Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης (MD, ORL, DDS, PhD) και Αικατερίνη Γκέλη (MD, Radiologist)
Η αβεβαιότητα και η απομόνωση έχουν συνδεθεί με προβλήματα ψυχικής υγείας. Αυτή η διαπίστωση έγινε ιδιαίτερα αισθητή με την πανδημία COVID-19, κατά την οποία, σε πολλά άτομα προκλήθηκαν προβλήματα ψυχικής υγείας. H μετα-ανάλυση 51 μελετών που περιελάμβανε 18.917 ασθενείς με COVID-19 διαπίστωσε ότι τα πιο συνηθισμένα νευροψυχιατρικά συμπτώματα (μετα-οξέα επακόλουθα του COVID-19) ήταν η αϋπνία (27%), η κόπωση (24%),η γνωστική επιδείνωση (20%), το άγχος (19%), μετα- διαταραχή τραυματικού στρες (15%) και κατάθλιψη (12,9%)[1].
Η οικογενειακή παρουσία οδήγησε σε χαμηλότερα επίπεδα στρες, άγχους και κατάθλιψης. Τέλος, η έλλειψη άσκησης συσχετίστηκε με αυξημένο στρες, άγχος και κατάθλιψη.
Αυτά τα κλινικά δεδομένα της ψυχικής υγείας του γενικού πληθυσμού αύξησε το ενδιαφέρον, τόσο του γενικού πληθυσμού, όσο και των ιατρών διεθνώς, για τη χρήση φυσικών ουσιών για την αντιμετώπιση των παραπάνω ψυχιατρικών διαταραχών, οι οποίες άλλωστε υπάρχουν και σε σημαντική μερίδα του γενικού πληθυσμού που δεν έπαθε COVID-19.
Oι παραπάνω ψυχιατρικές διαταραχές οδήγησαν στην αύξηση της συνταγογράφησης των αγχωλυτικών, των υπνωτικών και των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων. Σε σημαντική μερίδα των ατόμων που χρησιμοποίησαν τα παραπάνω φάρμακα προκλήθηκαν ενοχλητικές παρενέργειες, που ανάγκασε τους γιατρούς τους, να τους χορηγήσουν συμπληρωματικά την L- θεανίνη, που είναι φυσικό παράγωγο του πράσινου τσαγιού με αντιστρες ιδιότητες που προκαλεί αγχόλυση και βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου, χωρίς να προκαλεί υπνηλία ή άλλες παρενέργειες.
Στο παρόν άρθρο περιγράφουμε τις δυνατότητες της L-θεανίνης να μειώνει το έντονο καθημερινό στρες, ποικίλης προέλευσης και να βελτιώνει τις διαταραχές του ύπνου, προκαλώντας έναν ύπνο που πραγματικά ξεκουράζει.
Τι είναι η L-θεανίνη;
Η L-θεανίνη είναι ένα μη πρωτεϊνικό αμινοξύ, δηλαδή είναι μια φυσική χημική ένωση, η οποία έχει τη δομή ενός αμινοξέος, αλλά δεν χρησιμοποιείται από τον ανθρώπινο οργανισμό ως δομικό υλικό για την παραγωγή πρωτεϊνών. Ανακαλύφθηκε στην Ιαπωνία το 1948[2] ως συστατικό του πράσινου τσαγιού, και παρόλο που βρίσκεται κυρίως στο φυτό του τσαγιού (Camellia sinensis), υπάρχει και σε πολλά άλλα φυτά, συμπεριλαμβανομένων των μανιταριών, όπως το Xerocomus badius[3].
Η L-θεανίνη συντίθεται στις ρίζες των φυτών του τσαγιού, αλλά συγκεντρώνεται στα φύλλα. Το τσάι (Camellia sinensis L.) είναι ένα πολύ δημοφιλές υγιεινό ρόφημα και έχει προσελκύσει αυξανόμενη προσοχή τα τελευταία χρόνια λόγω των διαφόρων βιοδραστικών ουσιών του. Η L-θεανίνη είναι μια από τις πιο σημαντικές ουσίες του τσαγιού και είναι αυτή που του προσδίδει τη χαρακτηριστική του γεύση. Επιπλέον, η L-θεανίνη είναι επίσης μια βιοδραστική ένωση με πολλά οφέλη για την υγεία, διότι διαθέτει ιδιότητες αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις, νευροπροστατευτικές, αντικαρκινικές, μεταβολικές, καρδιοπροστατευτικές, ηπατοπροστατευτικές, νεφροπροστατευτικές, ανοσοπροστατευτικές και κατά της παχυσαρκίας[4].
