Έχει υποτεθεί ότι οι λοιμώξεις της μητέρας που εκδηλώνονται το τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης ή η έλλειψη βιταμίνης D μπορεί να συμβάλλουν στην εκδήλωση της σχιζοφρένιας και ευθύνονται για πολλά από τα χαρακτηριστικά της. Βεβαίως, κάθε επιστημονική υπόθεση έχει και τους περιορισμούς της [1].
H έλλειψη της βιταμίνης D3, αυτή η ίδια ή ο δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός ή αμφότερα μπορεί να είναι υπεύθυνα για την αύξηση των καρδιοκυκλοφορικών συμβαμάτων. Η αποκατάσταση της έλλειψης της βιταμίνης D3 μπορεί να ελαττώσει την επίπτωση των καρδιοκυκλοφορικών συμβαμάτων. Η έλλειψη βιταμίνης D3 σχετίζεται επίσης με τη νόσο του Αλτσχάϊμερ (Altzheimer), τη σχιζοφρένεια, την κατάθλιψη , τους χρόνιους πόνους και τη μυική αδυναμία [2].
Η έλλειψηβιταμίνης D3 σχετίζεται με τους παράγοντες κινδύνου εκδήλωσης φλεγμονής, αντίστασης στην ινσουλίνη, ενδοθηλιακής δυσλειτουργίας και υπερτροφίας της αριστεράς κοιλίας.
Τα αποτελέσματα της δράσης της βιταμίνης D3 στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και την εγκεφαλική λειτουργία του ενήλικος
Την τελευταία δεκαετία έχει υποστηριχτεί η άποψη ότι η βιταμίνη D παίζει ρόλο στην ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου. Πολλές από τις υπάρχουσες ενδείξεις δηλώνουν ότι αυτή η βιταμίνη στην πραγματικότητα, ως νευροενεργό στεροειδές, δρα στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και οδηγεί σε τροποποιήσεις της εγκεφαλικής νευροχημείας και λειτουργίας του εγκεφάλου των ενηλίκων.
Οι πρώιμες ελλείψεις της βιταμίνης D έχουν συνδεθεί με νευροψυχιατρικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια, ενώ οι ελλείψεις της βιταμίνης D στους ενηλίκους σχετίζονται με την εκδήλωση διαταραχών και νόσων, όπως η νόσος του Parkinson, η νόσος του Alzheimer, η κατάθλιψη και η γνωσιακή έκπτωση (cognitive decline)[3].
Επίσης έχει προταθεί η έλλειψη βιταμίνης D ως παράγοντας κινδύνου για τη εκδήλωση της σχιζοφρένεια. Η έλλειψη βιταμίνης D κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του εγκεφάλου έχει προταθεί ως παράγοντας κινδύνου εκδήλωσης σχιζοφρένιας. Η αναπτυξιακή έλλειψη βιταμίνης D σε νεογνά επιμύων (είδος ποντικού) σχετίζεται με αλλαγές της κυτταρικής ανάπτυξης , του μεταβολισμού της ντοπαμίνης και της μορφολογίας του εγκεφάλου.
Οι ενήλικες επίμυες που είχαν έλλειψη βιταμίνης D στην φάση της ανάπτυξης του εγκεφάλου τους επέδειξαν μια νεοεμφανιζόμενη υπερκινητικότητα και ενισχυμένη κινητική απόκριση προς το MK-801,[Dizocilpine, μη ανταγωνιστικός ανταγωνιστής του υποδοχέα του Ν-μεθυλ-d ασπαρτικού, που είναι ένας υποδοχέας του γλουταμικού], που βελτιώνεται με προθεραπεία με το αντιψυχωτικό φάρμακο αλοπεριδόλη.
Τα παραπάνω δηλώνουν ότι μια αλλαγή στην ανάπτυξη του συστήματος της ντοπαμίνης και των συμπεριφορών, που επιτελούνται με τη μεσολάβηση της ντοπαμίνης στους θηλυκούς επίμυες που είχαν έλλειψη βιταμίνης D κατά τη φάση της ανάπτυξης του εγκεφάλου τους μπορεί να έχει σχέση με την υποκείμενη νευροβιολογία της σχιζοφρένειας [4].
