Σημαντικό ρόλο στην παραγωγή και διαχείριση του στρες παίζουν τρείς περιοχές του εγκεφάλου, ήτοι ο υποθάλαμος, η αμυγδαλή και ο ιππόκαμπος που ανήκουν στο μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου.

Ο ρόλος του υποθαλάμου στο στρες

Ο  υποθάλαμος (Hypothalamus) είναι ένας εγκεφαλικός πυρήνας και  είναι  το κέντρο ελέγχου του ενδοκρινικού συστήματος.

 Ο υποθάλαμος μοιάζει λίγο με κέντρο εντολών. Αυτή η περιοχή του εγκεφάλου επικοινωνεί με το υπόλοιπο σώμα, μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος, το οποίο ελέγχει τέτοιες ακούσιες λειτουργίες του σώματος, όπως  η αναπνοή, αρτηριακή πίεση, καρδιακός ρυθμός και τη διαστολή ή συστολή των βασικών αιμοφόρων αγγείων και των μικρών αεραγωγών στους πνεύμονες που ονομάζονται βρογχιόλια [4, 5].

Ο ρόλος του αυτόνομου νευρικού συστήματος στο στρες

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα αποτελείται από το συμπαθητικό,  το παρασυμπαθητικό αυτόνομο νευρικό σύστημα και το εντερικό αυτόνομο νευρικό σύστημα. Ο όρος αυτόνομο σημαίνει ότι, οι λειτουργίες του επιτελούνται χωρίς τη συμμετοχή της ανθρώπινης βούλησης. Το αυτόμομο νευρικό σύστημα παρέχει νευρικό έλεγχο σε όλα τα μέρη του σώματος εκτός από τους σκελετικούς μυς [6].

Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα λειτουργεί σαν πεντάλ του γκαζιού  σε ένα αυτοκίνητο. Ενεργοποιεί την απόκριση ‘‘μάχης ή πτήσης’’, παρέχοντας στο σώμα μια έκρηξη ενέργειας, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στους αντιληπτούς κινδύνους. Το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα λειτουργεί σαν φρένο. Προωθεί την απόκριση «ανάπαυσης και πέψης» που ηρεμεί το σώμα μετά την απομάκρυνση ενός κινδύνου.

Ο ρόλος των επινεφριδίων στο στρες

Αφού η αμυγδαλή στείλει ένα  σήμα κινδύνου, ο υποθάλαμος ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, στέλνοντας σήματα μέσω των αυτόνομων νεύρων στα επινεφρίδια.

 Αυτοί οι αδένες αποκρίνονται εκκρίνοντας  την ορμόνη  αδρεναλίνη  και νοραδρεναλίνη στην κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας αλλαγές της λειτουργίας οργάνων του ανθρωπίνου σώματος.

 Έτσι η καρδιά χτυπά γρηγορότερα από το κανονικό, εξωθώντας το αίμα στους μύες, την καρδιά και άλλα ζωτικά όργανα. Ο ρυθμός του σφυγμού και η αρτηριακή πίεση ανεβαίνουν. Το άτομο που υποβάλλεται σε αυτές τις αλλαγές αρχίζει επίσης να αναπνέει πιο γρήγορα. Οι μικροί αεραγωγοί στους πνεύμονες διευρύνονται.

 Με αυτόν τον τρόπο, οι πνεύμονες μπορούν να πάρουν όσο το δυνατόν περισσότερο οξυγόνο με κάθε αναπνοή. Το επιπλέον οξυγόνο αποστέλλεται στον εγκέφαλο, αυξάνοντας την εγρήγορση. Η όραση, η ακοή και άλλες αισθήσεις γίνονται  οξύτερες.  Εν τω μεταξύ, η αδρεναλίνη  ενεργοποιεί την απελευθέρωση σακχάρου στο αίμα (γλυκόζη) και λιπών από προσωρινές θέσεις αποθήκευσης τους, στο σώμα. Αυτά τα θρεπτικά συστατικά πλημμυρίζουν στην κυκλοφορία του αίματος, παρέχοντας ενέργεια σε όλα τα μέρη του σώματος.

