Συγγραφείς: Δρ Δημήτριος Γκέλης (MD, ORL, DDS, PhD), Αικατερίνη Γκέλη (MD, Radiologist)
Η «ομίχλη του εγκεφάλου» δεν είναι αρρώστια, αλλά ένας όρος με τον οποίο περιγράφονται ορισμένα συμπτώματα που μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητά δημιουργίας σκέψεων. Ο όρος «ομίχλη του εγκεφάλου», επίσης γνωστός ως γνωστική δυσλειτουργία, περιλαμβάνει ελλείμματα στην προσοχή, μείωση της ικανότητας για βραχυπρόθεσμη και εργασιακή μνήμη, για λεκτική και μη λεκτική μάθηση, για ικανότητα επίλυσης μαθηματικών προβλημάτων και την ταχύτητα επεξεργασίας θεμάτων, και της δυνατότητας εστίασης της προσοχής σε ένα συγκεκριμένο θέμα[1].
Το άτομο με ομίχλη του εγκεφάλου αισθάνεται αποδιοργανωμένο, βρίσκεται σε διανοητική σύγχυση και αναποτελεσματικότητα. Αδυνατεί να συγκεντρωθεί, έχει χάσει την πνευματική του διαύγεια, δεν μπορεί να εστιάσει την προσοχή του και να εκφράσει τις σκέψεις του με λόγια.
Η ομίχλη του εγκεφάλου δεν σχετίζεται πάντoτε με μια υποκείμενη πάθηση. Αυτή η κατάσταση μπορεί να είναι επακόλουθο εργασιακής υπερκόπωσης, χρόνιου στρες, άγχους, κακού ύπνου, αϋπνίας, ορμονικών αλλαγών (παθήσεις θυρεοειδούς, σακχαρώδης διαβήτης[2]), καταστάσεων, όπως η εγκυμοσύνη ή η εμμηνόπαυση, κακή διατροφή, χημειοθεραπεία ή ιογενής λοίμωξη, μεταδιασεισική κατάσταση, μετά από λοίμωξη COVID-19 [3], και δαπάνης υπερβολικού χρόνου στον υπολογιστή ή το σμαρτφόουν.
Σε κυτταρικό επίπεδο, η ομίχλη του εγκεφάλου πιστεύεται ότι προκαλείται από την παρουσία υψηλών επιπέδων νευροφλεγμονής και ορμονικών διαταραχών που καθορίζουν την ψυχική διάθεση, την παραγωγή ενέργειας και την ικανότητα συγκέντρωσης και εστίασης της προσοχής.
H λοίμωξη από τον COVID-19 μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλική βλάβη, τόσο με άμεσο τρόπο (ο ιός φτάνει απευθείας στον εγκέφαλο), όσο και με έμμεσο αποτέλεσμα (υψηλή συστημική φλεγμονή και οξειδωτικό στρες)[4].
Μια διαδικτυακή έρευνα, που έγινε σε 3762 ασθενείς, μεταξύ του Δεκεμβρίου 2019 και του Μαΐου 2020, οι οποίοι εμφάνισαν συμπτώματα, που ήταν σύμφωνα με τον COVID-19, έδειξε ότι: [5].
Για την πλειοψηφία των ερωτηθέντων (>91%), ο χρόνος ανάρρωσης ξεπέρασε τις 35 εβδομάδες. Τα πιο συχνά συμπτώματα μετά τον 6ο μήνα ήταν κόπωση, αδιαθεσία μετά την άσκηση και γνωστική δυσλειτουργία. Τα συμπτώματα διέφεραν ως προς τον επιπολασμό τους με την πάροδο του χρόνου και εντοπίστηκαν τρεις ομάδες συμπτωμάτων, το καθένα με ένα χαρακτηριστικό χρονικό προφίλ. Το 85,9% των συμμετεχόντων παρουσίασαν υποτροπές, που προκλήθηκαν κυρίως από την άσκηση, τη σωματική ή πνευματική δραστηριότητα και το στρες. Το 86,7% των μη αναρρωσάντων, οι οποίοι ρωτήθηκαν, αντιμετώπιζε κόπωση τη στιγμή της έρευνας, σε σύγκριση με το 44,7% των ερωτηθέντων που δεν είχαν αναρρώσει. 1700 ερωτηθέντες (45,2%) χρειάστηκαν μειωμένο πρόγραμμα εργασίας σε σύγκριση με το πρόγραμμα πριν από την ασθένεια, και επιπλέον 839 (22,3%) δεν εργάζονταν τη στιγμή της έρευνας λόγω ασθένειας. Η γνωστική δυσλειτουργία ή τα προβλήματα μνήμης ήταν κοινά σε όλες τις ηλικιακές ομάδες (~88%). Εκτός από την απώλεια όσφρησης και γεύσης, ο επιπολασμός και η τροχιά όλων των συμπτωμάτων ήταν παρόμοια μεταξύ των ομάδων με επιβεβαιωμένο και ύποπτο COVID-19[5].
