυσφορία στο αυτί μας όταν πετάμε.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το μέσο αυτί μοιάζει με αερόσακο μέσα στο κεφάλι μας, που είναι επηρεάζεται από αλλαγές της πίεσης.

Φυσιολογικά κάθε φορά που καταπίνουμε (ή κάθε 2η ή 3η φορά), τα αυτιά μας κάνουν ένα μικρό κλικ ή έναν χαρακτηριστικό ήχο. Το γεγονός αυτό προκαλείται, διότι μια μικρή φυσαλίδα αέρα ξεκινώντας από τη μύτη και περνώντας μέσα από την ευσταχιανή σάλπιγγα έχει εισέλθει στο μέσο αυτί.

Ο αέρας που συσσωρεύεται φυσιολογικά στο μέσον αυτί απορροφάται συνεχώς από το βλεννογόνο, που καλύπτει σαν φόδρα το μέσον αυτί και την ευσταχιανή

·σάλπιγγα. Έτσι με αυτό τον τρόπο εξισώνεται η πίεση του αέρα που ασκείται στη μέσα και στην έξω επιφάνεια του τυμπάνου. Σε κάθε περίπτωση που

Τα μπουκωμένα αυτιά και οι ευσταχιανές σάλπιγγες
οι πιέσεις του αέρα στο εξωτερικό αυτί δεν είναι ίσες νοιώθουμε το αυτί μας μπουκωμένο.

Η ευσταχιανή σάλπιγγα μπορεί να αποφραχτεί ή να κλείσει για ποικίλους λόγους. Όταν τούτο συμβεί, η πίεση του μέσου αυτιού δεν

μπορεί να εξισωθεί με την πίεση στο εξωτερικό αυτί. Ο αέρας που ήδη υπάρχει στο μέσο αυτί απορροφάται και έτσι δημιουργείται ένα κενό. 

Εικόνα 1. H Ανατομική του δεξιού αυτιού

Αυτό το κενό αναγκάζει το τύμπανο να εισροφηθεί προς το μέσο αυτί και να το τεντώσει.

Ένα τέτοιο τύμπανο παύει να πάλλεται φυσιολογικά καθώς πέφτουν επάνω του οι ήχοι. Έτσι οι ήχοι ή αλλοιώνονται ή εξασθενούν ή δεν γίνονται ακουστοί. Εξ’ αιτίας του τεντώματος του τυμπάνου προκαλείται πόνος στο αυτί, που ποικίλλει σε ένταση Σε περίπτωση που εξακολουθήσει η ευσταχιανή σάλπιγγα να παραμένει μπουκωμένη, τότε βγαίνει ορώδες υγρό από τα τοιχώματα του βλεννογόνου του μέσου αυτιού, στην προσπάθεια του οργανισμού να ξεπεράσει το κενό που δημιουργήθηκε στο μέσο αυτί (Εικόνα 2).

 Σ’ αυτή την περίπτωση μιλάμε ότι το μέσο αυτί γέμισε υγρό και η κατάσταση που δημιουργήθηκε ονομάζεται εκκριτική ωτίτιδα, ή ορώδης ωτίτιδα ή αεροωτίτιδα. Η πιο συνηθισμένη αιτία απόφραξης της ευσταχιανής σάλπιγγας είναι το κοινό κρυολόγημα και το συνάχι. 

Εικόνα 2. Συσσώρευση υγρού στη μέση κοιλότητα του ωτός (μέσον ους).

Άλλες αιτίες απόφραξης είναι η ρινοκολπίτιδα (π.χ. ιγμορίτιδα) η ρινική αλλεργία και άλλου τύπου ρινίτιδες.

Όταν η μύτη είναι μπουκωμένη, από οποιαδήποτε αιτία, τότε πολύ εύκολα φράσσονται και οι ευσταχιανές σάλπιγγες. Αυτό οφείλεται στο ότι το οίδημα του βλεννογόνου της μύτης επεκτείνεται κατάμήκος ολόκληρου του ανώτερου αεραγωγού πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα την απόφραξη του στομίου της σάλπιγγας. Στα παιδιά οι ευσταχιανές σάλπιγγες αποφράσσονται ευκολότερα, διότι είναι στενότερες από τις σάλπιγγες των ενηλίκων.