Όλες αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν τόσο γρήγορα που οι άνθρωποι δεν τις αναγνωρίζουν. Στην πραγματικότητα, η νευρική σύνδεση των εγκεφαλικών πυρήνων  είναι τόσο αποτελεσματική, ώστε  η αμυγδαλή και ο υποθάλαμος ξεκινούν αυτόν τον καταρράκτη δράσης ακόμη και πριν ακόμη τα οπτικά κέντρα του εγκεφάλου έχουν  την ευκαιρία να επεξεργαστούν πλήρως αυτό που συμβαίνει.
Γι ‘αυτό οι άνθρωποι είναι σε θέση να πηδήξουν. ενώ βαδίζουν, έξω από το δρόμο, καθώς έρχεται κατά πάνω τους ένα αυτοκίνητο, χωρίς καν να το σκεφτούν [7].

Ο ρόλος του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων στο στρες

Καθώς το αρχικό κύμα της αδρεναλίνης  υποχωρεί, ο υποθάλαμος ενεργοποιεί το δεύτερο τμήμα του συστήματος απόκρισης στο στρες, που είναι γνωστό ως ο άξονας Υποθάλαμου-Υπόφυσης-Επινεφριδίων (ΥΥΕ).  Αυτό το δίκτυο του άξονα ΥΥΕ  αποτελείται από τον υποθάλαμο, την υπόφυση και τα επινεφρίδια.

Ο άξονας ΥΥΕ βασίζεται σε μια σειρά ορμονικών σημάτων για να κρατήσει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα – το “πεντάλ γκαζιού” – πιεσμένο. Εάν ο εγκέφαλος εξακολουθεί να αντιλαμβάνεται κάτι ως επικίνδυνο, ο υποθάλαμος απελευθερώνει την ορμόνη απελευθέρωσης κορτικοτροπίνης (CRH), η οποία ταξιδεύει στην υπόφυση, προκαλώντας την απελευθέρωση αδρενοκορτικοτροπικής ορμόνης (ACTH). 

Αυτή η ορμόνη ταξιδεύει στα επινεφρίδια, ωθώντας τα να απελευθερώσουν γλυκοκορτικοειδή (κορτιζόλη).

Ο άξονας υποθάλαμου-υπόφυσης-φλοιού επινεφριδίων ρυθμίζει τα  επίπεδα κορτιζόλης.

Ο υποθάλαμος  πυροδοτεί την έκκριση ACTH από τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης, η οποία με τη σειρά της ενεργοποιεί την έκκριση κορτιζόλης  από το φλοιό των επινεφριδίων.

Η αμυγδαλή, ο ιππόκαμπος και ο προμετωπιαίος φλοιός του εγκεφάλου  εκφράζουν υποδοχείς για την κορτιζόλη. Συνεπώς οι δομές και οι λειτουργίες  αυτών των περιοχών επηρεάζονται από τα επίπεδα της κορτιζόλης [8].

Έτσι, το σώμα παραμένει αναζωογονημένο και σε υψηλή εγρήγορση. Όταν η απειλή περνά, τα επίπεδα κορτιζόλης πέφτουν. 

Το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα – το “φρένο” – στη συνέχεια μειώνει την απόκριση στο στρες.

Μηχανισμοί πρόκλησης του άγχους   μουσικής παράστασης  (ΑΜΠ)

Το άγχος της μουσικής παράστασης λειτουργεί σε τέσσερα διαφορετικά επίπεδα επηρεάζοντας τα παρακάτω:

Το στρες επηρεάζει  το θυμικό ή ψυχική διάθεση: Δημιουργία συναισθημάτων  άγχους, ψυχικής έντασης, ανησυχίας, φόβου ή πανικού.

Το στρες επηρεάζει τη γνωσία:  Αδυναμία συγκέντρωσης, αύξηση της διασπαστικότητας της προσοχής, μπλοκάρισμα της μνήμης, δημιουργία καταστροφικών σκέψεων.

Το στρες επηρεάζει  τη συμπεριφορά:  Τρεμούλα, δυσκολία διατήρησης της απαραίτητης στάσης του σώματος για την παράσταση, κατάργηση της φυσικής κινητικότητας του σώματος.

Το στρες προκαλεί  διαταραχή των σωματικών λειτουργιών: Επιτάχυνση και αύξηση των αναπνευστικών κινήσεων, περιορισμός της παραγόμενης ποσότητας σάλιου, ξηροστομία, ξηροφωνία, ταχυπαλμία, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, γαστρεντερικές διαταραχές (ναυτία, σφίξιμο ή πόνος στο στομάχι, τάση για αφόδευση, διάρροια.