H περιεκτικότητα του πράσινου τσαγιού σε L-θεανίνη
Αν και το πράσινο τσάι είναι η πιο γνωστή πηγή της, η L-θεανίνη βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα τσάγια -μαύρο, λευκό, πράσινο και oolong- σε σε διαφορετική περιεκτικότητα.
Το τσάι, εκτός από την L-θεανίνη, περιέχει και καφεΐνη. Όμως L- θεανίνη αντισταθμίζει το διεγερτικό αποτέλεσμα της καφεΐνης- αν και η αναλογία της L-θεανίνης προς την καφεΐνη υπαγορεύει σε ποιο βαθμό[5].
Σε αντίθεση με παλαιότερες έρευνες, ένα τυπικό (200 ml) φλιτζάνι μαύρου τσαγιού βρέθηκε να περιέχει την περισσότερη L -θεανίνη (24,2 ± 5,7 mg), ενώ ένα φλιτζάνι πράσινο τσάι περιείχε τη λιγότερη (7,9 ± 3,8 mg)[6].
H σχέση της L-θεανίνης με τους νευροδιαβιβαστές
Οι νευροδιαβιβαστές είναι χημικές ενώσεις,η λειτουργία των οποίων είναι η μεταφορά χημικών σημάτων («μηνύματα») από έναν νευρώνα (νευρικό κύτταρο) στο επόμενο κύτταρο στόχο. Η L-θεανίνη μπορεί να επηρεάσει θετικά τους βασικούς νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου, οι οποίοι εμπλέκονται με το στρες, τον ύπνο, την ψυχική διάθεση, την εστίαση της προσοχής και τη μνήμη.
Η L-θεανίνη ενισχύει την παραγωγή νευροδιαβιβαστών, όπως η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη. Επίσης, φαίνεται να παίζει ρόλο στον σχηματισμό του γ-αμινοβουτυρικού οξέος [Gamma-Aminobutyric Acid (GABA) – ενός νευροδιαβιβαστή που λειτουργεί σαν «φρένο» σε περιόδους στρες. Το GABA μειώνει την ικανότητα ενός νευρικού κυττάρου να λαμβάνει, να δημιουργεί ή να στέλνει χημικά μηνύματα σε άλλα νευρικά κύτταρα.
Το GABA είναι ένα μη πρωτεϊνογόνο αμινοξύ, το οποίο ανευρίσκεται σε μικροοργανισμούς, φυτά και σπονδυλωτά. Μέχρι στιγμής, το GABA είναι γνωστό ως κύριος ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Οι φυσιολογικοί του ρόλοι σχετίζονται με τη ρύθμιση της συναπτικής μετάδοσης, την προώθηση της νευρωνικής ανάπτυξης και χαλάρωσης και την πρόληψη της αϋπνίας και της κατάθλιψης. Επιπλέον, έχουν αναφερθεί και διάφορες φαρμακευτικές ιδιότητες του GABA σε μη νευρωνικούς περιφερειακούς ιστούς και όργανα, λόγω της αντιυπερτασικής, αντιδιαβητικής, αντικαρκινικής, αντιοξειδωτικής, αντιφλεγμονώδους, αντιμικροβιακής, αντιαλλεργικής, ηπατοπροστατευτικής, νεφροπροστατευτικής και εντεροπροστατευτικής δράσης του [7].
Η L-θεανίνη βοηθά στην αποκατάσταση της ισορροπίας στο σύστημα των νευροδιαβιβαστών, με αποτέλεσμα τις βελτιώσεις των ψυχικών/συναισθηματικών και σωματικών διαταραχών, που προκύπτουν από το υπερβολικό ψυχικό ή συναισθηματικό στρες.
Επειδή η σεροτονίνη μετατρέπεται σε μελατονίνη στην επίφυση στον εγκέφαλό[8], η βελτίωση των επιπέδων της σεροτονίνης οδηγεί τελικά σε βελτιωμένα επίπεδα μελατονίνης, τα οποία με τη σειρά τους υποστηρίζουν τη δημιουργία ενός αναπαυτικού ύπνου.