Σε μια συστηματική ανασκόπηση που αξιολογούσε τον επιπολασμό των συμπτωμάτων σε μακροχρόνια COVID-19, η κόπωση ήταν το πιο συχνά αναφερόμενο σύμπτωμα στο (58%) των ερωτηθέντων [6].
Ο Hugon J και οι συνεργάτες (2022) αναφέρουν ότι στους μεταCOVID-19 ασθενείς παρατηρήθηκαν χρόνια προβλήματα συγκέντρωσης και προσοχής και τα αρνητικά αποτελέσματα στη γνωστική λειτουργία βρέθηκαν να είναι 31% και 27%, αντίστοιχα. Παρατήρησαν επίσης διαταραχές της βραχυπρόθεσμης μνήμης (32%) και της προσοχής (27%) σε ασθενείς με εγκεφαλική ομίχλη. Η νευροφλεγμονή που οδηγεί σε υπομεταβολικές βλάβες έχει υποτεθεί ως μία αιτία χρόνιας δυσλειτουργίας μετά από μέτρια νόσο COVID-19 [7].
Ο Hampshire A., και οι συνεργάτες εντόπισαν σημαντικό μεταCOVID-19 γνωστικό έλλειμμα σε μια μελέτη τους σε 84.285 άτομα με βιολογικά επιβεβαιωμένη λοίμωξη COVID-19 που ολοκλήρωσαν ένα ειδικό τεστ [8]. Το δείγμα της παραπάνω έρευνας περιελάμβανε άτομα που είχαν αναρρώσει. Πολλά από αυτά τα άτομα δεν ανέφεραν πλέον συμπτώματα και το μέγεθος των ανιχνευόμενων ελλείψεων ήταν παρόμοιο με τη μέση απώλεια απόδοσης 10 ετών που παρατηρήθηκε παγκοσμίως σε ηλικίες 20-70 ετών [8] .
Η ομίχλη του εγκεφάλου ή ο αποπροσανατολισμός, η λήθη, η αδυναμία εστίασης, η εξάντληση και η κακή ψυχική ενέργεια, είναι, επομένως, μια σημαντική αναπτυσσόμενη συνέπεια της λοίμοξης από τον COVID-19. Ουσιαστικά, η ομίχλη του εγκεφάλου μπορεί να θεωρηθεί παράδειγμα ελάχιστης γνωστικής εξασθένησης (MCI) [9].
Αιτίες της ομίχλης του εγκεφάλου
Η ομίχλη του εγκεφάλου προάγεται από τον τρόπο ζωής, τις ορμονικές ανισορροπίες[10] και επιδεινώνεται από το στρες, την παρατεταμένη έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (ηλεκτρονικός υπολογιστής, κινητό τηλέφωνο, κλπ). Το έντονο και παρατεταμένο στρες μειώνει την μικροκυκλοφορία του αίματος στον εγκέφαλο με επακόλουθο τη διαταραχή της μνήμης. Η στέρηση ύπνου, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η ανεπαρκής διατροφική λήψη βιταμινών, αντιοξειδωτικών ουσιών και μεταλλικών ιχνοστοιχείων, η έκθεση σε περιβαλλοντικές τοξίνες, χημικές ουσίες, τροφοφάρμακα, εντομοκτόνα, αλλά και οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις συμβάλουν στην πρόκληση της ομίχλης του εγκεφάλου. Συμπτώματα εγκεφαλικής ομίχλης μπορεί να παρατηρηθούν σε ασθενείς με παθήσεις του θυρεοειδούς, σακχαρώδη διαβήτη και μετά από λοίμωξη COVID-19[11].
Το άτομο με ομίχλη του εγκεφάλου έχει διαταραχές του ύπνου, αϋπνία, πονοκεφάλους, μειωμένη ενέργεια, έχει χρόνια κόπωση, διαταραχή της γνωστικής λειτουργίας, αλλαγές της ψυχικής διάθεσης, ευερεθιστότητα, διαταραχές της μνήμης, αδυναμία συγκέντρωσης και προσοχής, έλλειψης διάθεσης για δράση και εργασία και κατάθλιψη ποικίλου βαθμού.
Μεταξύ των πολυάριθμων κλινικών μετα-οξέων συμπτωμάτων του COVID-19, οι νευρολογικές και ψυχιατρικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν παρατεταμένη κόπωση, «ομίχλη του εγκεφάλου», ελλείμματα μνήμης, κεφαλαλγία, αμνησία, αϋπνια, ανοσμία, μυαλγίες, γνωστικές βλάβες, άγχος και κατάθλιψη που διαρκεί αρκετούς μήνες. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι νευρώνες είναι εξαιρετικά ευάλωτοι σε βλάβες από φλεγμονώδες και οξειδωτικό στρες μετά την υπερπαραγωγή αντιδραστικών ειδών οξυγόνου (ROS), η νευροφλεγμονή και το οξειδωτικό στρες έχουν προταθεί ότι κυριαρχούν στους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς του μακροχρόνιου συνδρόμου COVID-19. Τονίζεται ότι η μιτοχονδριακή δυσλειτουργία και οι βλάβες του οξειδωτικού στρες είναι καθοριστικής σημασίας για την παθογένεση των νευροεκφυλιστικών διαταραχών. Είναι σημαντικό ότι οι αντιοξειδωτικές θεραπείες έχουν τη δυνατότητα να επιβραδύνουν και να αποτρέψουν την εξέλιξη της νόσου[12].