Όσον αφορά για το τι συμβαίνει στον εγκέφαλο, εξ αιτίας του άγχους  της  μουσικής παράστασης  (ΑΜΠ) ενεργοποιούνται οι δύο τρόποι διέγερσης του νευρικού συστήματος, που αναφέρθηκαν πιο πάνω, ήτοι:

 Πρώτη νευρική οδός : Στρεσογόνο ερέθισμα –> Θάλαμος  –> Αμυγδαλή  –> Υποθάλαμος. 

Οι ορμόνες που παράγονται και εκκρίνονται από τον υποθάλαμο δρουν στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα.

Δεύτερη νευρική οδός: Στρεσογόνο ερέθισμα –> Θάλαμος.  Από τον θάλαμο μπορεί να ενεργοποιηθούν  δύο νευρικές οδοί :

α) Ο συνειρμικός φλοιός του εγκεφάλου (Το τμήμα του φλοιού εγκεφάλου που δεν έχει άμεσες σχέσεις με τις αισθήσεις ή το κινητικό σύστημα θεωρείται ότι συμμετέχει σε ανώτερες διανοητικές διαδικασίες) –> Ιππόκαμπος (μέρος του εγκεφάλου που είναι το κέντρο της μνήμης  και της ικανότητας για προσανατολισμό).  

β) Αισθητικός φλοιός  –>  Συνείδηση. Από τον ιππόκαμπο   προσλαμβάνει μήνυμα η αμυγδαλή   και στη συνέχεια ακολουθείται πάλι η νευρική οδός 1, δηλαδή: Στρεσογόνο ερέθισμα –> Θάλαμος  –> Αμυγδαλή  –> Υποθάλαμος. 

Βασικά,  είναι σημαντικό το ότι η πρώτη  νευρική οδός είναι πολύ μακρύτερη και διέρχεται δια μέσου τμημάτων του εγκεφάλου, από τα οποία δεν διέρχεται η δεύτερη. Φαίνεται ότι η πρώτη νευρική οδός σχετίζεται μόνο με το στάδιο του φόβου, το οποίο βρίσκεται χαμηλά στην κλίμακα  του άγχους   μουσικής παράστασης  (ΑΜΠ). Η δεύτερη νευρική οδός σχετίζεται με υψηλό άγχος   μουσικής παράστασης  (ΑΜΠ).

Τεχνικές για την αντιμετώπιση του χρόνιου στρες

Εφόσον οι συχνές έντονες κρίσεις άγχους δεν υποκρύπτουν ψυχολογική παθολογία που πρέπει να αντιμετωπίζεται από ειδικούς, το έντονο άγχος της παράστασης μπορεί να αντιμετωπιστεί, εφαρμόζοντας φυσικές τεχνικές, όπως είναι η εξάσκηση στη βαθειά αναπνευστική λειτουργία, η καθημερινή σωματική δραστηριότητα, η κοινωνική υποστήριξη ή άλλες τεχνικές, που ο κάθε καλλιτέχνης μπορεί να αναπτύξει βάσει της κατανόησης της λειτουργίας των αντιδράσεων του, κάτω από συνθήκες στρες. 

Σημαντικό ρόλο στον έλεγχο του στρες και του άγχους παίζει η κατανόηση της λειτουργίας του συνειδητού και του ασυνειδήτου ή υποσυνειδήτου. Ο τραγουδιστής ή η τραγουδίστρια μπορεί να αυτοεκπαιδευτεί στο να κυριαρχεί η συνειδητή σκέψη του στην ασυνείδητη (που τον πλημμυρίζει με αρνητικές σκέψεις). 

Η συνειδητή σκέψη αναπτύσσεται και καλλιεργείται με τη διαρκή μελέτη και εξάσκηση. Βασικό ρόλο στην ανάπτυξη της συνειδητής σκέψης είναι η ικανότητα μνήμης. Ο τραγουδιστής πρέπει να μαθαίνει και να θυμάται τη μουσική και τα κείμενα του ρόλου του απ΄έξω. Τα άτομα που δεν μαθαίνουν και δεν απομνημονεύουν εύκολα , πολύ εύκολα μπορεί να εμφανίσουν  άγχος παράστασης. Όποιος δεν μπορεί να μαθαίνει εύκολα και γρήγορα το ρόλο του και τον προδίδει εύκολα η μνήμη του, δεν μπορεί να είναι ήρεμος και εύκολα φαντάζεται εικόνες καταστροφής, που του προκαλούν πανικό πριν από την παράσταση. 