Σε μια μελέτη, 30 υγιείς ενήλικες έλαβαν, είτε 200 mg L-θεανίνης, είτε εικονικό φάρμακο ημερησίως για τέσσερις εβδομάδες. Οι συμμετέχοντες που έλαβαν L-θεανίνη χρειάστηκαν λιγότερο χρόνο για να αποκοιμηθούν, είχαν λιγότερες διαταραχές ύπνου και έλαβαν λιγότερα φάρμακα ύπνου, σε σύγκριση με την ομάδα που χρησιμοποίησε εικονικό φάρμακο[9].
Όσα άτομα έπαιρναν L-θεανίνη είχαν επίσης βελτιωμένη διανοητική διαύγεια, μετρούμενη με λεκτική ευχέρεια, κάτι που δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς – ποιος δεν σκέφτεται καλύτερα μετά από έναν καλό βραδινό ύπνο;
Σχέση της L-θεανίνης με την παραγωγή εγκεφαλικών κυμάτων
Η L-θεανίνη ενισχύει τη δραστηριότητα των άλφα κυμάτων του εγκεφάλου και αυτός είναι ένας δείκτης χαλάρωσης. Αυτή η επίδραση έχει παρατηρηθεί ότι είναι πιο έντονη σε άτομα που αισθάνονται υποκειμενικά τα υψηλότερα επίπεδα στρες.
Σε μια μελέτη, σε υγιή συμμετέχοντα άτομα δόθηκαν 50 mg L-θεανίνης ή ένα εικονικό φάρμακο και τα εγκεφαλικά κύματα μετρήθηκαν μετά τη λήψη του συμπληρώματος L-θεανίνης και 45, 60, 90 και 105 λεπτά αργότερα[10].
Η παραγωγή άλφα κυμάτων ήταν σημαντικά υψηλότερη στην ομάδα των ατόμων που έλαβαν L-θεανίνη σε σύγκριση με την ομάδα των ατόμων που έλαβαν εικονικό φάρμακο.
Μια άλλη μελέτη σε Ιάπωνες φοιτητές πανεπιστημίου διαπίστωσε ότι 200 mg L-θεανίνης οδήγησαν σε αυξημένα εγκεφαλικά κύματα άλφα και υποκειμενική αίσθηση χαλάρωσης, μαζί με μειωμένα κύματα βήτα που σχετίζονται με το στρες[11].
Στην ίδια μελέτη, η χορήγηση L-θεανίνης επίσης προκάλεσε μια δοσοεξαρτώμενη χαλαρή, αλλά σε εγρήγορση, κατάσταση του μυαλού χωρίς καταστολή, ξεκινώντας περίπου 40 λεπτά μετά την λήψη από το στόμα της L-θεανίνης[11].
Η χορήγηση L-θεανίνης έχει αποδειχθεί ότι ανακουφίζει τα συμπτώματα της κατάθλιψης, όπως η κακή διάθεση, η ανηδονία και τα αισθήματα απελπισίας, προάγοντας μια αίσθηση χαλάρωσης και ηρεμίας χωρίς να προκαλεί καταστολή. Η χορήγηση L-θεανίνης επί οκτώ εβδομάδες σε ασθενείς με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή άσκησε πολλαπλά ευεργετικά αποτελέσματα στα καταθλιπτικά συμπτώματα, το άγχος, τις διαταραχές ύπνου και τις γνωστικές διαταραχές[12].
Επομένως, η λήψη L-θεανίνης προσφέρει μια πολλά υποσχόμενη φυσική λύση για τη μείωση των επιπέδων άγχους και την ανακούφιση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης χωρίς να προκαλεί καταστολή ή γνωστική εξασθένηση.
Όπως έδειξαν οι μελέτες ύπνου, που έγιναν με τις υπάρχουσες μέχρι σήμερα μεθόδους η χορήγηση 150 mg L-θεανίνης πριν τον ύπνο μπορεί να υποστηρίξει τη βελτίωση της ποιότητας του ύπνου όχι με καταστολή, αλλά μέσω αγχολύσεως.