Με ποιο μηχανισμό μια αεροπορική πτήση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στα αυτιά;

Μια αεροπορική πτήση συνοδεύεται από γρήγορες αλλαγές της ατμοσφαιρικής πίεσης. Για να αποφύγει ο οργανισμός τη δυσφορία που συνοδεύει την απόφραξη των ευσταχιανών σαλπίγγων τις ανοιγοκλείνει συχνά και με αρκετό εύρος, πράγμα που επιτρέπει την εξίσωση των αλλαγών της ατμοσφαιρικής πίεσης μεταξύ του εξωτερικού και του μέσου αυτιού.

Αυτό γίνεται έντονα αισθητό ιδίως κατά την προσγείωση του αεροπλάνου καθώς μεταβαίνει από τη χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση προς την υψηλότερη, που υπάρχει, πλησιάζοντας προς το έδαφος. Βεβαίως, οποιαδήποτε κατάσταση συνοδεύεται από γρήγορες αλλαγές ύψους η ατμοσφαιρικής πίεσης, συνήθως δημιουργεί πρόβλημα. Ίσως το έχετε αντιληφθεί, όταν ανεβαίνετε από το ισόγειο στον τελευταίο όροφο ενός υψηλού κτιρίου, χρησιμοποιώντας τον ανελκυστήρα ή όταν κάνετε κατάδυση στο βάθος μιας πισίνας.

Οι δύτες που καταδύονται με μεγάλα θαλάσσια βάθη διδάσκονται πως να εξισώνουν τις πιέσεις στα αυτιά τους. Το ίδιο ισχύει και για τους κυβερνήτες αεροσκαφών. Μπορείτε όμως και σεις να μάθετε να εξισώνετε τις πιέσεις των αυτιών σας.Πως μπορεί να ξεμπουκώσει κανείς τα αυτιά του, ενώ πετάει με αεροπλάνο;

Όπως προαναφέρθηκε το μπούκωμα που αισθάνεται κανείς ενώ προσγειώνεται το αεροπλάνο οφείλεται στο κλείσιμο της ευσταχιανής σάλπιγγας. Όμως το στόμιο της ευσταχιανής σάλπιγγας και τελικά όλη η σάλπιγγα ανοίγει με τη λειτουργία της κατάποσης. Η λειτουργία της κατάποσης ενεργοποιεί το μυ που ανοίγει την ευσταχιανή σάλπιγγα. Καταπίνει κανείς συχνότερα, όταν μασάει τσίχλα ή μαστίχα ή όταν αφήνει κανείς μια μικρή καραμέλα να λιώνει στο στόμα του. Γιαυτό οι αεροσυνοδοί μοιράζουν καραμέλες στους επιβάτεςπροτού ακόμη ξεκινήσει η πτήση.

Αυτές είναι απλές και εύκολες μέθοδοι που μπορούν να εφαρμοστούν από άτομα όλων σχεδόν των ηλικιών κατά την προσγείωση και την απογείωση ενός αεροσκάφους. Το χασμουρητό ανοίγει ακόμα πιο εύκολα την ευσταχιανή σάλπιγγα. Όταν γίνεται η προσγείωση καλόν είναι να παραμένει κανείς ξύπνιος, διότι κατά τον ύπνο δεν κάνει κανείς αρκετές καταποτικές κινήσεις που είναι ικανές να ανταποκριθούν στις αλλαγές της πίεσης.

Συνήθως οι αεροσυνοδοί αισθάνονται ευτυχείς, όταν ξυπνάνε τους κοιμισμένους αεροταξιδιώτες, πριν από την προσγείωση, διότι οι περισσότεροι χασμουριόνται και έτσι ανοίγουν οι ευσταχιανές τους σάλπιγγες. Σε περίπτωση που το χασμουρητό και οι καταποτικές κινήσεις δεν ξεμπουκώσουν τις ευσταχιανές σας σάλπιγγες μπορείτε να κάνετε τα παρακάτω.