Ο τραγουδιστής οφείλει να μη στηρίζεται μόνον στο γεγονός ότι διαθέτει εξαιρετικές φωνητικές ικανότητες, αλλά αν θέλει να είναι ήρεμος και να ελέγχει απόλυτα το νου και τη φωνητική του λειτουργία, οφείλει να είναι και άριστος μουσικός και να γνωρίζει εξαιρετικά καλά τη γλώσσα, με την οποία είναι γραμμένο το κείμενο του λιμπρέτου μιας όπερας.

Άλλο το γνωρίζω πολύ καλά ιταλικά ή γαλλικά και άλλο το μιλάω ή τραγουδάω ιταλικά ή γαλλικά με το σωστό μουσικόχρωμα και ορθή προφορά της γλώσσας, που συμβάλει στη σωστή ακουστική μουσική απόδωση και ερμηνεία ενός ρόλου. 

Όσο περισσότερα κενά γνώσεων του ρόλου του έχει ο τραγουδιστήςς ή η τραγουδίστρια, τόσο περισσότερο κινδυνεύει να κινητοποιήσει το υποσυνείδητό του, να τού δημιουργήσει άγχος παράστασης. 

Γιαυτό οι λυρικοί καλλιτέχνες δεν πρέπει να σταματούν τη μελέτη και να κάνουν ευσυνείδητα τις πρόβες, ώστε να τροφοδοτούν αδιάλειπτα την αυτοπεποίθηση τους. Όσοι τραγουδιστές έχουν αυτοπεποίθηση έχουν μεγάλες πιθανότητες να μην εκδηλώσουν άγχος παράστασης ή και σε περίπτωση που το εμφανίσουν εύκολα και γρήγορα το θέτουν υπό τον έλεγχό τους.

Παρά τούτο ο κάθε επαγγελματίας τραγουδιστής ή τραγουδίστρια, που δεν υποκρύπτει οποιαδήποτε ψυχοπαθολογία και είναι επιρρεπής στην εύκολη εκδήλωση έντονου άγχους πριν ή κατά την παράσταση μπορεί να εξασκηθεί με απλές μεθόδους, ώστε ενώπιον μιας παράστασης να διατηρεί την εσωτερική του γαλήνη, ηρεμία και αυτοκυριαρχία, που του εξασφαλίζει πνευματική και ψυχική χαλάρωση.

Αγχοκατασταλτική αξιοποίηση της αναπνευστικής λειτουργίας


Η ικανότητα του τραγουδιστή να αναπνέει ελεύθερα από τη μύτη, τού επιτρέπει να οργανώσει την αναπνευστική του λειτουργία με τρόπο που τού εξασφαλίζει πλήρη ψυχοσωματική χαλάρωση. Βεβαίως, αν ο τραγουδιστής πάσχει από κάποια ρινίτιδα ή έχει αναπνευστική δυσχέρεια από τη μύτη, λόγω ανατομικού εμποδίου, αυτό τον υποχρεώνει να αναπνέει από το στόμα. 

Δεν είναι δυνατόν να αποδώσει φωνητικά ένας τραγουδιστής, αν αδυνατεί να αναπνέει ελεύθερα από τη μύτη του. Αν πάσχει από αλλεργική ή άλλου τύπου χρόνια ρινίτιδα, αυτή σήμερα μπορεί να θεραπευτεί πλήρως με απευαισθητοποίηση. Αν έχει ανατομικά εμπόδια στις ρινικές κοιλότητες αυτά χειρουργούνται αποτελεσματικά.
Αν ο τραγουδιστής έχει κάποιο άσθμα και αυτό αντιμετωπίζεται με κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Εφόσον το ανώτερο και κατώτερο αναπνευστικό σύστημα λειτουργούν ανεμπόδιστα, μπορεί να εκπαιδευτεί ο τραγουδιστής σε ειδικές αναπνευστικές ασκήσεις, οι οποίες προκαλούν καταστολή του άγχους της παράστασης.

Η αναπνοή από τη μύτη έχει πολλά πλεονεκτήματα 

Έχει αποδειχτεί ότι, τα άτομα που αναπνέουν συνήθως από το στόμα τους, έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο προβλημάτων ύπνου (ροχλητό, υπνική άπνοια) και διαταραχών έλλειψης προσοχής. Πιθανόν αυτό οφείλεται στην κακή οξυγόνωση του εγκεφάλου.