Τα συμπτώματα του μετα-COVID-19 συνδρόμου, ειδικά η ομίχλη του εγκεφάλου, είναι παρόμοια με αυτά που παρουσιάζουν ασθενείς που υποβάλλονται σε ή ακολουθούν χημειοθεραπεία για καρκίνο (χημειοομίχλη ή χημειοεγκέφαλος), καθώς και σε ασθενείς με μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα/σύνδρομο χρόνιας κόπωσης (ME/CFS) ή σύνδρομο ενεργοποίησης μαστοκυττάρων (MCAS)[13]
Aντιμετώπιση της ομίχλης του εγκεφάλου
Η ομίχλη του εγκεφάλου αντιμετωπίζεται αφαιρώντας από την καθημερινή ζωή τους γενεσιουργούς της παράγοντες, αλλάζοντας τη διατροφή, την καθιέρωση ήπιας ημίωρης καθημερινής άσκησης (περπάτημα), καταπολέμηση του άγχους αντιμετώπιση του χρόνιου στρες, περιορισμό του χρόνου έκθεσης στην ηλεκτρομαγνητική αμτινοβολία, εξασφάλιση ύπνου 7-8 ωρών, αποφυγή του να πηγαίνει κανείς για ύπνο μετά τις 22:00 ή όχι αργότερα από τα μεσάνυχτα, αποφυγή των οινοπνευματωδών ποτών, του καπνίσματος, του καφέ τις απογευματινές ώρες, ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες, επιδίωξη συναναστροφών με άτομα που διαμορφώνουν ευεργετικές ψυχολογικά σχέσεις με φίλους, εξομάλυνση της σεξουαλικής ζωής
Συνιστάται: Η κατανάλωση άφθονου νερού κατά τη διάρκεια της ημέρας, ώστε να προληφθεί η αφυδάτωση. Η καλή ενυδάτωση μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των συμπτωμάτων της εγκεφαλικής ομίχλης, καθώς η αφυδάτωση μπορεί να επιδεινώσει τη γνωστική εξασθένηση.
Συνιστάται η συχνή, καθημερινή σωματική δραστηριότητα, διότι μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ροής του αίματος στον εγκέφαλο και στη μείωση της ομίχλης του εγκεφάλου. Η σωματική άσκηση, όπως το περπάτημα πρέπει να γίνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Πρέπει να αποφεύγεται η έντονη σωματική δραστηριότητα τις βραδυνές ώρες, διότι αυτό μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο.
Λήψη κατάλληλων συμπληρωμάτων με αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτική δράση
Η γνωστική ικανότητα μπορεί να επηρεαστεί από συστατικά της δίαιτας. Οι τροφές με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη φαίνεται να βελτιώνουν την προσοχή, τη μνήμη και τη λειτουργική ικανότητα, ενώ αυτές που είναι πλούσιες σε απλά σάκχαρα συνδέονται με δυσκολία συγκέντρωσης και προσοχής. Ο εγκέφαλος χρειάζεται συνεχή παροχή αμινοξέων για τη σύνθεση νευροδιαβιβαστών, ιδιαίτερα σεροτονίνης και κατεχολαμινών[14].
Συστήνεται η καθημερινή συμπληρωματική κατανάλωση ιχθυελαίου, που περιέχει μακράς αλυσίδας ωμέγα 3 λιπαρά οξέα, DHA. Το ιχθυέλαιο μπορεί να προσληφθεί από την κατανάλωση λιπαρών ψαριών, όπως ο σολομός, ο τόνος, το σκουμπρί και οι σαρδέλες ή από ειδικό συμπλήρωμα. Το ιχθυέλαιο μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία του εγκεφάλου, τις κινητικές δεξιότητες και την όραση, διότι προωθεί και διατηρεί τη σωματική και τη γνωστική απόδοση[15].
Ευεργετική είναι η καθημερινή λήψη πρωί και βράδυ με το φαγητό του συμπληρώματος διατροφής Acougkel, διότι κάθε κάψουλά του περιέχει βιταμίνες και ιχνοστοιχεία με ισχυρές αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες με εκλεκτική δράση στον εγκέφαλο, τα εσωτερικά αυτιά και τα μάτια. Τα ευεργετικά αποτελέσματα του Acougkel στα άτομα με ομίχλη εγκεφάλου οφείλονται στα ακόλουθα επιμέρους συστατικά του.
