Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης, MD, ORL, DDS, PhD, Αικατερίνη Γκέλη, MD, Radiologist
Η βιταμίνη Κ αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1936 ως βασικός παράγοντας στην πήξη του αίματος από το Δανό Βιοχημικό Dam. O Dam παρατήρησε ότι όταν τα κοτόπουλα τρέφονταν με δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, εμφάνισαν σημαντικά χαμηλότερη ικανότητα πήξης, με αποτέλεσμα την πρόκληση σοβαρής αιμορραγίας [1].
Το λιπιδικό κλάσμα της δίαιτας αναλύθηκε και ανακαλύφθηκε ένας νέος αντιαιμορραγικός παράγοντας. Αυτός ο λιποδιαλυτός παράγοντας έλαβε το πρώτο γράμμα στο διαθέσιμο αλφάβητο που συνέπιπτε με το πρώτο γράμμα της γερμανικής λέξης “Koagulation” και θεωρήθηκε ότι είναι απαραίτητο μόνο για το αντιαιμορραγικό χαρακτηριστικό του [1].
Έκτοτε, έχουν ανακαλυφθεί μη πηκτικές λειτουργίες της βιταμίνης Κ και έχουν προσελκύσει ερευνητικό ενδιαφέρον σε διάφορους τομείς σε όλο τον κόσμο. Η οικογένεια της βιταμίνης Κ αποτελείται από πολλά παρόμοια δομημένα λιποδιαλυτά μόρια που περιέχουν μια δομή δακτυλίου 2-μεθυλ-1,4-ναφθοκινόνης που ονομάζεται μεναδιόνη.
Η μεναδιόνη (K3) είναι συνθετικής προέλευσης, αν και λόγω των αναφερόμενων ανεπιθύμητων ενεργειών της αιμόλυσης και της ηπατικής τοξικότητας δεν περιλαμβάνεται στην παρούσα δημοσίευση [2, 3, 4 ].
Φυσιολογικά , η βιταμίνη Κ εμφανίζεται ως δύο βιταμερή, δηλαδή δύο διαφορετικές μορφές: Ως βιταμίνη Κ1 (επίσης γνωστή ως φυλλοκινόνη) και ως βιταμίνη Κ2 (που ορίζεται επίσης ως μενακινόνες (MKs)).
Η φυλλοκινόνη περιέχει μια πλευρική αλυσίδα φυτυλίου που περιλαμβάνει 4 μονάδες πρενυλίου [5]. Οι μενακινόνες περιέχουν μια ακόρεστη αλειφατική πλευρική αλυσίδα με μεταβλητό αριθμό μονάδων πρενυλίου. Ο αριθμός των μονάδων πρενυλίου υποδεικνύει τον αντίστοιχο τύπο μενακινόνης. Η βιταμίνη Κ2 μπορεί να χωριστεί σε υποτύπους, δηλαδή, βραχείας αλυσίδας (δηλαδή, μενακινόνη-4, MK-4) και μακράς αλυσίδας (δηλαδή, MK-7, MK-8 και MK-9). Για την K2, δεν υπάρχει επί του παρόντος επίσημη ημερήσια πρόσληψη δόση αναφοράς (RDI).
Ωστόσο, οι επιδράσεις της K2 στη βελτίωση της υγείας σε καρδιαγγειακές παθήσεις (CVD), στον μεταβολισμό των οστών, στη χρόνια νεφρική νόσο και σε συγκεκριμένους καρκίνους έχουν αποτελέσει αντικείμενο έρευνας τις τελευταίες δεκαετίες.
Διατροφική βιταμίνη Κ
Η βιταμίνη Κ1 είναι η κυρίαρχη μορφή της βιταμίνης Κ που υπάρχει στη διατροφή [6, 7]. Η βιταμίνη K1 βρίσκεται κυρίως στα πράσινα λαχανικά και στις φυτικές χλωροφύλλες, ενώ η βιταμίνη K2, που μορφές της είναι οι μενακινόνες συντίθενται από βακτήρια [8] και βρίσκονται κυρίως σε τρόφιμα όπου τα βακτήρια αποτελούν μέρος της παραγωγικής διαδικασίας [5, 9].
Οι κύριες πηγές βιταμίνης Κ1 περιλαμβάνουν το σπανάκι, το λάχανο και η λαχανίδα (kale). H απορρόφηση της διατροφικής Κ1 αυξάνεται παρουσία βουτύρου ή ελαίων. Εκτός από την παρουσία της στα πράσινα, φυλλώδη λαχανικά η βιταμίνη Κ1 μπορεί επίσης να ανιχνευτεί σε φρούτα, όπως το αβοκάντο, το ακτινίδιο και τα σταφύλια [10, 11].