1. Πιάστε με το δείκτη και τον αντίχειρα τα πτερύγια των ρουθουνιών σας και κλείστε τα ρουθούνια.

2. Πάρτε μια βαθειά αναπνοή από το στόμα.

3. Χρησιμοποιώντας τους μυς των παρειών (μάγουλα του προσώπου) και του λαιμού σας σπρώξτε με πίεση τον αέρα σαν να επρόκειτο να βγει από τη μύτη.Αν δεν είχατε κλείσει τα ρουθούνια σας ο αέρας θα έβγαινε από τη μύτη.

Όμως επειδή τα ρουθούνια τα έχετε κλείσει, ο αέρας περνάει από τα στόμια των ευσταχιανών σαλπίγγων και από τις ευσταχιανές σάλπιγγες καταλήγει στο μέσο αυτί. Καθώς ο αέρας προσπίπτει επάνω στο τύμπανο απότομα, τούτο γίνεται αντιληπτό καθώς ακούγεται ένα μικρό κλικ. Αν κατά τη διάρκεια αυτής της άσκησης το κεφάλι γύρει ελαφρά προς τα δεξιά, τότε ξεμπουκώνει το αριστερό αυτί, Αν το κεφάλι είναι γερμένο στα αριστερά, τότε ξεμπουκώνει το δεξιό αυτί.

Αν αποτύχει η άσκηση αυτή μπορεί να την επαναλάβετε με τον ίδιο τρόπο. Ποτέ όμως μη καταβάλετε υπερβολική πίεση του αέρα προς τα αυτιά, σε περίπτωση που δεν ξεμπουκώσουν με την 3-4 προσπάθεια. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις συνιστάται το πρόβλημα αυτό να συζητηθελι με τον ωτορινολαρυγγολόγο.·

Ο Weiss MH και ο Frost JO. Το 1987 περιέγραψαν ότι δεκατέσσρια παιδιά με εκκριτική ωτίτιδα, τα οποία παρακολουθήθηκαν πριν και μετά από αεροπορικό ταξίδι δεν εμφάνισαν συμπτώματα μέσης ωτίτιδας από τα πάσχοντα αυτιά, αν και παρατήρησαν ότι δύο από τα αντίθετα υγιή αυτιά παρουσίασαν συμπτώματα.

Τι μπορεί να κάνει κανείς στα πολύ μικρά παιδιά κατά την πτήση;

Πως μπορεί να γίνει το ξεμπούκωμα των αυτιών των μικρών παιδιών;

Τα βρέφη και πολύ μικρά παιδιά δεν μπορούν να ξεμπουκώσουν τα αυτιά τους με τους τρόπους που περιγράφηκαν πιο πάνω. Το ξεμπούκωμα μπορεί να κατορθωθεί αν τα παιδιά έχουν πιπίλα στο στόμα τους ή έχουν στο στόματο θήλαστρο (μπιμπερό).

Αν θηλάζει η μητέρα το βρέφος, ο θηλασμός κατά τη διάρκεια της πτήσης είναι ευεργετικός για το παιδί. Ταΐζετε το βρέφος σας κατά τη διάρκεια της πτήσης και μη του επιτρέπετε να κοιμάται κατά την προσγείωση.

Προφυλακτικά μέτρα για μια άνετη από ωτορινολαρυγγολογικής πλευράς πτήση

Όταν εξωθείτε την εκπνοή σας προς τα αυτιά σας, με στόχο ν’ ανοίξουν οι ευσταχιανές σάλπιγγες, μην καταβάλλετε υπερβολική προσπάθεια. Η ασφαλέστερη τεχνική γίνεται μόνο με πιέσεις από τους μυς των παρειών και του λαιμού.

Αν είστε συναχωμένοι και κρυολογημένοι ή πάσχετε από μια κρίση αλλεργικής ρινίτιδας είναι καλύτερα να αναβάλετε το αεροπορικό ταξίδι. Εκτός αν με κατάλληλα φάρμακα που θα σας χορηγήσει ο γιατρός σας, ανακουφιστούν τα ρινιτικά ή ρινοκολπικά συμπτώματα.