1.Εκχύλισμα Ginkgo Biloba.Το εκχύλισμα των φύλλων του δένδρου Ginkgo Biloba, που έχουν σχήμα βεντάλιας περιέχει φλαβονοειδή. Αυτά, έχει αποδειχθεί ότι έχουν ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες.Το εκχύλισμα Ginkgo Biloba δρα ως αντιοξειδωτικό και καθαριστής ελεύθερων ριζών, σταθεροποιητής της κυτταρικής μεμβράνης, αναστολέας του παράγοντα ενεργοποίησης των αιμοπεταλίων, αγγειοδιασταλτικό και ρυθμιστής του μεταβολισμού[16].
Το εκχύλισμα Ginkgo biloba μπορεί να βελτιώσει την παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο, να μειώσει τον ρυθμό και την κατανάλωση εγκεφαλικού οξυγόνου και να βοηθήσει στη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ της παροχής και της κατανάλωσης οξυγόνου του εγκεφάλου. Ωστόσο, δεν έχει καμία επίδραση στον εγκεφαλικό μεταβολισμό της γλυκόζης σε ηλικιωμένους ασθενείς με γνωστή, προϋπάρχουσα εγκεφαλική ισχαιμία[17].
Έχει βρεθεί ότι το Ginkgo biloba βελτιώνει την μικροκυκλοφορία του εγκεφάλου και του εσωτερικού αυτιού και των οφθαλμών[18], διότι διαστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία και μειώνει τη συγκόλληση των αιμοπεταλίων, βελτιώνει τη γνωστική λειτουργία, την θετική ψυχική διάθεση, τη μνήμη και αυξάνει τη ζωτική ενέργεια. Μπορεί επίσης να μειώσει τον κίνδυνο της νόσου του Αλτσχάιμερ[19] και τις εμβοές των αυτιών[20].
2.Bacopa monnieri. Το Bacopa monnieri ή Βrahmi είναι φαρμακευτικό φυτό που ασκεί νευροπροστατευτική, νευροτονωτική, αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική και εξισορροπιστική δράση των νευρομεταβιβαστών, επιδρώντας στις νευρικές συνάψεις του εγκεφάλου και του εσωτερικού αυτιού. Και αυξάνοντας την εγκεφαλική ροή αίματος[21].
Το Bacopa monnieri (συχνά αποκαλούμενο brahmi) χρησιμοποιείται για τη βελτίωση της μνήμης, της αϋπνία και ως αγχολυτικό. Πολλές κλινικές μελέτες έχουν δείξει βελτιώσεις στη λεκτική μάθηση, την καθυστερημένη ανάκληση λέξεων, την απόκτηση μνήμης και τη μείωση του άγχου[22].
3.L-Θεανίνη. Η L-θεανίνη είναι συστατικό των φύλλων του πράσινου τσαγιού. Διαθέτει αντιστρές και αγχοκατασταλτική δράση, προάγει τη χαλάρωση και διευκολύνει τον ύπνο αυξάνοντας τα επίπεδα σεροτονίνης, ντοπαμίνης και GABA[23].
4.Bιταμίνη Β6. Η βιταμίνη Β6 παίζει κρίσιμο ρόλο στη λειτουργία του νευρικού συστήματος, τη σύνθεση νευροδιαβιβαστών και έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες ιδιότητες[24]. Η βιταμίνη Β6, που περιλαμβάνει τρεις χημικά διακριτές ενώσεις (πυριδοξάλη, πυριδοξαμίνη και πυριδοξίνη), εμπλέκεται στη ρύθμιση της νοητικής λειτουργίας και της διάθεσης. Η βιταμίνη Β6 είναι επίσης ένας απαραίτητος συμπαράγοντας επαναμεθυλίωσης ομοκυστεΐνης και η ανεπάρκεια της σχετίζεται με αύξηση των επιπέδων ομοκυστεΐνης στο αίμα. Η ομοκυστεΐνη είναι παράγοντας κινδύνου για εγκεφαλοαγγειακή νόσο και μπορεί επίσης να έχει άμεσα τοξικές επιδράσεις στους νευρώνες του κεντρικού νευρικού συστήματος. Οι νευροψυχιατρικές διαταραχές συμπεριλαμβανομένων των επιληπτικών κρίσεων, της ημικρανίας, του χρόνιου πόνου και της κατάθλιψης έχουν συνδεθεί με ανεπάρκεια βιταμίνης Β6. Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι η κακή κατάσταση της βιταμίνης Β6 είναι κοινή μεταξύ των ηλικιωμένων. Η υπερομοκυστειναιμία έχει προταθεί ως αιτία ή μηχανισμός στην ανάπτυξη της νόσου του Alzheimer και άλλων μορφών άνοιας. Η συμπληρωματική χορήγηση βιταμινών του συμπλέγματος Β, συμπεριλαμβανομένης της βιταμίνης Β6, έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τα επίπεδα ομοκυστεΐνης στο αίμα. Η βιταμίνη Β12 απαιτείται για το σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων και του DNA και είναι σημαντική για τον μεταβολισμό των πρωτεϊνών[25], την αναγέννηση της μεθειονίνης για τη σύνθεση πρωτεϊνών και τη μεθυλίωση.