Οι κύριες γνωστές πηγές βιταμίνης Κ2 είναι τα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση, το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα [12 ][Βλέπε εικόνα]. Η ζύμωση των κόκκων σόγιας με Bacillus natto παράγει το Natto, ένα ιαπωνικό έδεσμα, που περιέχει την υψηλότερη περιεκτικότητα σε Κ2 και ιδιαίτερα σε μενακινόνη-7 [ MK-7] (321 ng/g Κ1 και 10.985 ng/g Κ2) [13].
Τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι η δεύτερη πιο πλούσια πηγή Κ2 στη διατροφή. Τα σκληρά τυριά θεωρούνται ότι έχουν την υψηλότερη ποσότητα μενακινονών [14]. Άλλες αξιόλογες πηγές Κ2 είναι το κρέας κοτόπουλου, οι κρόκοι αυγών, το ξινολάχανο, το βοδινό κρέας και ο σολομός [15],
Η βιταμίνη Κ είναι μια απαραίτητη βιοδραστική χημική ένωση που απαιτείται για τη βέλτιστη λειτουργία του σώματος. Η διαφορά στη δομή μεταξύ της Κ1 και της Κ2 φαίνεται στους διαφορετικούς ρυθμούς απορρόφησής τους, την κατανομή στους ιστούς και τη βιοδιαθεσιμότητά τους. Αν και διαφέρουν ως προς τη δομή, και οι δύο δρουν ως συμπαράγοντες για το ένζυμο γ-γλουταμυλοκαρβοξυλάση, που περιλαμβάνει τόσο ηπατική όσο και εξωηπατική δραστηριότητα. Μόνο οι καρβοξυλιωμένες πρωτεΐνες είναι ενεργές και προάγουν ένα προφίλ υγείας όπως η αιμόσταση. Επιπλέον, η βιταμίνη Κ2 με τη μορφή MK-7 έχει αποδειχθεί ότι είναι μια βιοδραστική ένωση στη ρύθμιση της οστεοπόρωσης, της αθηρωματοσκλήρυνσης, του καρκίνου και των φλεγμονωδών ασθενειών χωρίς κίνδυνο αρνητικών παρενεργειών ή ή κινδύνους από υπερβολική δοσολογία [15].
Bιταμίνη Κ2 (Κappagkel) και οστεοπόρωση
Σε περίπτωση που η πρόσληψη βιταμίνης Κ2 από τις τροφές δεν επαρκεί για τις ανάγκες του ανθρωπίνου σώματος μπορεί να χρησιμοποιηθούν οι κάψουλες Καππαγκέλ (Kappagkel), που η κάθε κάψουλα περιέχει 100mcg φυσικής και όχι συνθετικής βιταμίνης Κ2. Το Kappagkel δρα ιδιαίτερα ευεργετικά στα άτομα με οστεοπενία και οστεοπόρωση, αθηρωματοσκλήρυνση των αρτηριών.
Συγκεκριμένα, η βιταμίνη K 2 έχει πρόσφατα αναγνωριστεί ως αποτελεσματική και ασφαλής στη θεραπεία της οστικής απώλειας, καθώς συμβάλλει στη δομική ακεραιότητα της οστεοκαλσίνης (OC), της κύριας μη κολλαγονοειδούς πρωτεΐνης που συνήθως βρίσκεται στη θεμέλια ουσία (μήτρα) των οστών. Αρκετές μελέτες απέδειξαν ότι η χαμηλή πρόσληψη βιταμίνης K2 συνδέεται με απώλεια οστικής μάζας και με αυξημένο κίνδυνο κατάγματος και στα δύο φύλα. Σήμερα, Η συμπληρωματική λήψη βιταμίνης Κ2 θεωρείται ένας σημαντικός τρόπος για την ενίσχυση της συσχέτισης του ασβεστίου και της βιταμίνης D3, ο ρόλος των οποίων στην υγεία των οστών είναι σε μεγάλο βαθμό αναγνωρισμένος. Από την άλλη πλευρά, η βιταμίνη K 2 μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή με άλλα φάρμακα για τη διατήρηση της ποιότητας/δύναμης των οστών από τη σκελετική υποβάθμιση μετά την εμμηνόπαυση και/ή σε ασθενείς που έχουν προσβληθεί από δευτεροπαθή οστεοπόρωση [16].