Αν έχετε κάνει προσφάτως κάποια χειρουργική επέμβαση στο αυτί συμβουλευτείτε το χειρουργό σας για το πότε μπορείτε να πετάξετε με απόλυτη ασφάλεια.

Μπορεί να βοηθηθεί το ξεμπούκωμα των αυτιών με φάρμακα;

Πολλοί έμπειροι αεροταξιδιώτες με προβλήματα στη μύτη και τα αυτιά τους χρησιμοποιούν αποσυμφορητικά χάπια ή αποσυμφορητικά σπρέϊς ή σταγόνες από τη μύτη. Τα αποσυμφορητικά φάρμακα προκαλούν συρρίκνωση του ρινικού βλεννογόνου και έτσι ξεμπουκώνει η μύτη, πράγμα που διευκολύνει το άνοιγμα των αυτιών ή τουλάχιστον ανακόπτουν το μπούκωμα.

Όσοι πάσχουν από αλλεργική ρινίτιδαπρέπει να χρησιμοποιούν τα αντιαλλεργικά φάρμακα, που τους έχει συστήσει ο Ωτορινολαρυγγολόγος τους, πριν και κατά τη διάρκεια της πτήσης, για τον ίδιο λόγο.

Τα αποσυμφορητικά, αν και μπορεί να τα αγοράσει κανείς από το φαρμακείο, χωρίς ιατρική συνταγή, πρέπει να χρησιμοποιούνται προσεκτικά, διότι τα χάπια μπορεί να προκαλέσουν υπνηλία, ή υπερδιέγερση ή δυσχέρεια στην ούρηση, ιδίως σε άτομα που πάσχουν από υπερτροφία του προστάτη.

Εξάλλου τα αποσυμφορητικά χάπια θα πρέπει να αποφεύγονται από άτομα με καρδιοπάθεια, υπέρταση, καρδιακές αρρυθμίες, υπέρταση, νόσους του θυρεοειδούς ή υπερβολική νευρικότητα.

Τα τοπικά αποσυμφορητικά προκαλούν εύκολα φαρμακευτική ρινίτιδα, ιδίως μετά από χρήση 4-5 ημερών. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις φαρμακευτικής ρινίτιδας η μύτη ανοίγει μόλις ο ασθενής ψεκάσει τις ρινικές του κοιλότητες με το σπρέι του αποσυμφορητικού. Συνεπώς όσοι πάσχουν από φαρμακευτική ρινίτιδα και αυτοί μπορεί έντονα να μπουκώσουν τα αυτιά τους, κατά την προσγείωση.

Οι έγκυες γυναίκες πολλές φορές παραπονούνται για μπούκωμα της μύτης, που οφείλεται είτε στην εγκυμοσύνη (ρινίτιδα των εγκύων), είτε σε συνάχι, ή κάποιου τύπου ρινίτιδα. Οι έγκυες πρέπει να ρωτάνε το γιατρό τους για το ποια φάρμακα πρέπει να χρησιμοποιούν, προκειμένου να ξεμπουκώσουν τη μύτη τους.

Οι μη φαρμακευτικοί τρόποι ξεμπουκώματος και καθαρίσματος της μύτης είναι οι ρινικοί ψεκασμοί με υπέρτονο διάλυμα φυσιολογικού ορού ουδέτερου pH (Osmoclean hypertonic nasals pray). Το Osmoclean hypertonic nasal spray ξεμπουκώνει τη μύτη μέσω του φαινομένου της όσμωσης, χωρίς παρενέργειες, διότι δεν είναι φάρμακο.

Τι κάνετε σε περίπτωση που εξακολουθούν να διατηρούνται μπουκωμένα τα αυτιά σας.

Αρκετές φορές ακόμη και μετά την προσγείωση τα αυτιά παραμένουν μπουκωμένα, παρά την εφαρμογή των τεχνικών που περιγράψαμε. Ίσως απαιτηθεί η συνέχεια της χρήσης του Osmoclean Hypertonic nasal spray στο κάθε ρουθούνι κάθε 3-4 ώρες, για 2-3 ημέρες και αν τούτο είναι χωρίς αποτέλεσμα μπορεί να γίνουν ψεκασμοί αποσυμφορητικούή η λήψη αποσυμφορητικών χαπιών ανά 6ωρο για 2-3 ημέρες.