Τα άτομα που αναπνέουν από το στόμα τείνουν να υπεραερίζονται ή να λαμβάνουν περισσότερο οξυγόνο από ό, τι χρειάζεται. Αυτό μειώνει το επίπεδο του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στο σώμα, το οποίο είναι σημαντικό, αφού χρειάζεται να υπάρχει μια ισορροπία οξυγόνου και CO2 για την ομαλή λειτουργία του σώματος. Η αναπνοή από τη μύτη βοηθά να επιτευχθεί αυτό.

Η εκπαίδευση του τραγουδιστή ή της τραγουδίστριας πρέπει να περιλαμβάνει τον αποτελεσματικό χειρισμό της αναπνευστικής τους λειτουργίας. Αυτό τούς βοηθάει στο να θέτουν υπό τον έλεγχό τους το παρασυμπαθητικό αυτόνομο νευρικό σύστημα, που συμμετέχει στην ψυχοσωματική χαλάρωση.

Ο έλεγχος της αναπνευστικής λειτουργίας επιτυγχάνεται με την διαφραγματική αναπνοή, που είναι γνωστή και ως αργή κοιλιακή αναπνοή, μέσω της οποίας ενεργοποιείται το πνευμονογαστρικό νεύρο, το οποίο διεγείρει το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα.Το πνευμονογαστρικό νεύρο αποτελεί το κύριο τμήμα του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος.

Από τη δεκαετία του 1970, η βαθιά αναπνοή έχει γίνει κεντρικό μέρος της βοήθειας στη μείωση του στρες και του άγχους και αυτό έχει γίνει, ευρέως αποδεκτό από τους Δυτικούς ιατρούς. Διεγείροντας το πνευμονογαστρικό νεύρο και επομένως το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, η ρινική αναπνοή μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του στρες, του άγχους και της απελευθέρωσης των ορμονών του στρες. Επιπλέον, η ρινική αναπνοή βοηθάει στο να αναπνέει κανείς οικονομικότερα.

Αυτό μπορεί να ακούγεται σαν κακή σύσταση, ωστόσο πολλοί άνθρωποι υπεραναπνέουν χρονίως και μειώνουν τα αποθέματα του διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Η χρόνια αναπνοή στο στόμα έχει συσχετιστεί με πολλά προβλήματα υγείας, όπως:

·   Έντονο ροχαλητό,  άπνοια ύπνου ή υπνική άπνοια

· Βρογχοσύσπαση με άσθμα που προκαλείται από σωματική άσκηση.

· Μη φυσιολογική ανάπτυξη του προσώπου⁹

· Κακή οδοντική υγεία

Σε περίπτωση που ένας τραγουδιστής ή τραγουδίστρια εκδηλώσει άγχος που του προκαλεί δυσφορία πριν από την παράσταση βρίσκει ένα άνετο, ήσυχο μέρος για να καθίσει ή να ξαπλώσει.
Ξεκινάτε παρατηρώντας την εισπνοή και την εκπνοή σας. Πρώτα, πάρτε μια κανονική αναπνοή. Μετά δοκιμάστε να πάρετε μια αργή, βαθιά εισπνοή. Ο αέρας που εισέρχεται στις ρινικές κοιλότητες τον ακούτε και τον αισθάνεστε να κατεβαίνει στο ρινοφάρυγγα και να πορεύεται προς τα κάτω, προς την κοιλιά.

Αφήστε την κοιλιά σας να επεκταθεί πλήρως. Αμέσως μετά εκπνέετε από το στόμα σας ή τη μύτη σας (εάν αυτό είναι πιο άνετο). Συνεχίζετε κάνοντας βαθιές αργές εισπνοές και παρατηρείτε τον ήχο της ροής του αέρα από τη μύτη προς τους πνεύμονες. Οι αργές και βαθιές αναπνευστικές κινήσεις οδηγούν σύντομα στη χαλάρωση. Οι γρήγορες αναπνευστικές κινήσεις επιτείνουν την ένταση και το άγχος. 

Αναπνοή με την τεχνική 4-7-8

Στην τεχνική του 4-7-8, αφού καθίσει κανείς σε μια άνετη θέση τοποθετεί την άκρη της γλώσσας στην οπίσθια επιφάνεια των ούλων των άνω προσθίων δοντιών του. Και συνεχίζει να αναπνέει με τον παρακάτω υποδειγματικό τρόπο.