Βιταμίνη Κ2 (Kappagkel) και αθηρωματοσκλήρυνση
Η βιταμίνη Κ2 παίζει σημαντικό ρόλο στην καρδιαγγειακή υγεία μέσω της ρύθμισης της ομοιόστασης του ασβεστίου. Οι επιδράσεις της στο καρδιαγγειακό σύστημα μεσολαβούνται μέσω της ενεργοποίησης της αντιασβεστωτικής πρωτεΐνης γνωστής ως πρωτεΐνη της θεμέλιας ουσία
Gla. Στην ανενεργή της μορφή, αυτή η πρωτεΐνη σχετίζεται με διάφορους δείκτες καρδιαγγειακής νόσου, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης αρτηριακής ακαμψίας, της ασβεστοποίησης των αγγείων και των βαλβίδων, της αντίστασης στην ινσουλίνη και των δεικτών καρδιακής ανεπάρκειας που τελικά αυξάνουν την καρδιαγγειακή θνησιμότητα. Η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης Κ2έχει συνδεθεί έντονα με βελτιωμένα καρδιαγγειακά αποτελέσματα μέσω της τροποποίησης της συστηματικής ασβεστοποίησης και της αρτηριακής ακαμψίας. Αν και οι άμεσες επιδράσεις της βιταμίνης Κ2 στην καθυστέρηση της εξέλιξης της αγγειακής και βαλβιδικής ασβεστοποίησης είναι επί του παρόντος αντικείμενο πολλαπλών τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών, προηγούμενες αναφορές υποδηλώνουν πιθανή βελτιωμένη επιβίωση μεταξύ των καρδιοπαθών με συμπλήρωμα βιταμίνης Κ2 . Ενισχυμένο από την οικονομική προσιτότητα και την αποδεδειγμένη ασφάλεια από τη Διαχείριση Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), το συμπλήρωμα φυσικής βιταμίνης Κ 2 είναι μια βιώσιμη και πολλά υποσχόμενη επιλογή για τη βελτίωση των καρδιαγγειακών εκβάσεων [17].
Βιταμίνη Κ2 και νευροεκφυλιστικές νόσοι
Ως νευροεκφυλιστική νόσος αναφέρεται η νόσος, στην οποία παρατηρείται διαταραχές που συνοδεύονται από καταστροφή κυρίως των νευρώνων του εγκεφάλου. Παρά τη σημαντική πρόοδο στη γνώση των νευροεκφυλιστικών ασθενειών, δεν υπάρχει επί του παρόντος διαθέσιμο φάρμακο τροποποίησης τους.
Η βιταμίνη Κ αναφέρθηκε για πρώτη φορά για τη συμμετοχή της στην πήξη του αίματος, αλλά τώρα υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία που δείχνουν τον ρόλο της και στο νευρικό σύστημα. Ειδικότερα, τα αποτελέσματα πρόσφατων μελετών σχετικά με τις επιδράσεις της βιταμίνης Κ2 στην πρόληψη της απόπτωσης, του οξειδωτικού στρες και την μικρογλοιακή ενεργοποίηση στα νευρωνικά κύτταρα μέσω του ρόλου της στη μεταφορά ηλεκτρονίων είναι πολλά υποσχόμενα κατά της νόσου του Αλτσχάιμερ.
Εκτός από την προστατευτική της δράση στις γνωστικές λειτουργίες είναι αξιοσημείωτες οι ανασταλτικές της επιδράσεις στη φλεγμονή και την ινιδοποίηση της α-συνουκλεΐνης στη νόσο του Πάρκινσον, που έχει αποκαλυφθεί τα τελευταία χρόνια. Αν και υπάρχουν πολλές μελέτες για τον μηχανισμό και τις πιθανές μεθόδους θεραπείας των νευροεκφυλιστικών ασθενειών, ιδιαίτερα της νόσου του Πάρκινσον και του Αλτσχάιμερ, οι μελέτες για τη σχέση μεταξύ της βιταμίνης Κ2 και των νευροεκφυλιστικών ασθενειών είναι πολύ περιορισμένες, αλλά έχουν πολλά υποσχόμενα ευρήματα. Η βιταμίνη Κ2 έχει επίσης προταθεί για θεραπευτική χρήση σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας για τη μείωση της έντασης ή την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου [18].
Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1.Dam H., Schønheyder F. The occurrence and chemical nature of vitamin K. Biochem. J. 1936;30:897–901. doi: 10.1042/bj0300897.
2.Shenkin A. Dietary reference values for vitamin A, vitamin K, arsenic, boron, chromium, copper, iodine, iron, manganese, molybdenum, nickel, silicon, vanadium and zinc. J. Hum. Nutr. Diet. 2003;16:199–200. doi: 10.1046/j.1365-277X.2003.00439.x.
3.Schwalfenberg G.K. Vitamins K1 and K2: The Emerging Group of Vitamins Required for Human Health. J. Nutr. Metab. 2017;2017:6254836. doi: 10.1155/2017/6254836.