Επειδή η L-θεανίνη δεν προκαλεί ημερήσια υπνηλία, μπορεί να χορηγηθεί αποτελεσματικά οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. Η υψηλότερη δόση κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους μέχρι τώρα είναι έως 900 mg/ημέρα[13].
Η νοσηρότητα που σχετίζεται με τη στέρηση ύπνου προκαλεί αύξηση της ανησυχίας για τη δημόσια υγεία που δημιουργεί σημαντική κοινωνικοοικονομική επιβάρυνση. Οι χρόνιες διαταραχές ύπνου μπορεί να επηρεάσουν σοβαρά την ποιότητα ζωής και μπορεί να είναι αιτιολογικοί παράγοντες σε μια σειρά χρόνιων ασθενειών όπως η κατάθλιψη, η παχυσαρκία, ο διαβήτης και οι καρδιαγγειακές παθήσεις.
Τα περισσότερα υπνωτικά φάρμακα δρουν ηρεμιστικ’ως, προκαλούν υπνηλία και συχνά συνδέονται με εθισμό και άλλες παρενέργειες. Η L-θεανίνη προάγει τη χαλάρωση χωρίς υπνηλία. Σε αντίθεση με τους συμβατικούς επαγωγείς ύπνου, η L-θεανίνη δεν είναι ηρεμιστικό, αλλά προάγει την καλή ποιότητα ύπνου μέσω της αγχολύσεως.
Το 2019 ο Shinsuke Hidese και οι συνεργάτες με μια τυχαιοποιημένα ελεγχόμενη έρευνα μελέτησαν τα αποτελέσματα της δράσης της L-θεανίνης στα συμπτώματα που σχετίζονται με το στρες και τις γνωστικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης έδειξαν ότι οι βαθμολογίες των συμπτωμάτων που σχετίζονται με το στρες (δηλ. κατάθλιψη, χαρακτηριστικά άγχους και ύπνος) μειώθηκαν και οι βαθμολογίες της γνωστικής λειτουργίας (δηλαδή, λεκτική ευχέρεια και εκτελεστική λειτουργία) βελτιώθηκαν μετά από τέσσερις εβδομάδες χορήγησης L-θεανίνης.
Η μείωση στα προβλήματα ποιότητας ύπνου (διαταραχές στον λανθάνοντα ύπνο, διαταραχές ύπνου και χρήση φαρμάκων ύπνου) ήταν μεγαλύτερη μετά από χορήγηση L-θεανίνης σε σύγκριση με τη χορήγηση εικονικού φαρμάκου, ενώ η λεκτική ευχέρεια, ειδικά η ευφράδεια των γραμμάτων, βελτιώθηκε στα άτομα που πήραν L-θεανίνη συγκριτικά με τα άτομα που πήραν εικονικό φάρμακο. Επιπλέον, η χορήγηση L-θεανίνης υπήρξε ασφαλής. Επομένως, η L-θεανίνη μπορεί να είναι ένα κατάλληλο θρεπτικό συστατικό, που έχει τη δυνατότητα να προάγει την ψυχική υγεία στον γενικό πληθυσμό με παθήσεις που σχετίζονται με το άγχος και γνωστικές βλάβες [14].
Σε γενικές γραμμές, η L-θεανίνη πρέπει να θεωρείται, μαζί με την σωματική άσκηση, ευεργετικός παράγοντας καταστολής του οξέος και χρόνιου στρες και της υποστήριξης δημιουργίας ύπνου καλής ποιότητας. Επιλέγεται η λήψη φυσικής L-θεανίνης (Calmagkel), που φέρεται σε κάψουλες των 150mg. H δοσολογία του Calmagkel είναι αρχικά μία κάψουλα, 40 λεπτά προ του ύπνου. Αν αυτή η δόση δεν φανεί αποτελεσματική μπορεί ένας ενήλικος να παίρνει μια κάψουλα πρωί, μεσημέρι και βράδυ μετά το φαγητό για 8 εβδομάδες.
Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1.Badenoch JB, Rengasamy ER, Watson C, Jansen K, Chakraborty S, Sundaram RD, Hafeez D, Burchill E, Saini A, Thomas L, Cross B, Hunt CK, Conti I, Ralovska S, Hussain Z, Butler M, Pollak TA, Koychev I, Michael BD, Holling H, Nicholson TR, Rogers JP, Rooney AG. Persistent neuropsychiatric symptoms after COVID-19: a systematic review and meta-analysis. Brain Commun. 2021 Dec 17;4(1):fcab297.