Σε περίπτωση που τα αυτιά δεν ξεμπουκώνουν μετά την πτήση και επιμένει ο πόνος, τότε επιβάλλεται να ζητήσετε βοήθεια από τον ωτορινολαρυγγολόγο σας ο οποίος έχει γνώση και εμπειρία για να σας βοηθήσει.

Καμιά φορά, αν παρά τις προσπάθειεςτου ΩΡΛ δεν απομακρύνεται το υγρό που έχει συσσωρευτεί στα μέσα αυτιά, ο ΩΡΛ αναγκάζεται να κάνει παρακέντηση στο τύμπανο εισάγοντας μια βελόνα, μέσω της οποίας αναρροφάται το υγρό, με τη βοήθεια σύριγγας, ή δημιουργείται μια σχισμή στο τύμπανο, από την οποία αναρροφάται το υγρό. Όλα αυτά γίνονται ανώδυνα με τοπική αναισθησία.

Ο ωτορινολαρυγγολόγος μπορεί να σας διδάξει πώς να ξεμπουκώνετε τα αυτιά σας, αν δεν έχετε κατανοήσει μόνοι σας πως θα το καταφέρνετε. Ο Ωτορινολαρυγγολόγος θα κάνει σωστή διάγνωση για οποιαδήποτε παθολογική κατάσταση προκαλεί δυσχέρεια ρινικής αναπνοής, οι οποίες με τη σειρά τους διευκολύνουν το μπούκωμα των αυτιών κατά τη διάρκεια μιας αεροπορικής πτήσης.

Τι κάνετε όταν σε μια πολύωρη πτήση ξηραίνεται ο βλεννογόνος της μύτης σας;

Παρά τις προόδους που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια για την αποτελεσματικότερη ανανέωση του εισπνεόμενου αέρα μέσα στο θάλαμο ενός αεροσκάφους και την δημιουργία ιδανικότερων συνθηκών υγρασίας, εν τούτοις σε πολλούς επιβάτες πολύωρων πτήσων δημιουργείται αίσθημα ξηρότητας μέσα στις ρινικές θαλάμες τους.

Η ξηρότητα αυτή του ρινικού βλεννογόνου είναι ενοχλητική για τους επιβάτες και μπορεί να επηρεάσει την ψυχική διάθεση του επιβάτη, αφού δυσκολεύεται να παραμείνει χαλαρός στο κάθισμά του και να κάνει μια αναπαυτική πτήση ή τον παρεμποδίζει να αποκοιμηθεί.

Η ξηρότητα του ρινικού βλεννογόνου , που εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια μιας πολύωρης πτήσης αντιμετωπίζεται πρώτα με ψεκασμούς υπέρτονου διαλύματος φυσιολογικού ορού ουδετέρου pH , όπως το Osmoclean Hypertonic nasal spray (Δόση: 3 ψεκασμοί στον κάθε ρουθούνι κάθε τρείς ώρες), στη συνέχεια γίνονται ρινικοί ψεκασμοί με το Rhinosisam nasal spray.

Rhinosisam nasal spray περιέχει σησαμέλαιο, μαστιχέλαιο και βιταμίνη Ε. Αυτά τα συστατικά του μαλακώνουν το ρινικό βλεννογόνο και εξασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία του. “εν πτήσει”. Η δοσολογία του Rhinosisam nasal spray είναι 3 ψεκασμοί στο κάθε ρουθούνι κάθε 3 ώρες, όσο διαρκεί η πολύωρη πτήση).·

Κατά τη διάρκεια μιας πτήσης με εμπορικό αεροπλάνο το μεσαίο αυτί (μέσον ους) πρέπει να εξισώσει περίπου το 20% του όγκου του αέρα του με την ατμοσφαιρική πίεση. Αυτή η εξίσωση πρέπει να γίνει μέσα σε 15-20 λεπτά από την άνοδο ή την κάθοδο του αεροπλάνου, προκειμένου να αποφευχθεί το βαροτραύμα.

