Οι σπόροι του σησαμιού και το σησαμέλαιο, που εξάγεται απ’ αυτούς είναι δημοφιλή τρόφιμα , διότι περιέχουν πολύτιμα για την υγεία θρεπτικά συστατικά. με αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και αντιπολλαπλασιαστικές ιδιότητες (αναστολή του πολλαπλασιασμού και της ανάπτυξης των καρκινικών κυττάρων).

Οι σπόροι του σησαμιού περιέχουν σε ποσοστό περίπου 55% σησαμέλαιο και  20% πρωτεΐνη. Οι πρωτεΐνες του σησαμιού  περιέχουν περιορισμένες ποσότητες λυσίνης και μεγάλες ποσότητες τρυπτοφάνης και μεθειονίνης.

Το σησαμέλαιο είναι πλούσιο σε λινολεϊκό οξύ, ολεϊκό οξύ,  γάμμα τοκοφερόλη  (έναντι των λοιπών ισομερών της βιταμίνης Ε) και λιποδιαλυτές λιγνάνες (σησαμίνη και σησαμινόλη). Λόγω της φυτοοιστρογονικής δράσης του το σησαμέλαιο προκαλεί  και υποχοληστερολαιμικά αποτελέσματα [1]. Από τις διάφορες ποικιλίες σησαμιού, το μαύρο σησάμι είναι το πλουσιότερο σε συνολικά φαινολικά  και λιγνάνες [2].

Η σησαμόλη μπορεί να εμποδίσει την αλλοίωση των ελαίων δρώντας αντιμυκητιασικά [9].

Οι σπόροι του σησαμιού  είναι η μία από τις πλουσιότερες τροφές σε λιγνάνες της ανθρώπινης διατροφής (μια  άλλη είναι ο λιναρόσπορος).

Ιδιότητες της σησαμίνης

Η σησαμίνη  είναι  αντιοξειδωτικός  και αντιφλεγμονώδης παράγοντας,  πιθανόν τροποποιητής των οιστρογονικών υποδοχέων  και μέτοχος στην καύση του λίπους. Γιαυτό το λόγο είναι χρήσιμη στους αθλητές και όσους επιθυμούν να χάσουν το επιπλέον λίπος του σώματός τους.

Η σησαμίνη χαρακτηρίζεται ως τροποποιητής του μεταβολισμού των λιπαρών οξέων. Φαίνεται ότι αναστέλλει τη δράση του ενζύμου  δέλτα-5-δεσατουράσης [delta-5-desaturase (Δ5-desaturase)], η οποία συμμετέχει στο ρυθμό του μεταβολισμού των λιπαρών οξέων.

Η σησαμίνη αναστέλλοντας τη δράση αυτού του ενζύμου ελαττώνει τα επίπεδα του εικοσαπεντανοϊκού οξέος, του γνωστού ΕPA, που είναι ένα από τα συστατικά του ιχθυελαίου, καθώς και του αραχιδονικού οξέος.

Αυτός ο μηχανισμός φαίνεται να εκδηλώνεται μετά τη λήψη του σησαμελαίου από το στόμα και την έναρξη της πέψης του. Ο άλλος κύριος μηχανισμός δράσης της σησαμίνης είναι η αναστολή της διαδικασίας της υδροξυλίωσης της ω-τοκοφερόλης [Tocopherol-ω-hydroxylation], που είναι ένα από τα στάδια του μεταβολισμού της βιταμίνης Ε στο ανθρώπινο σώμα.

Αναστέλλοντας αυτό το ένζυμο, η σησαμίνη προκαλεί μια σχετική αύξηση της βιταμίνης Ε στο σώμα, αλλά ιδιαίτερα της γάμμα υποομάδας (γ-τοκοφερόλη και  γ-τοκοτριενόλη). Αυτός ο μηχανισμός έχει επιβεβαιωθεί και μετά τη λήψη του σησαμελαίου από το στόμα.

Υπάρχουν και μερικοί άλλοι μηχανισμοί δράσης της σησαμίνης, που υπόσχονται προστασία από τη νόσο του Πάρκινσον και προαγωγή της οστικής μάζας. Όμως,  οι περισσότεροι από αυτούς τους μηχανισμούς, όπως η τροποποίηση των οιστρογονικών υποδοχέων, η καύση του ηπατικού λίπους και η ενεργοποίηση του στοιχείου της αντιοξειδωτικής απόκρισης [antioxidant  response  element (ARE)] δεν έχουν επιβεβαιωθεί στους ανθρώπους και υπάρχουν λόγοι να υποψιαζόμαστε ότι δεν συμβαίνουν στους ανθρώπους.