5.Βιταμίνη Β9 (Φυλλικό οξύ ή φολικό): Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι η έλλειψη φολικού ή φυλλικού οξέος σχετίζεται με την εμφάνιση προβλημάτων νευρομυϊκής ή νευρολογικής φύσης όπως, κατάθλιψη, μυϊκή και νοητική κόπωση, καταστάσεις σύγχυσης και μη γεροντική άνοια και ότι αυτές οι διαδικασίες βελτιώνονται πλήρως ή εν μέρει όταν η έλλειψη διορθώνεται. Λόγω του ρόλου του φολικού στις αντιδράσεις που συμμετέχουν στη σύνθεση νευροδιαβιβαστών και των στοιχείων της δομής των νευρώνων, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μια ανεπάρκεια σχετίζεται με κατάθλιψη και άλλα ψυχικά προβλήματα[26].
6.Βιταμίνη Β12: H σύνθεση του DNA διαταράσσεται από τη χαμηλή βιταμίνη Β12, η οποία εμποδίζει την ενεργοποίηση του φυλλικού οξέος και αυτό έχει, ως αποτέλεσμα τη μείωση της φυσιολογικής παραγωγής ερυθρών αιμοσφαιρίων, μειώνοντας έτσι την παροχή οξυγόνου[27].
Το φυλλικό οξύ και η βιταμίνη Β12 έχουν θεμελιώδεις ρόλους στη λειτουργία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) σε όλες τις ηλικίες, ιδιαίτερα στη μετατροπή της ομοκυστεΐνης σε μεθειονίνη που προκαλείται από τη μεθειονίνη-συνθάση, η οποία είναι απαραίτητη για τη σύνθεση νουκλεοτιδίων και τη γονιδιωματική και μη γονιδιωματική μεθυλίωση. Το φυλλικό οξύ και η βιταμίνη Β12 μπορεί να έχουν ρόλο στην πρόληψη διαταραχών της ανάπτυξης του ΚΝΣ, διαταραχών διάθεσης και άνοιας, συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Αλτσχάιμερ και της αγγειακής άνοιας σε ηλικιωμένους[28].
7.Μελατονίνη: Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα ελλείμματα στην προσοχή, τη μνήμη, τη λεκτική επεξεργασία και την επίλυση προβλημάτων που παρατηρούνται σε ασθενείς που παραπονούνται για εγκεφαλική ομίχλη μοιάζουν με την ήπια γνωσιακή διαταραχή (MCI), την αρχική φάση της νόσου του Alzheimer (AD) [29] .
Η υποκείμενη νευροφλεγμονή σε αυτή την κατάσταση θα μπορούσε να ελεγχθεί αποτελεσματικά από τη μελατονίνη, όπως φαίνεται από μελέτες σε κυτταρικές σειρές που συνδέονται με την νόσο του Altzheimer, στις οποίες η μελατονίνη αναστρέφει ανωμαλίες στα μονοπάτια σηματοδότησης Wnt/β-κατενίνης, ινσουλίνης και Notch, διαταραχή της πρωτεόστασης και μη φυσιολογική αυτοφαγική ακεραιότητα[30].
8.Κιτρικό μαγνήσιο: Το μαγνήσιο έχει κυρίαρχο ρόλο στην παραγωγή και τη χρήση του ATP. Πράγματι, κάθε μόριο ATP συνδέεται με ένα ιόν μαγνησίου (Mg 2+) για να συνθέσει τη βιολογικά λειτουργική του μορφή: στο κύτταρο, το μεγαλύτερο μέρος του ATP υπάρχει ως σύμπλοκα Mg-ATP. Τέτοια σύμπλοκα είναι, για παράδειγμα, συμπαράγοντες για αρκετές κινάσες που είναι ενεργές κατά τη διάρκεια της γλυκόλυσης. Το μαγνήσιο δρα επίσης ως ρυθμιστής της δραστηριότητας πολλών ενζύμων του κύκλου του κιτρικού οξέος, συμπεριλαμβανομένης της ισοκιτρικής αφυδρογονάσης και του συμπλέγματος οξογλουταρικής αφυδρογονάσης [31].
Επιπλέον, το ATP συνδέεται με ιόντα μαγνησίου για να συνθέσει βιολογικά λειτουργικές μορφές και, στα μιτοχόνδρια, τα σύμπλοκα ATP-Mg βοηθούν στην εξαγωγή του μιτοχονδριακού ATP στο κυτοσόλιο και έτσι αποδίδουν ενέργεια μέσα στο κύτταρο[32].