Αυτό το 20% είναι πενταπλάσιο έργο για τα αυτιά με μεγαλύτερη αέρωση, σε σχέση με τα αυτιά που διαθέτουν περιορισμένη αέρωση. Τα αυτιά με χρόνια προβλήματα από το μεσαίο αυτί συνήθως διαθέτουν μικρότερη αέρωση των μαστοειδών κυψελών τους. Όσο μικρότερος είναι ο όγκος των μαστοειδών κοιλοτήτων των λιθοειδών οστών που φιλοξενούν τα αυτιά, τόσο μικρότερος όγκος αέρα χρειάζεται να διέλθει από τις ευσταχιανές σάλπιγγες για να εξισωθούν οι αλλαγές των πιέσων κατά της διάρκειας της πτήσεως

Αυτός ο παράγοντας μπορεί να εξηγήσει γιατί τα αυτιά με χρόνια προβλήματα από τα αυτιά σπάνίως παθαίνουν ωτικό βαροτραύμα. Μετά από αυτή τη διαπίστωση εξυπακούεται στα άτομα με εκκριτική ωτίτιδα, με ατελεκτατικά ή με χολοστεατωματώδη αυτιά παρατηρούνται μικρά προβλήματα κατά την εξίσωση διαφορές μεγάλων πιέσεων (πάνω από 2.000 mmΗ2Ο, μέσα σε 15-20 λεπτά της διαδικασίας της προσγείωσης.

Αυτό είναι τελείως αντίθετο απ’ ότι πιστευόταν στο παρελθόν. Συνεπώς, στα άτομα με χρόνια ωτολογικά προβλήματα, κατά τους Sadé J, Ar A, Fuchs C. (2003) μπορεί να τους χορηγηθεί οδηγία, ότι μπορούν να πετάξουν ασφαλώς.

Ο ρόλος του Ωτορινολαρυγγολόγου ως συμβούλου ατόμων που μπορεί να εμφανίζουν ΩΡΛ προβλήματα κατά τη διάρκεια μιας πολύωρης πτήσης

Οι ωτορινολαρυγγολόγοι είναι γιατροί ειδικοί για τη διάγνωση, θεραπεία και πρόληψη των παθήσεων των αυτιών, της μύτης του στοματοφάρυγγα και του λάρυγγα και των γύρω απ’ αυτά ανατομικών περιοχών.

Αν τα αυτιά σας εκδηλώνουν ενοχλητικά συμπτώματα κατά τη διάρκεια και μετά την πτήση και αδυνατείτε μόνοι σας να τα ξεπεράσετε συμβουλευτείτε τον ωτορινολαρυγγολόγο σας.

Αν πάσχετε από ατοπική (αλλεργική) ρινίτιδα, με έντονα συμπτώματα, ή χρόνια ιγμορίτιδα ή άλλη ρινοκολπίτιδα, ίσως θα πρέπει πριν από την πτήση να επικοινωνήσετε με τον ωτορινολαρυγγολόγο σας.

Αν κάποιο παιδί πάσχει από εκκριτική ωτίτιδα ή υποτροπιάζουσες ωτίτιδες συμβουλευτείτε πριν από την πτήση τον ωτορινολαρυγγολόγο σας.

Αν είστε έγκυος και υποφέρετε από τη ρινίτιδα των εγκύων, συμβουλευτείτε τον ωτορινολαρυγγολόγο σας.

Αν θέλετε να ενημερωθείτε λεπτομερέστερα για τη ρινίτιδα, τις ΩΡΛ αλλεργικές παθήσεις, τη μέση ωτίτιδα και άλλα ΩΡΛ θέματα μπορείτε να επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες www.gelis.gr, www.orlpedia.gr και www.allergopedia.gr

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

Sadé J, Ar A, Fuchs C. Barotrauma vis-a-vis the “chronic otitis media syndrome”: two conditions with middle ear gas deficiency Is secretory otitis media a contraindication to air travel? Ann Otol Rhinol Laryngol. 2003 Mar;112(3):230-5.

Weiss MH, Frost JO. May children with otitis media with effusion safely fly? Clin Pediatr (Phila). 1987 Nov;26(11):567-8.