Πιστεύεται ότι, είτε χρειάζονται μεγάλες συγκεντρώσεις για να συμβούν ή στην περίπτωση της καύσης του λίπους φαίνεται ότι αυτός ο μηχανισμός ισχύει αποκλειστικά μόνο στους επίμυες.

Η σησαμίνη αυξάνει επίσης το μεταβολισμό της γ-τοκοφερόλης και γ-τοκοτριενόλης, προλαβαίνοντας τη διάσπασή τους. Έτσι αυξάνουν τα επίπεδα  αυτών των βιταμερών της βιταμίνης Ε  και περιορίζεται η ανάγκη της συμπληρωματικής λήψης βιταμίνης Ε.

Από μελέτες που έχουν γίνει σε ανθρώπους βρέθηκε ότι η λήψη 100-150mg σησαμίνης (10-15g σπόρων σησαμιού) είναι επαρκής για να αυξηθούν οι αποθηκευμένες ποσότητες σησαμίνης στον οργανισμό σε τέτοιο επίπεδο , ώστε να διατηρούνται τα επαρκή επίπεδα της βιταμίνης Ε στο σώμα. Αυτό το έμμεσο αντιοξειδωτικό αποτέλεσμα ίσως είναι ο κύριος λόγος χορήγησης, συμπληρωματικά, της σησαμίνης.

Χρησιμότητα του σησαμελαλαίου

Το σησαμέλαιο εξάγεται από τους σπόρους του σησαμιού [Sesamum indicum L.] εφαρμόζεται στη βιομηχανία τροφίμων λόγω του υψηλού περιεχομένου του σε λιπαρά και πρωτεΐνη και χάριν του χαρακτηριστικού του αρώματος [10, 11].

Εκτός από τη χρήση του ως γαλακτοματοποιητικού, το σησαμέλαιο είναι πλούσιο σε ακόρεστα λιπαρά οξέα (παλμιτικό, στεαρικό, ολεϊκό και λινολενικό) [12, 13].

Το σησαμέλαιο είναι ευρέως καταναλισκόμενο τρόφιμο, λίαν επωφελές για τη διατήρηση της υγείας, χρησιμοποιούμενο στη μαγειρική, φαρμακευτική, την παρασκευή μαγειρικού λίπους και μαργαρίνης, παρασκευή σαπουνιού, παρασκευή ιατροτεχνολογικών βοηθημάτων (CE), όπως το Rhinosisam  nasal spray και ως συνεργική ουσία στα εντομοκτόνα [14, 15].

Όσον αφορά τις βιολογικές ιδιότητες του σησαμελαίου, η παρουσία σ’αυτό φυσικών αντιοξειδωτικών, όπως η σησαμόλη, σησαμολίνη και γ-τοκοφερόλη, του εξασφαλίζουν μια υψηλή οξειδωτική σταθερότητα, που προλαβαίνει την οξείδωσή του από μηχανισμούς ελευθέρων ριζών [16, 17].

Επιπλέον, το σησαμέλαιο που χορηγήθηκε σε πειραματόζωα συμπληρωματικά από το στόμα επέδειξε αναλγητικές, αντιαλγαισθητικές, αντιπυρετικές, αντιφλεγμονώδεις δραστηριότητες [18, 19].

Πρόσφατες μελέτες της αντιοξειδωτικής και αντικαρκινικής δράσης των σπόρων του σησαμιού αύξησαν τις εφαρμογές του στα προϊόντα διατροφής με στόχο την ηπατοπροστασία, καρδιοπροστασία και καρκινοπροστασία [20].

Το σησαμέλαιο σε συνδυασμό με μαστιχέλαιο και βιταμίνη Ε [Rhinosisam nasal spray] χρησιμοποιείται ευρύτατα συμπληρωματικά σε ρινολογικές και ρινοχειρουργικές καταστάσεις, αξιοποιώντας την αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική και αντιπολλαπλασιαστική ιδιότητα του σησαμελαίου, την ισχυρή αντιβακτηριδιακή δράση του μαστιχελαίου και την ισχυρή αντιοξειδωτική δράση της βιταμίνης E.

To Rhinosisam  nasal  spray  χρησιμοποιείται βοηθητικά  στην οξεία και χρονία ρινοκολπίτιδα, την ξηρή ρινίτιδα, ξηρή ρινοφαρυγγίτιδα, το σύνδρομο κενής μύτης (empty nose syndrome), τη χρόνια μη αλλεργική ρινίτιδα, όζαινα, μετά από ρινοπλαστική επέμβαση, καυτηριασμούς των κάτω ρινικών κογχών, όπου δρα αντιφλεγμονωδώς, προλαβαίνει τη μετεγχειρητική λοίμωξη και επιταχύνει την επανεπιθηλιοποίηση του ρινικού βλεννογόνου.