9.Πικολινικός ψευδάργυρος: Ο ψευδάργυρος βοηθά τις εξής λειτουργίες: Α.Νευροδιαβίβαση: Ένα υποσύνολο γλουταμινεργικών συνάψεων στο κεντρικό νευρικό σύστημα περιέχει ψευδάργυρο, o οποίος απομονώνεται στον αυλό των συναπτικών κυστιδίων, όπου εντοπίζεται με γλουταμινικό. Ο εξωκυτταρικά εφαρμοζόμενος ψευδάργυρος είναι γνωστό ότι αλληλεπιδρά με διάφορους μετασυναπτικούς υποδοχείς και κανάλια. Ο ψευδάργυρος αναστέλλει τους υποδοχείς NMDA, που μειώνουν την τοξικότητα του γλουταμικού[33, 34].
Και ο ψευδάργυρος ρυθμίζει τη δραστηριότητα πρωτεϊνών, όπως υποδοχέων και ενζύμων που εμπλέκονται στη ρύθμιση των μακρομορίων, στη ρύθμιση των καταρρακτών σηματοδότησης και στη μεταγραφή γονιδίων και στις διαδικασίες μεταφοράς[35]. Χαμηλά επίπεδα ψευδαργύρου βρίσκονται στην κατάθλιψη και όσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο, τόσο πιο σοβαρή είναι η κατάθλιψη[36].
Τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης έχουν συνδεθεί με μειωμένη μάθηση, συλλογισμό και μνήμη. Ο ψευδάργυρος αυξάνει την πρόσληψη σεροτονίνης σε επιλεγμένες περιοχές του εγκεφάλου, γεγονός που αυξάνει την αποτελεσματικότητα των αντικαταθλιπτικών. Και μειώνει την κατάθλιψη επειδή αυξάνει το BDNF. H συμπληρωματική χορήγηση ψευδαργύρου μαζί με ένα αντικαταθλιπτικό φάρμακο SSRI βελτιώνει πιο αποτελεσματικά τις μείζονες καταθλιπτικές διαταραχές, συγκριτικά με ασθενείς, στους οποίους χορηγήθηκε εικονικό φάρμακο συν αντικαταθλιπτικό (SSRI)[37].
2.Νευροπροστασία. Ο ψευδάργυρος εμπλέκεται στη διατήρηση της γονιδιωματικής σταθερότητας μέσω της ρύθμισης της οξειδοαναγωγικής ομοιόστασης (τόσο οξειδωτικής, όσο και αντιοξειδωτικής σηματοδότησης), της επιδιόρθωσης, της σύνθεσης και της μεθυλίωσης του DNA[38].
3.Αναστολή της παραγωγής φλεγμονωδών κυτοκινών (συμπεριλαμβανομένου του πυρηνικού παράγοντα-κΒ). Και ο ψευδάργυρος προστατεύει από τη γνωστική εξασθένηση λόγω των τοξικών επιπέδων χαλκού[39].
Η χορήγηση μελατονίνης, μαγνησίου και ψευδαργύρου τη νύχτα φαίνεται να βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου και την ποιότητα ζωής σε άτομα με πρωτοπαθή αϋπνία[40].
Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1.Markousis Mavrogenis, G.; Bacopoulou, F.; Kolovou, G.; Pons, M.-R.; Giannakopoulou, A.; Papavasiliou, A.; Kitas, G.; Chrousos, G.; Mavrogeni, S. Pathophysiology of Cognitive Dysfunction and the Role of Combined Brain/Heart Magnetic Resonance Imaging (Review). Exp. Ther. Med. 2022, 24, 569.
2.Christopher T Kodl , Elizabeth R Seaquist Cognitive dysfunction and diabetes mellitus. Endocr Rev. 2008 Jun;29(4):494-511.
3.Campos, M.C.; Nery, T.; Starke, A.C.; Cristina, A.; Alves, B.; Speck, A.E.; Aguiar, A.S. Post-Viral Fatigue in COVID-19: A Review of Symptom Assessment Methods, Mental, Cognitive, and Physical Impairment. Neurosci. Biobehav. Rev. 2022, 142, 104902.
4.Nuzzo D., Picone P. Potential neurological effects of severe COVID-19 infection. Neurosci. Res. 2020;158:1–5.
5.Davis HE, Assaf GS, McCorkell L, Wei H, Low RJ, Re’em Y et al. Characterizing long covid in an international cohort: 7 months of symptoms and their impact. medRxiv. 2020:2020.12.24.20248802.
6.Diem L., Fregolente-Gomes L., Warncke J.D., Hammer H., Friedli C., Kamber N., Jung S., Bigi S., Funke-Chambour M., Chan A., et al. Fatigue in Post-COVID-19 Syndrome: Clinical Phenomenology, Comorbidities and Association with Initial Course of COVID-19. J. Cent. Nerv. Syst. Dis. 2022;14:117957352211027.