2.Sakato, Y. (1949) The Chemical Constituents of Tea: A New Amide Theanine. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 23, 262-267.
3.Jian Li,Ping Li,Fang Liu. Production of theanine by Xerocomus badius (mushroom) using submerged fermentation. Food Science and Technology. Volume 41, Issue 5, June 2008, Pages 883-889
4.Li MY, Liu HY, Wu DT, Kenaan A, Geng F, Li HB, Gunaratne A, Li H, Gan RY.L-Theanine: A Unique Functional Amino Acid in Tea (Camellia sinensis L.) With Multiple Health Benefits and Food Applications. Front Nutr. 2022 Apr 4;9:853846.
5.Kakuda T, Nozawa A, Unno T, et al. Inhibiting effects of theanine on caffeine stimulation evaluated by EEG in the rat. Biosci Biotechnol Biochem 2000;64:287-293.
6.Emma K. Keenan, Mike D.A. Finnie, Paul S. Jones, Peter J. Rogers, Caroline M. Priestley. How much theanine in a cup of tea? Effects of tea type and method of preparation Food Chemistry , Volume 125, Issue 2, 15 March 2011, Pages 588-594
7.Ngo DH, Vo TS. An Updated Review on Pharmaceutical Properties of Gamma-Aminobutyric Acid. Molecules. 2019 Jul 24;24(15):2678.
8.Lee BH, Hille B, Koh DS. Serotonin modulates melatonin synthesis as an autocrine neurotransmitter in the pineal gland.Proc Natl Acad Sci U S A. 2021 Oct 26;118(43):e2113852118.
9.Hidese S, Ogawa S, Ota M, et al. Effects of L-theanine administration on stress-related symptoms and cognitive functions in healthy adults: a randomized controlled trial. Nutrients 2019;11(10):2362.
10.Nobre A, Rao A, Owen G. L-theanine, a natural constituent in tea, and its effect on mental state. Asia Pac J Clin Nutr 2008;17 Suppl 1:167-168.
11.Abdou A, Higashiguchi S, Horie K, et al. Relaxation and immunity enhancement effects of gamma-aminobutyric acid (GABA) administration in humans. Biofactors 2006;26(3):201-208.
12.Shinsuke Hidese, Shintaro Ogawa, Miho Ota, Ikki Ishida, Zenta Yasukawa, Makoto Ozeki, and Hiroshi Kunugi.Effects of L-Theanine Administration on Stress-Related Symptoms and Cognitive Functions in Healthy Adults: A Randomized Controlled Trial. Nutrients. 2019 Oct; 11(10): 2362.
13.J. Sarris, G.J. Byrne, L. Cribb, et al. L-theanine in the adjunctive treatment of generalised anxiety disorder: a double-blind, randomised, placebo-controlled trial. J. Psychiatr. Res., 110 (2018), pp. 31-37,
14.Shinsuke Hidese, Shintaro Ogawa, Miho Ota, Ikki Ishida, Zenta Yasukawa, Makoto Ozeki, Hiroshi Kunugi. Effects of L-Theanine Administration on Stress-Related Symptoms and Cognitive Functions in Healthy Adults: A Randomized Controlled Trial. Nutrients. 2019 Oct 3;11(10):2362.
Δρ Δημήτριος Γκέλης ΜD, ORL, DDS, PhD
Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης (MD, ORL, DDS, PhD)
Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Ερευνητής και Συγγραφέας
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Ιατρική Έρευνα, Συμπληρωματική Ιατρική
Διεύθυνση: ΦΛΑΜΠΟΥΡΟ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
Τηλ: 6944280764, Email: pharmage@otenet.gr
www.gelis.gr, www.pharmagel.gr , www.orlpedia.gr , www.allergopedia.gr, d3gkelin.gr, www.vitaminb12.gr, www.zinc.gr, www.curcumin.gr
Αικατερίνη Γκέλη
Αικατερίνη ΓκέληΕχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη διαγνωστική με υπερήχους, κλασσική ακτινολογία παίδων και ενηλίκων, γναθοπροσωπική ακτινολογία, περιβαλλοντική ιατρική, ιατρική διατροφολογία, συμπληρωματική ιατρική.
Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.
Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση, παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.