Τα παραπάνω επίσης περιγραφέντα αποτελέσματα δηλώνουν ότι μια παροδική προγεννητική έλλειψη της βιταμίνης D ασκεί ένα μακράς διαρκείας αποτέλεσμα στη σηματοδότηση που γίνεται με τον υποδοχέα του γλουταμικού NMDA στον εγκέφαλο των τρωκτικών και μπορεί να είναι ένας
πειστικός υποψήφιος παράγοντας κινδύνου για τη σχιζοφρένεια και τις λοιπές νευροψυχιατρικές διαταραχές [5].
Ο υποδοχέας του γλουταμικού NMDAR είναι το επικρατέστερο μοριακό όργανο για τον έλεγχο της συναπτικής πλαστικότητας και της λειτουργίας της μνήμης [6].
Παράγοντες κινδύνου για τη σχιζοφρένεια
Υπάρχει μια επείγουσα ανάγκη να δημιουργηθεί μια δοκιμασία ανίχνευσης των παραγόντων κινδύνου εκδήλωσης σχιζοφρένειας, που θα μπορούσε να εξηγήσει τις διαβαθμίσεις της συχνότητας της σχιζοφρένειας. Βάσει των συμπερασμάτων των επιδημιολογικών ερευνών έχει προταθεί ότι η αναπτυξιακή έλλειψη της βιταμίνης D3 μπορεί να συμβάλλει στον κίνδυνο εκδήλωσης σχιζοφρένειας.
Αυτή η υπόθεση μπορεί να εξηγήσει τα διάφορα επιδημιολογικά ευρήματα που αφορούν την εκδήλωση της σχιζοφρένειας, όπως η εποχή της γέννησης, η επίδραση του γεωγραφικού πλάτους του τόπου γέννησης και κατοικίας στη συχνότητα και επίπτωση της νόσου, τον αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου στους μετανάστες με σκούρο δέρμα σε ορισμένες χώρες και τις διαβαθμίσεις εκδήλωσης της νόσου μεταξύ των αστικών και αγροτικών περιοχών.
Πειράματα που έγιναν σε ζώα δείχνουν ότι η προγεννητική υποβιταμίνωση D3 σχετίζεται με επίμονες αλλαγές της εγκεφαλικής δομής και λειτουργίας, περιλαμβανομένης και της συγκλίνουσας ένδειξης της τροποποιημένης ντοπαμινεργικής λειτουργίας.
Μια πρόσφατη ελεγχόμενη κατά περίπτωση μελέτη δειγμάτων αίματος νεογνών εντόπισε μια σημαντική σχέση μεταξύ της νεογνικής κατάστασης των επιπέδων της βιταμίνης D3 και του κινδύνου εκδήλωσης σχιζοφρένειας. [7].
Άλλες επιδημιολογικές έρευνες έχουν ρίξει φως στη σχέση της εποχής γεννήσεως και της εκδήλωσης της σκλήρυνσης κατά πλάκας και της σχιζοφρένειας. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών έδειξαν ότι τα χαμηλά προγεννητικά επίπεδα της βιταμίνης D μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υποψήφιος παράγοντας γιαυτές τις δύο εγκεφαλικές νόσους, που συνοδεύονται από γνωσιακές διαταραχές.
Είναι επιβεβαιωμένο ότι η παροδική προγεννητική έλλειψη της βιταμίνης D3 τροποποιεί την εγκεφαλική ανάπτυξη και λειτουργία και προκαλεί γνωσιακές διαταραχές σε νεαρούς επίμυες. [8].
Άλλες επιδημιολογικές και πειραματικές ενδείξεις δηλώνουν ότι η έλλειψη βιταμίνης D3 αποτελεί παράγοντα κινδύνου εκδήλωσης σκλήρυνσης κατά πλάκας και άλλων αυτοάνοσων νοσημάτων. Η ενεργοποιημένη μορφή της βιταμίνης D3 διαθέτει διάφορες ανοσοτροποποιητικές ιδιότητες ιin vitro (στο εργαστήριο) και επί ζώντων οργανισμών (in vivo), πράγμα το οποίο θα μπορούσε να συμβάλλει στην εξήγηση της σχέσης της με τη σκλήρυνση κατά πλάκας.