7.Hugon J., Msika E.F., Queneau M., Farid K., Paquet C. Long COVID: Cognitive Complaints (Brain Fog) and Dysfunction of the Cingulate Cortex. J. Neurol. 2022;269:44–46.
8.Hampshire A., Trender W., Chamberlain S.R., Jolly A.E., Grant J.E., Patrick F., Mazibuko N., Williams S.C., Barnby J.M., Hellyer P., et al. Cognitive Deficits in People Who Have Recovered from COVID-19. EClinicalMedicine. 2021;39:101044.
9.Abdelnour C., Agosta F., Bozzali M., Fougère B., Iwata A., Nilforooshan R., Takada L.T., Viñuela F., Traber M. Perspectives and Challenges in Patient Stratification in Alzheimer’s Disease. Alzheimers Res. Ther. 2022;14:112.
10.Mary H. Samuels, Lori J. Bernstein. Brain Fog in Hypothyroidism: What Is It, How Is It Measured, and What Can Be Done About It. Thyroid. July 2022; 32(7): 752–763.
11.Grzegorz M. Wojcik, Oren Shriki, Lukasz Kwasniewicz, Andrzej Kawiak, Yarden Ben-Horin, Sagi Furman, Krzysztof Wróbel, Bernadetta Bartosik, Ewelina Panas. Investigating brain cortical activity in patients with post-COVID-19 brain fog Front Neurosci. 2023; 17: 1019778.
12.Akanchise T, Angelova A. Potential of Nano-Antioxidants and Nanomedicine for Recovery from Neurological Disorders Linked to Long COVID Syndrome. Antioxidants (Basel). 2023 Feb 6;12(2):393.
13.Theoharis C. Theoharides, Christos Cholevas, Konstantinos Polyzoidis, Antonios Politis. Long‐COVID syndrome‐associated brain fog and chemofog: Luteolin to the rescue Biofactors. 2021 Mar-Apr; 47(2): 232–241.
14.Rosa María Martínez García, Ana Isabel Jiménez Ortega, Ana M López Sobaler, Rosa M Ortega. [Nutrition strategies that improve cognitive function]. Nutr Hosp. 2018 Sep 7;35(Spec No6):16-19.
15.Jeffery L Heileson, LesLee K Funderburk, Thomas D Cardaci. Applications of Fish Oil Supplementation for Special Operators J Spec Oper Med. 2021 Spring;21(1):78-85.
16.Tian J, Liu Y, Chen K. Ginkgo biloba Extract in Vascular Protection: Molecular Mechanisms and Clinical Applications. Curr Vasc Pharmacol. 2017;15(6):532-548.
17.Lili Xu, Zhiyong Hu, Jianjun Shen, Patrick M McQuillan.Effects of Ginkgo biloba extract on cerebral oxygen and glucose metabolism in elderly patients with pre-existing cerebral ischemia. Complement Ther Med. 2015 Apr;23(2):220-5.
18.Ke Wang, Yuan Chen, Xue Zhu, Wenjun Zou, Fanfan Zhou. Ginkgo biloba Extract Attenuates Light-Induced Photoreceptor Degeneration by Modulating CAV-1-Redoxosome Signaling. Antioxidants (Basel). 2022 Jun 27;11(7):1268
19.Liao Z, Cheng L, Li X, Zhang M, Wang S, Huo R. Meta-analysis of Ginkgo biloba Preparation for the Treatment of Alzheimer’s Disease. Clin Neuropharmacol. 2020 Jul/Aug;43(4):93-99.
20.Alexander von Boetticher. Ginkgo biloba extract in the treatment of tinnitus: a systematic review Neuropsychiatr Dis Treat. 2011;7:441-7.
21.Sukumaran NP, Amalraj A, Gopi S. Neuropharmacological and cognitive effects of Bacopa monnieri (L.) Wettst – A review on its mechanistic aspects. Complement Ther Med. 2019 Jun;44:68-82.
22.Walker EA, Pellegrini MV. Bacopa monnieri. 2023 Mar 17. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan–.PMID: 36943953
23.Hidese S, Ogawa S, Ota M, Ishida I, Yasukawa Z, Ozeki M, Kunugi H. Effects of L-Theanine Administration on Stress-Related Symptoms and Cognitive Functions in Healthy Adults: A Randomized Controlled Trial.Nutrients. 2019 Oct 3;11(10):2362
24.Dakshinamurti S, Dakshinamurti K. Antihypertensive and neuroprotective actions of pyridoxine and its derivatives. Can J Physiol Pharmacol. 2015 Dec;93(12):1083-90.
25.Malouf R, Grimley Evans J. The effect of vitamin B6 on cognition. Cochrane Database Syst Rev. 2003;(4):CD004393.
26.Ortega TM, Andrés P, López-Sobaler A, Ortega A, Redondo R, Jiménez A, Jiménez LM. [The role of folates in the diverse biochemical processes that control mental function].Nutr Hosp. 1994 Jul-Aug;9(4):251-6.