• Βαθειά εκπνοή ώστε να αδειάσουν οι πνεύμονες από αέρα.
• Ήρεμη εισπνοή από τη μύτη μετρώντας αργά μέχρι το 4 (διάρκεια της εισπνοής 4 δευτερόλεπτα).
• Κράτημα της αναπνοής μετρώντας νοερά αργά μέχρι το 7 (διάρκεια συγκράτησης του αέρα στους πνεύμονες για 7 δευτερόλεπτα)
• Ισχυρή εκπνοή από το στόμα σφίγγοντας ελαφρώς τα χείλη, ώστε να παραχθεί ακουστός ήχος ασθενούς σφυρίγματος, μετρώντας νοερά μέχρι το οκτώ (8 δευτερόλεπτα.
• Επανάληψη αυτού του κύκλου 4 φορές

Συνήθως, ο κανονικός ρυθμός αναπνοής των ανθρώπων είναι περίπου 10 έως 20 αναπνοές ανά λεπτό. Η επιβράδυνση της αναπνοής με ρυθμό τεσσάρων έως 10 αναπνοών ανά λεπτό φαίνεται να προσφέρει πολλά οφέλη στο αναπνευστικό, καρδιαγγειακό, καρδιοαναπνευστικό και αυτόνομο νευρικό σύστημα [9].

Καταπολέμηση του στρες και  του άγχους με ψυχική και σωματική χαλάρωση.

Η τεχνική αυτή περιλαμβάνει τη  βαθιά αργή κοιλιακή αναπνοή, εστίαση της προσοχής σε μια καταπραϋντική λέξη (όπως η ηρεμία ή γαλήνη), απεικόνιση στη φαντασία  γαλήνιων σκηνών ή τοπίων, επαναλαμβανόμενη προσευχή, ή διαλογισμός ή γιόγκα και τάι τσι.

Σωματική δραστηριότητα

Το άγχος μπορεί να κατασταλεί με την καθημερινή σωματική άσκηση. Δεν χρειάζεται η άσκηση, οπωσδήποτε να είναι έντονη. Το κανονικό ή εντονο βάδισμα συνήθως αρκούν. Η σωματική άσκηση που γίνεται μετά την αίσθηση του άγχους,  όχι μόνο αυξάνει το βάθος των αναπνευστικών κινήσεων,  αλλά βοηθά επίσης στην ανακούφιση της μυϊκής έντασης. 

Κοινωνική υποστήριξη 

Η συναναστροφή με ανθρώπους που μπορεί κανείς να εμπιστεύεται, η αποφυγή ανθρώπων με τοξικές συνήθειες και συμπεριφορές, η επικοινωνία με δημιουργικούς συναδέλφους, η συχνή επικοινωνία με καλοπροαίρετους συγγενείς ή εξαιρετικές σχέσεις με τον ή τη σύζυγο ή σύντροφο ή τα αδέλφια δημιουργούν ένα κοινωνικό δίκτυο ασφαλείας, που ενισχύει τη διάθεση για ζωή και συμβάλει στη μακροζωία. 

Έχει βρεθεί ότι  οι άνθρωποι που απολαμβάνουν στενές σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους τους λαμβάνουν συναισθηματική υποστήριξη που βοηθά έμμεσα στο να αντέχουν και να ξεπερνούν ομαλά τις περιόδους χρόνιου στρες και άγχους.

Αντιμετώπιση του άγχους της παράστασης με την τεχνική του Enrico Caruso.

Ο Ενρίκο Καρούσο (Enrico Caruso, 1873-1921) ήταν Ιταλός τενόρος της όπερας και θεωρείται ένας από τους διασημότερους  και ευφυέστερους λυρικούς καλλιτέχνες του περασμένου αιώνα.

Παρά τα εξαιρετικά φυσικά του προσόντα o Caruso, ως τενόρος, εν τούτοις πολλές φορές καταλαμβανόταν από έντονο άγχος της παράστασης.  Κάποτε, όπως αναφέρει ο Dr Joseph Murphy στο βιβλίο του: H δύναμη του υποσυνειδήτου, Εκδόσεις Διόπτρα, 1995, καταλήφθηκε από έντονο άγχος της παράστασης και το διαχειρίστηκς ως εξής.