Η υποβιταμίνωση D3 σχετίζεται επίσης με διάφορες άλλες νευρολογικές νόσους , που είναι λιγότερο πιθανόν να εκδηλωθούν μέσω δυσρυθμιζόμενων ανοσολογικών αντιδράσεων.
Σ’αυτές περιλαμβάνονται η νόσος του Parkinson, η νόσος του Alzheimer, η σχιζοφρένεια και οι συναισθηματικές διαταραχές, οι οποίες δηλώνουν ότι η βιταμίνη D παίζει έναν ποικιλότερο ρόλο στη διατήρηση της υγείας του εγκεφάλου.
Σύμφωνα με αυτό, τόσο οι υποδοχείς της βιταμίνης D3, όσο και τα απαραίτητα ένζυμα για τη σύνθεση του βιοενεργού μεταβολίτη της βιταμίνης D3, της 1,25-διυδρόξυβιταμίνης D3 εκφράζονται στον εγκέφαλο και η υποβιταμίνωση D3 σχετίζεται με την ανώμαλη ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου [9].
Ο Holmøy T, και οι συνεργάτες (2010) ανασκόπησαν τις τρέχουσες γνώσεις της ομοιοστασίας της βιταμίνης D στον υπαρραχνοειδή χώρο σε υγιείς και ασθενείς και διαφώτισαν την ανάγκη του υπολογισμού της βιταμίνης D στον υπαραχνοειδή χώρο [9].
Η βιταμίνη D και οι παθολογίες του εγκεφάλου
Υπάρχει μια διαρκώς αυξανόμενη τάση αναγνώρισης της βιταμίνης D3 ως ουσίας που στοχεύει κατά διάφορων παθολογικών καταστάσεων του εγκεφάλου. Σήμερα είναι αποδεδειγμένο ότι η βιταμίνη D3 εκτός από τη συμμετοχή της στο μεταβολισμό του ασβεστίου και του φωσφόρου, μαζί με τους υποδοχείς της στους διάφορους άλλους ιστούς και όργανα συνδέεται και με διάφορες εγκεφαλικές διαταραχές, όπως η γνωσιακή έκπτωση, επιληψία, οι διαταραχές του συναισθήματος και η σχιζοφρένεια.
Μέχρι σήμερα έχουν συσσωρευτή πλήθος ενδείξεων και αποδείξεων για την εξω-οστική δράση της βιταμίνης D3 και έχουν γίνει συμπεριφορικές, γενετικές και φαρμακολογικές μελέτες, στις οποίες δίδεται έμφαση στον αναδυόμενο ρόλο του νευροστεροειδούς συστήματος της βιταμίνης D3 στη λειτουργία του εγκεφάλου [10].
Οι υποδοχείς της βιταμίνης D3 έχουν εντοπιστεί τόσο στο ανοσοποιητικό σύστημα, όσο και στον εγκέφαλο. Η έλλειψη της βιταμίνης D3 φαίνεται να συμμετέχει στις ανοσοπαθολογικές διαδικασίες της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Η υποβιταμίνωση D3 φαίνεται επίσης να σχετίζεται με διάφορες ψυχιατρικές καταστάσεις, περιλαμβανομένης της κατάθλιψης και της σχιζοφρένειας.
Τα αποτελέσματα περισσοτέρων από 250 δημοσιεύσεων συμπεραίνουν ότι οι ασθενείς με σχιζοφρένεια και διπολική διαταραχή είναι συχνότερα γεννημένοι το χειμώνα και την άνοιξη. Οι περίοδοι αυτές του έτους χαρακτηρίζονται από τη μεγαλύτερη πτώση των επιπέδων της βιταμίνης D στον οργανισμό της μητέρας. [11].
Σχέση μεταξύ της διατροφής και των συμπτωμάτων που μοιάζουν ως ψυχωτικά
Ο Hedelin M, και οι συνεργάτες του (2010) αξιολόγησαν τη διατροφή 33,625 ατόμων χρησιμοποιώντας κατάλληλο ερωτηματολόγιο. Οι ερωτηθέντες ήταν ηλικίας 30-49 ετών και η έρευνα έγινε το 1991-1992. Οι πληροφορίες για την ύπαρξη συμπτωμάτων που έμοιαζαν με ψυχωτικά προέκυψαν με ερωτηματολόγια που χρησιμοποιήθηκαν το 2002-2003.