4.Gröber U., Reichrath J., Holick M.F., Kisters K. Vitamin K: An old vitamin in a new perspective. Dermato-Endocrinology. 2015;6:e968490.
5.Shearer M.J., Newman P. Metabolism and cell biology of vitamin K. Thromb. Haemost. 2017;100:530–547.
6.Schurgers L.J., Vermeer C. Determination of Phylloquinone and Menaquinones in Food. Pathophysiol. Haemost. Thromb. 2001;30:298–307. doi: 10.1159/000054147.
7.Gijsbers B.L.M.G., Jie K.-S.G., Vermeer C. Effect of food composition on vitamin K absorption in human volunteers. Br. J. Nutr. 2007;76:223–229. doi: 10.1079/BJN19960027.
8.Bentley R., Meganathan R. Biosynthesis of vitamin K (menaquinone) in bacteria. Microbiol. Rev. 1982;46:241–280.
9.Booth S.L. Vitamin K: Food composition and dietary intakes. Food Nutr. Res. 2017;56:5505. doi: 10.3402/fnr.v56i0.5505.
10Dismore M.L., Haytowitz D.B., Gebhardt S.E., Peterson J.W., Booth S.L. Vitamin K content of nuts and fruits in the US diet. J. Am. Diet. Assoc. 2003;103:1650–1652. doi: 10.1016/j.jada.2003.09.028.
11.Tarento T.D.C., McClure D.D., Talbot A.M., Regtop H.L., Biffin J.R., Valtchev P., Dehghani F., Kavanagh J.M. A potential biotechnological process for the sustainable production of vitamin K 1. Crit. Rev. Biotechnol. 2018;69:1–19. doi: 10.1080/07388551.2018.1474168.
12.Marles R.J., Roe A.L., Oketch-Rabah H.A. US Pharmacopeial Convention safety evaluation of menaquinone-7, a form of vitamin K. Nutr. Rev. 2017;75:553–578. doi: 10.1093/nutrit/nux022.
13.Schurgers L.J., Teunissen K.J.F., Hamulyák K., Knapen M.H.J., Vik H., Vermeer C. Vitamin K-containing dietary supplements: Comparison of synthetic vitamin K1 and natto-derived menaquinone-7. Blood. 2007;109:3279–3283. doi: 10.1182/blood-2006-08-040709.
14.Vermeer C., Raes J., van t Hoofd C., Knapen M., Xanthoulea S. Menaquinone Content of Cheese. Nutrients. 2018;10:446. doi: 10.3390/nu10040446.
15.Maurice Halder, Ploingarm Petsophonsakul, Asim Cengiz Akbulut, Angelina Pavlic, Frode Bohan, Eric Anderson, Katarzyna Maresz, Rafael Kramann, and Leon Schurgers. Vitamin K: Double Bonds beyond Coagulation Insights into Differences between Vitamin K1 and K2 in Health and Disease. Int J Mol Sci. 2019 Feb; 20(4): 896.
16.Capozzi A, Scambia G, Migliaccio S, Lello S.Role of vitamin K2 in bone metabolism: a point of view and a short reappraisal of the literature. Gynecol Endocrinol. 2020 Apr;36(4):285-288.
17.Hariri E, Kassis N, Iskandar JP, Schurgers LJ, Saad A, Abdelfattah O, Bansal A, Isogai T, Harb SC, Kapadia S. Vitamin K2-a neglected player in cardiovascular health: a narrative review. Open Heart. 2021 Nov;8(2):e001715.
18.Ebru Emekli-Alturfan 1, A Ata Alturfan 2 The emerging relationship between vitamin K and neurodegenerative diseases: a review of current evidence. Mol Biol Rep. 2022 Nov 3.
Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης
Δρ.Δημήτριος Ν. Γκέλης
Iατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος
Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Συγγραφέας, Ιατρικός Ερευνητής
ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Ιατρική Έρευνα, Συμπληρωματική Ιατρική
Διεύθυνση: ΦΛΑΜΠΟΥΡΟ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
Τηλ: 6944280764, Email: pharmage@otenet.gr
www.gelis.gr, www.pharmagel.gr , www.orlpedia.gr , www.allergopedia.gr, d3gkelin.gr, www.vitaminb12.gr, www.zinc.gr, www.curcumin.gr
Αικατερίνη Γκέλη
Αικατερίνη ΓκέληΕχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη διαγνωστική με υπερήχους, κλασσική ακτινολογία παίδων και ενηλίκων, γναθοπροσωπική ακτινολογία, περιβαλλοντική ιατρική, ιατρική διατροφολογία, συμπληρωματική ιατρική.
Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.
Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση, παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.