Όπως περιέγραψε ο ίδιος ο Caruso, ο λαιμός του είχε παραλύσει εξ αιτίας του φόβου και του πανικού από τους σπασμούς που του προκλήθηκαν στην περιοχή των φωνητικών χορδών του. Από το πρόσωπο του ο ιδρώτας έτρεχε ποτάμι.  Ένιωθε απαίσια καθώς σε λίγα λεπτά έπρεπε να ανέβει στη σκηνή. Έτρεμε από φόβο και ανασφάλεια, καθώς η ώρα πλησίαζε και έπρεπε να βγει να τραγουδήσει.

“Θα γελάσουν μαζί μου”. “Δεν μπορώ να τραγουδήσω” , είπε. Kαι ξαφνικά, παρουσία αυτών που βρίσκονταν στο παρασκήνιο, φώναξε:

Ο Μικρός Εαυτός μου θέλει να στραγγαλίσει τον Μεγάλο, Εσωτερικό Εαυτό μου. «Φύγε από δω, ο Μεγάλος Εαυτός μου θέλει να τραγουδήσει» είπε στον Μικρό Εαυτό του».

Με την έκφραση ‘’Μεγάλος Εαυτός’’ μου εννοούσε την απεριόριστη δύναμη και σοφία του υποσυνειδήτου του. Έτσι άρχισε να φωνάζει: «Φύγε από δω, φύγε από δω, ο Μεγάλος εαυτός μου πρόκειται να τραγουδήσει!».

Το υποσυνείδητό (ή ασυνείδητο) του ανταποκρίθηκε απελευθερώνοντας τις ζωτικές δυνάμεις που έκρυβε μέσα του. Όταν κλήθηκε να βγει στη σκηνή, βγήκε και τραγούδησε με μεγαλοπρέπεια και σιγουριά, συγκλονίζοντας το ακροατήριο

Φαίνεται ότι ο Caruso πρέπει να είχε γνώση των δύο επιπέδων του νου-του συνειδητού ή λογικού και του υποσυνείδητου ή μη λογικού επιπέδου. Το υποσυνείδητο έχει την τάση να αντιδρά και να ανταποκρίνεται στις σκέψεις μας ανάλογα με τη φύση τους. Όταν το συνειδητό μας (Μικρός Εαυτός) έχει καταληφθεί από φόβο, ανησυχία και άγχος, τα αρνητικά συναισθήματα που αναπτύχθηκαν στο υποσυνείδητο μας (Μεγάλος Εαυτός) απελευθερώνονται και κατακλύζουν το συνειδητό με ένα αίσθημα πανικού με κακά προαισθήματα και απόγνωση.

Όταν αυτό συμβεί, μπορείτε, όπως ο Καρούζο, να μιλήσετε με θετικότητα και βαθύ αίσθημα εξουσίας στα παράλογα συναισθήματα που εκπηγάζουν από το υποσυνείδητο σας και να πείτε το εξής: Στάσου ακίνητος, σώπα είμαι κύριός σου. Πρέπει να με υπακούσεις, υπόκεισαι στις διαταγές μου, δεν μπορείς να εισβάλλεις εκεί που δεν έχεις θέση. Το υποσυνείδητο εξουσιάζεται από το συνειδητό και γιαυτό ονομάζεται υποσυνείδητο [10]. Το συνειδητό πρέπει να αντεπιτίθεται στις παράλογες εισβολές του υποσυνείδητου.

Δεν συνιστάται η χρήση ηρεμιστικών ή άλλων φαρμάκων για την αναχαίτιση του άγχους πριν ή κατά την παράσταση

Βασική προϋπόθεση για να λειτουργεί επαγγελματικά ένας τραγουδιστής ή μια τραγουδίστρια είναι να είναι υγιής σωματικά και ψυχολογικά. Ένα υγιές άτομο δεν χρειάζεται να καταφεύγει σε ηρεμιστικά φάρμακα για να κατευνάσει το άγχος του. Υπενθυμίζεται ότι τα ηρεμιστικά του τύπου (Valium, Stedon, Tavor, Lexotanil, Xanax, κλπ) και τα αντικαταθλιπτικά  είναι ψυχοφάρμακα και χορηγούνται όπου και όποτε υπάρχει ένδειξη από ειδικό γιατρό, ο οποίος αναλαμβάνει και την ευθύνη της συνταγογράφησης τους.

Τα ηρεμιστικά φάρμακα έχουν παρενέργειες και προκαλούν σωματική και ψυχική εξάρτηση. Αν ένα άτομο εθιστεί στα ηρεμιστικά θα δυσκολευτεί πολύ να τα διακόψει, καθώς η απότομη διακοπή τους συνοδεύεται από έντονα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα.