Όσα άτομα συμμετείχαν ταξινομήθηκαν σε τρία προκαθορισμένα επίπεδα: Χαμηλό, μέσο, και υψηλό επίπεδο συμπτωμάτων. Τα ευρήματα στατιστικών αναλύσεων έδειξαν ότι υπάρχει αυξημένη πιθανότητα οι γυναίκες που τρέφονται με μεγάλες ποσότητες ψαριού, ωμέγα-3 ή ωμέγα-6 PUFA και βιταμίνη D3 να παρουσιάσουν μικρότερη συχνότητα συμπτωμάτων που μοιάζουν με εκείνα που συνοδεύουν τις ψυχώσεις. [12].
Υποδοχείς της βιταμίνης D και ένζυμα που μεταβολίζουν τη βιταμίνη D στο κεντρικό νευρικό σύστημα
Οι υποδοχείς της βιταμίνης D3 και τα ένζυμα που μεταβολίζουν τη βιταμίνη D υπάρχουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Η καλσιτριόλη [ενεργή μορφή της βιταμίνης D3] επηρεάζει πολυάριθμους νευρομεταβιβαστές και νευροτροφικούς παράγοντες , που σχετίζονται με τις ψυχικές διαταραχές.
Στην περίπτωση των καταθλιπτικών διαταραχών, σημαντικές ενδείξεις υποστηρίζουν το ρόλο των υποεπιθυμητών επιπέδων της βιταμίνης D. Παρά τούτο τα υπάρχοντα δεδομένα δεν έχουν καταλήξει σε τελικά συμπεράσματα και χρειάζεται να γίνουν περισσότερες έρευνες.
Ειδικότερα, προς το παρόν δεν έχει επιλυθεί το πρόβλημα της σχετικής σημασίας του ρόλου του συστήματος επίφυση-μελατονίνη έναντι του ενδοκρινικού συστήματος της βιταμίνης D3 για την παθογένεση των εποχιακών διαταραχών του συναισθήματος ή του θυμικού.
Δύο διαγνώσεις, η σχιζοφρένεια και ο αυτισμός υποθετικά έχουν συνδεθεί με την αναπτυξιακή (προγεννητική) έλλειψη της βιταμίνης D3. Παρά τούτο, επίσης στους ενηλίκους ασθενείς, τα χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης D3 έχει ανακοινωθεί ότι υποστηρίζουν την ιδέα ότι, η έλλειψη βιταμίνης D3 μπορεί, όχι μόνο να είναι ένας προδιαθεσικός αναπτυξιακός παράγοντας, αλλά επίσης να σχετίζεται με την ψυχιατρική κατάσταση του ενήλικα ασθενή. Έχουν περιγραφεί δύο περιπτώσεις , των οποίων η ψυχιατρική βελτίωση συνέπεσε με την αποτελεσματική θεραπεία της έλλειψης βιταμίνης D3 [13].
Σχέση των χαμηλών επιπέδων της προγεννητικής βιταμίνης D3 και της σχιζοφρένειας
Επιδημιολογικά συμπεράσματα της σχιζοφρένειας δείχνουν ότι τα χαμηλά επίπεδα της προγεννητικής ή αναπτυξιακής βιταμίνης D3 μπορεί να σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο σχιζοφρένειας.
Τόσο οι χαμηλές, όσο και οι υψηλές συγκεντρώσεις της νεογνικής βιταμίνης D3 σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο σχιζοφρένειας και είναι πιθανό ότι αυτή η έκθεση να συμβάλλει στην ύπαρξη μιας ευμεγέθους αναλογίας περιπτώσεων σχιζοφρένειας στη Δανία. Υπό το πρίσμα των ουσιαστικών επιπτώσεων αυτού του γεγονότος στη Δημόσια Υγεία χρειάζονται περαιτέρω έρευνες των αποτελεσμάτων της βιταμίνης D3 στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και αργότερα στη ψυχική υγεία [14].