27.Hoffbrand A.V., Jackson B.F. Correction of the DNA synthesis defect in vitamin B12 deficiency by tetrahydrofolate: Evidence in favour of the methyl-folate trap hypothesis as the cause of megaloblastic anemia in vitamin B12 deficiency. Br. J. Haematol. 1993;83:643–647.
28.Reynolds E. Vitamin B12, folic acid, and the nervous system. Lancet Neurol. 2006 Nov;5(11):949-60.
29.Abdelnour C., Agosta F., Bozzali M., Fougère B., Iwata A., Nilforooshan R., Takada L.T., Viñuela F., Traber M. Perspectives and Challenges in Patient Stratification in Alzheimer’s Disease. Alzheimers Res. Ther. 2022;14:112.
30.Corpas R., Griñán-Ferré C., Palomera-Ávalos V., Porquet D., García de Frutos P., Franciscato Cozzolino S.M., Rodríguez-Farré E., Pallàs M., Sanfeliu C., Cardoso B.R. Melatonin Induces Mechanisms of Brain Resilience against Neurodegeneration. J. Pineal Res. 2018;65:e12515.
31.Pilchova I., Klacanova K., Tatarkova Z., Kaplan P., Racay P. The Involvement of Mg2+ in Regulation of Cellular andMitochondrial Functions. Oxid. Med. Cell. Longev. 2017;2017:6797460.
32.Yamanaka R., Tabata S., Shindo Y., Hotta K., Suzuki K., Soga T., Oka K. Mitochondrial Mg(2+) homeostasis decides cellular energy metabolism and vulnerability to stress. Sci. Rep. 2016;6:30027.
33.Krall RF, Moutal A, Phillips MB, Asraf H, Johnson JW, Khanna R, Hershfinkel M, Aizenman E, Tzounopoulos T. Synaptic zinc inhibition of NMDA receptors depends on the association of GluN2A with the zinc transporter ZnT1. Sci Adv. 2020 Jul 3;6(27):eabb1515.
34.Shen Z, Haragopal H, Li YV. Zinc modulates synaptic transmission by differentially regulating synaptic glutamate homeostasis in hippocampus. Eur J Neurosci. 2020 Oct;52(7):3710-3722.
35.Rebecca F Krall, Thanos Tzounopoulos, Elias Aizenman.The Function and Regulation of Zinc in the Brain. Neuroscience. 2021 Mar 1:457:235-258.
36.Bernadeta Szewczyk, Aleksandra Szopa, Anna Serefko, Ewa Poleszak, Gabriel Nowak.The role of magnesium and zinc in depression: similarities and differences. Magnes Res. 2018 Aug 1;31(3):78-89.
37.Ranjbar E, Kasaei MS, Mohammad-Shirazi M, Nasrollahzadeh J, Rashidkhani B, Shams J, Mostafavi SA, Mohammadi MR. Effects of zinc supplementation in patients with major depression: a randomized clinical trial. Iran J Psychiatry. 2013 Jun;8(2):73-9.
38.Lin JQ, Tian H, Zhao XG, Lin S, Li DY, Liu YY, Xu C, Mei XF. Zinc provides neuroprotection by regulating NLRP3 inflammasome through autophagy and ubiquitination in a spinal contusion injury model. CNS Neurosci Ther. 2021 Apr;27(4):413-425.
39.Brewer G.J., Kaur S. “Zinc Deficiency and Zinc Therapy Efficacy with Reduction of Serum Free Copper in Alzheimer’s Disease” International Journal of Alzheimer’s Disease. 2013; 2013: 586365.
40.Mariangela Rondanelli, Annalisa Opizzi, Francesca Monteferrario, Neldo Antoniello, Raffaele Manni, Catherine Klersy.The effect of melatonin, magnesium, and zinc on primary insomnia in long-term care facility residents in Italy: a double-blind, placebo-controlled clinical trial. J Am Geriatr Soc. 2011 Jan;59(1):82-90.
Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης
Δρ.Δημήτριος Ν. Γκέλης
Iατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος
Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Συγγραφέας, Ιατρικός Ερευνητής
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Ιατρική Έρευνα, Συμπληρωματική Ιατρική
Διεύθυνση: ΦΛΑΜΠΟΥΡΟ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
Τηλ: 6944280764, Email: pharmage@otenet.gr
www.gelis.gr, www.pharmagel.gr , www.orlpedia.gr , www.allergopedia.gr, d3gkelin.gr, www.vitaminb12.gr, www.zinc.gr, www.curcumin.gr
Αικατερίνη Γκέλη
Αικατερίνη ΓκέληΕχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη διαγνωστική με υπερήχους, κλασσική ακτινολογία παίδων και ενηλίκων, γναθοπροσωπική ακτινολογία, περιβαλλοντική ιατρική, ιατρική διατροφολογία, συμπληρωματική ιατρική.
Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.
Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση, παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.