Σε περίπτωση που κάποιος τραγουδιστής ή τραγουδίστρια δεν μπορούν να ξεπεράσουν το στρες και το άγχος της παράστασης μπορεί να χρησιμοποιούσουν την φυτικής προέλευσης, μη φαρμακευτική ουσία,  την L-θεανίνη (Calmagkel).

Η  L-θεανίνη (Calmagkel) είναι ένα αμινοξύ που υπάρχει στα φύλλα του πράσινου τσαγιού, το οποίο είναι γνωστόν ότι αποκλείει τη σύνδεση του L-γλουταμικού οξέος με τους υποδοχείς γλουταμικού  στον εγκέφαλο.

Η L-θεανίνη (Calmagkel), όταν χορηγείται από το στόμα σε δόση 150-450mg επιδεικνύει αντιστρες και  αγχολυτικές ιδιότητες και αποκαθιστά και τις διαταραχές του ύπνου. Τα ευεργετικά αυτά αποτελέσματα προκαλούνται μέσω της αναστολής της διέγερσης των νευρώνων του φλοιού του εγκεφάλου, χωρίς να προκαλεί παρενέργειες και υπνηλία, όπως τα ηρεμιστικά φάρμακα και διακόπτεται η χρήση της οποιαδήποτε στιγμή, χωρίς παρενέργειες.

Η L-θεανίνη (Calmagkel) κυκλοφορεί ως συμπλήρωμα διατροφής,  υπό μορφή καψουλών των 150mg. Μπορεί να προκαλέσει αγχοκατασταλτικά και αντιστρες αποτελέσματα με μία κάψουλα, που λαμβάνεται μια ώρα προ της παράστασης. Αν το στρες και το άγχος κυριαρχεί μερικές ημέρες πριν από την παράσταση  σε βαθμό που επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου, μπορεί κανείς να πάρει επί ένα-δύο μήνες μια κάψουλα πρωί μεσημέρι και βράδυ χωρίς παρενέργειες και να βοηθηθεί αποτελεσματικά  να αντιμετωπίσει το άγχος της παράστασης [11].

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1.McLachlan RS.A brief review of the anatomy and physiology of the limbic system.

Can J Neurol Sci. 2009 Aug;36 Suppl 2:S84-7.

2.Joseph LeDoux. The emotional  Brain. The Mysterious Underpinnings of Emotional Life (New York: Simon and Schuster, 1996

3.Pape HC. Petrified or aroused with fear: the central amygdala takes the lead. Neuron. 2010 Aug 26;67(4):527-9. doi: 10.1016/j.neuron.2010.08.009.

4.Flament-Durand J.The hypothalamus: anatomy and functions. Acta Psychiatr Belg. 1980 Jul-Aug;80(4):364-75.

5.Everitt BJ, Hökfelt T. Neuroendocrine anatomy of the hypothalamus. Acta Neurochir Suppl (Wien). 1990;47:1-15.

6.Wehrwein EA, Orer HS, Barman SM.  Overview of the Anatomy, Physiology, and Pharmacology of the AutonomicNervous System. Compr Physiol. 2016 Jun 13;6(3):1239-78.

7.Berger I, Werdermann M, Bornstein SR, Steenblock C. The adrenal gland in stress – Adaptation on a cellular level. J Steroid Biochem Mol Biol. 2019 Jun;190:198-206.

8.Hypothalamic-pituitary-adrenal axis, neuroendocrine factors and stress. Tsigos C, Chrousos GP.J Psychosom Res. 2002 Oct;53(4):865-71.

9.Marc A. Russo, Danielle M. Santarelli, and Dean O’Rourke.  The physiological effects of slow breathing in the healthy human.Breathe (Sheff).2017 Dec; 13(4): 298–309. doi: 10.1183/20734735.009817

10. Dr Joseph Murphy: H δύναμη του υποσυνειδήτου, Εκδόσεις Διόπτρα, 1995. Σελίδα: 31-32

11.Kenta Kimura , Makoto Ozeki, Lekh Raj Juneja, Hideki Ohira L-Theanine reduces psychological and physiological stress responses. Biol Psychol. 2007 Jan;74(1):39-45. doi: 10.1016/j.biopsycho.2006.06.006. Epub 2006 Aug 22.