Ελαχιστοποίηση της έκθεσης στον ήλιο συνεπεία ψύχωσης, διατροφικά ελλείμματα και έλλειψη βιταμίνης D3
Η έλλειψη βιταμίνης D3 είναι συνηθισμένη σε ασθενείς με ανεπαρκή έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και διατροφή με ανεπαρκή πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D. Ο Agorastos A, και οι συνεργάτες του (2011) παρουσίασαν ένα ασθενή με έλλειψη βιταμίνης D3, δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό και επακόλουθα οστεοπορωτικά κατάγματα, που υποβοηθήθηκαν να προκληθούν από την ελάχιστη έκθεση στον ήλιο του ασθενούς συνεπεία της ψύχωσης από την οποία έπασχε.
Αυτή είναι η πρώτη περίπτωση, που έχει ανακοινωθεί, κατά την οποία ψευδαισθητωσικές ιδέες θα μπορούσαν να αναγκάσουν να εμφανίσει έλλειψη βιταμίνης D3, δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό και οστεοπορωτικά κατάγματα.
Παρόμοιες κλινικές περιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι πιο συχνές, αλλά περνούν υποδιαγνωσμένες μεταξύ των σχιζοφρενικών ασθενών. Οι ασθενείς που βρίσκονται σε παρόμοιο κίνδυνο μπορούν να αντιμετωπιστούν προληπτικά αν εκτίθενται σε υπεριώδη ακτινοβολία Β (τεχνητό ηλιόλουτρο), ενίσχυση του διαιτολογίου τους με εμπλουτισμένες τροφές σε βιταμίνη D3 και τη συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D3 [15].
Τα επίπεδα της βιταμίνης D3 σε σοβαρά ψυχικά πάσχοντες κι οι κίνδυνοι μελλοντικών καταγμάτων
Η προστασία από την οστεοπόρωση επιτυγχάνεται με τη χορήγηση ασβεστίου, βιταμίνης D3, βιταμίνης Κ2, μαγνησίου και κατάλληλη σωματική άσκηση.
Προστατευτικά επίπεδα βιταμίνης D3 θεωρούνται , όταν οι συγκεντρώσεις του κύριου μεταβολίτη της στον ορό, της 25(ΗΟ)D3 είναι άνω των 30ng/mL [Βλέπε: Η ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ, ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ©
Τούτο εξασφαλίζεται με τη συμπληρωματική λήψη φυσικής και όχι συνθετικής βιταμίνης D3, που φέρεται μέσα σε βιολογικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο [D3 Gelin drops]. Aρκούν 4000ΙU βιταμίνης D3 ή 4 σταγόνew D3-Gkelin drops καθημερινά, μετά το φαγητό.
Κάθε σταγόναD3-Gkelin drops περιέχει 1000ΙU βιταμίνης D3. Αυτή η δοσολογία συμβάλλει στη μεγιστοποίηση της οστικής πυκνότητας και της μάζας των οστικών αλάτων κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία και την πρώτη νεότητα.
Πρόσφατες δημοσιεύσεις αναφέρουν ότι οι ασθενείς με σχιζοφρένεια που παίρνουν αντιψυχωτικά έχουν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D3 και μπορεί να βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο να πάθουν κάταγμα του ισχίου τα επόμενα χρόνια σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό.
Τα επίπεδα της βιταμίνης D3 σε εφήβους που πάσχουν από από σοβαρή ψυχική νόσο είναι χαμηλότερα από τα επιθυμητά επίπεδα που εξασφαλίζουν οστική υγεία, ανεξαρτήτως του είδους θεραπείας τους ή το είδος της ψυχικής νόσου τους.
Επειδή η εφηβεία είναι μια περίοδος της ζωής, κατά την οποία δομούνται τα οστά και θα μπορούσε να είναι μια κρίσιμη περίοδος μεγιστοποίησης της οστικής μάζας τους, ιδιαίτερα μεταξύ των ασθενών με σοβαρή ψυχική νόσο, συνιστάται η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D3. [16].
Βιβλιογραφική Τεκνηρίωση
1. Schwartz PJ. Season of birth in schizophrenia: a maternal-fetal chronobiological hypothesis. Med Hypotheses. 2011 Jun;76(6):785-93. Epub 2011 Mar 5.
2. Bell DS. Protean manifestations of vitamin D deficiency, part 3: association with cardiovascular disease and disorders of the central and peripheral nervous systems. South Med J. 2011 May;104(5):340-4.
3. Kesby JP, Eyles DW, Burne TH, McGrath JJ. The effects of vitamin D on brain development and adult brain function. Mol Cell Endocrinol. 2011 Dec 5;347(1-2):121-7.
4. Kesby JP, Cui X, O’Loan J, McGrath JJ, Burne TH, Eyles DW. Developmental vitamin D deficiency alters dopamine-mediated behaviors and dopamine transporter function in adult female rats.Psychopharmacology (Berl). 2010 Jan;208(1):159-68.
5. Kesby JP, O’Loan JC, Alexander S, Deng C, Huang XF, McGrath JJ, Eyles DW, Burne TH. Developmental vitamin D deficiency alters MK-801-induced behaviours in adult offspring. Psychopharmacology (Berl). 2011 Sep 21.
6. Fei Li and Joe Z. Tsien. Clinical Implications of Basic Research: Memory and the NMDA receptors, , N Engl J Med, 361:302, July 16, 2009.
7. McGrath JJ, Burne TH, Féron F, Mackay-Sim A, Eyles DW. Developmental Vitamin D Deficiency and Risk of Schizophrenia: A 10-Year Update. Schizophr Bull. 2010 Sep 10.
8. Fernandes de Abreu DA, Nivet E, Baril N, Khrestchatisky M, Roman F, Féron F. Developmental vitamin D deficiency alters learning in C57Bl/6J mice. Behav Brain Res. 2010 Apr 2;208(2):603-8.
9. Holmøy T, Moen SM. Assessing vitamin D in the central nervous system. Acta Neurol Scand Suppl. 2010;(190):88-92.
10. McGrath J. Is it time to trial vitamin D supplements for the prevention of schizophrenia? Acta Psychiatr Scand.2010 May;121(5):321-4.
11. Ashkanian M, Tehrani E, Videbech P. The effect of vitamin D on neuropsychiatric conditionsUgeskr Laeger. 2010 Apr 26;172(17):1296-300.
12. Hedelin M, Löf M, Olsson M, Lewander T, Nilsson B, Hultman CM, Weiderpass E. Dietary intake of fish, omega-3, omega-6 polyunsaturated fatty acids and vitamin D and the prevalence of psychotic-like symptoms in a cohort of 33,000 women from the general population. BMC Psychiatry. 2010 May 26;10:38.
13. Humble MB. Vitamin D, light and mental health. J Photochem Photobiol B. 2010 Nov 3;101(2):142-9. Epub 2010 Aug 10.
14. McGrath JJ, Eyles DW, Pedersen CB, Anderson C, Ko P, Burne TH, Norgaard-Pedersen B, Hougaard DM,Mortensen PB. Neonatal vitamin D status and risk of schizophrenia: a population-based case-control study. Arch Gen Psychiatry. 2010 Sep;67(9):889-94.
15. Agorastos A, Weinas A, Agorastos AD, Wiedemann K. Psychosis-induced vitamin D deficiency with secondary hyperparathyroidism and osteoporotic fractures. Gen Hosp Psychiatry. 2011 Nov;33(6):641.e3-5.
Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης
Δρ.Δημήτριος Ν. Γκέλης
Iατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος
Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Συγγραφέας, Ιατρικός Ερευνητής
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Ιατρική Έρευνα, Συμπληρωματική Ιατρική
Διεύθυνση: ΦΛΑΜΠΟΥΡΟ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
Τηλ: 6944280764, Email: pharmage@otenet.gr
www.gelis.gr, www.pharmagel.gr , www.orlpedia.gr , www.allergopedia.gr, d3gkelin.gr, www.vitaminb12.gr, www.zinc.gr, www.curcumin.gr
Αικατερίνη Γκέλη
Αικατερίνη ΓκέληΕχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη διαγνωστική με υπερήχους, κλασσική ακτινολογία παίδων και ενηλίκων, γναθοπροσωπική ακτινολογία, περιβαλλοντική ιατρική, ιατρική διατροφολογία, συμπληρωματική ιατρική.
Ιoan Sorin Stratulat
Ιoan Sorin Stratulat
Καθηγητής της Ιατρικής αποκατάστασης, Φυσικής Ιατρικής και Λουτροκλιματολογίας
της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου GR. R. POPA, Ιασίου, Ρουμανίας με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη βιταμίνη D
Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.
Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση, παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.