Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης, Πάνος Καραμήτος, Μάγδα Καραμήτου, Χάτμαλ Μπαστάου

Tα βακτηρίδια αυτά μπορούν να μπορούν να προκαλέσουν ιστική βλάβη του περιοδοντίου άμεσα μέσω των τοξικών προϊόντων τους και έμμεσα, απενεργοποιώντας τους αμυντικούς μηχανισμούς του ξενιστή [1].

Η περιοδοντίτιδα είναι μια από τις συνηθέστερες στοματικές νόσους, παγκοσμίως και αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία θνησιμότητας των δοντιών του ανθρώπου, αλλά και κασκοσμίας του στόματος.

Είναι αποδεκτό σήμερα ότι η περιοδοντική νόσος είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης της μικροβιακής πλάκας και των επακόλουθων φλεγμονωδών και ανοσολογικών αλλαγών που συμβαίνουν μέσα στους ιστούς του περιοδοντίου. Επίσης είναι αναγνωρισμένο ότι η φύση και η σοβαρότητα αυτής της αλληλεπίδρασης, με τη σειρά της μπορεί να τροποποιηθεί από πολλούς συστηματικούς παράγοντες, όπως π.χ. ο διαβήτης [2,3, 4].

Η περιοδοντίτιδα μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια πάθηση των περιοδοντικών ιστών. Θεωρείται πολυπαραγοντική φλεγμονώδης νόσος, που οφείλεται σε ποικίλους μικροοργανισμούς [5].

Οι νόσοι του περιοδοντίου και ο κίνδυνος πρόκλησης συστηματικών νόσων

Καρδιοπάθειες: Η περιοδοντική νόσος και η ουλίτιδα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο πρόκλησης καρδιοπάθειας [6, 7]. Η έκταση και η σοβαρότητα της στένωσης των στεφανιαίων αγγείων της καρδιάς σε κινέζους ασθενείς ≥60 ετών έχει σχετιστεί θετικά με τη σοβαρότητα της περιοδοντίτιδας [8]. Η λοιμώδης ενδοκαρδίτιδα συχνά προκαλείται από βακτηρίδια που ανευρίσκονται στα φλεγμαίνοντα ούλα [9].

Στην συγχρονική μελέτη που έκαναν ο Gaetano Isola και οι συνεργάτες (2021) διερεύνησαν τη συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων της βιταμίνης D στον ορό και της περιοδοντίτιδας σε ασθενείς με χρονία περιοδοντίτιδα και νόσο των στεφανιαίων. Επιπλέον οι ερευνητές  στόχευσαν στον προσδιορισμό του εάν η περιοδοντίτιδα και η νόσος των στεφανιαίων είχαν αντίκτυπο στα επίπεδα της βιταμίνης D στον ορό. Βρήκαν ότι οι ασθενείς με χρονία περιοδοντίτιδα και οι ασθενείς με χρονία περιοδοντίτιδα και νόσο των στεφανιαίων παρουσίασαν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης D στον ορό σε σύγκριση με με πάσχοντες από νόσο των στεφανιαίων και υγιών μαρτύρων. Επί πλέον βρήκαν ότι η παρουσία χρονία περιοδοντίτιδα  επηρέασε αρνητικά τα επίπεδα βιταμίνης D στον ορό [28].

Εγκεφαλικά επεισόδια: Η περιοδοντίτιδα αποτελεί παράγοντα κινδύνου πρόκλησης εγκεφαλικών επεισοδίων 

[10].

Διαβήτης και νόσος του Alzheimer: Ο διαβήτης είναι συστηματική νόσος που επηρεάζει το μεταβολισμό της γλυκόζης και έχει σχετιστεί με την ανάπτυξη περιοδοντικής νόσου [11,12].

Τα παθογόνα βακτηρίδια και τα προϊόντα τους, που προάγουν τη φλεγμονή συμβάλλουν στη δημιουργία συστηματικής φλεγμονής και στην παθογένεση του διαβήτη τύπου 2 και της νόσου του Alzheimer [13]. Ο διαβήτης τύπου 2 μπορεί να θεωρηθεί παράγοντας κινδύνου πρόκλησης περιοδοντίτιδας [14] .

 Καρκίνος κεφαλής και τραχήλου: Υπάρχουν πρόσφατες ανακοινώσεις που συνδέουν την περιοδοντική νόσο με την αύξηση του κινδύνου πρόκλησης επιθηλιακού καρκινώματος της κεφαλής και του τραχήλου [15].

Τα άτομα με νόσους των ούλων εμφανίζουν υψηλότερη θνησιμότητα σε σύγκριση με τα άτομα που έχουν υγιή ούλα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα παθογόνα βακτηρίδια δημιουργούν την οδοντική πλάκα, που συνοδεύεται από φλεγμονή των ούλων και είσοδο των παθογόνων βακτηριδίων από τα φλεγμένοντα ούλα στην κυκλοφορία του αίματος, μέσω των τριχοειδών αιμοφόρων αγγείων των ούλων.

Σχέση της βιταμίνης D και των νόσων του περιοδοντίου

Από εργαστηριακές έρευνες και μελέτες σε πειραματόζωα έχει αποδειχτεί ότι η βιταμίνη D διαθέτει ανοσοτροποποιητικές ιδιότητες. Από κλινικές μελέτες έχει αποδειχτεί ότι η βιταμίνη D μπορεί να περιορίσει την προδιάθεση για φλεγμονή των ούλων μέσω των αντιφλεγμονωδών ιδιοτήτων της. Επίσης έχει βρεθεί ότι στα άτομα που διαθέτουν υψηλά επίπεδα βιταμίνης D στο σώμα τους έχουν μικρότερη πιθανότητα κατά 20% να αιμορραγούν τα ούλα τους κατά την κλινική εξέταση με την περιοδοντική μύλη [16].

Η περιοδοντική νόσος είναι μια συνηθισμένη χρόνια φλεγμονώδης νόσος και σημαντικός παράγοντας, που συμβάλλει στην απώλεια των δοντιών. Η έλλειψη ή η ανεπάρκεια της βιταμίνης D μπορεί να σχετιστεί με την περιοδοντική νόσο ανεξάρτητα από την ελάττωση της οστικής πυκνότητας των οστών των γνάθων που μπορεί να έχει προκληθεί εξαιτίας αυτών των κατστάσεων [17].

Παθογένεση της περιοδοντίτιδας και η σχέση της με τη βιταμίνη D

Η παθογένεση της περιοδοντίτιδας δημιουργείται με μια πολύπλοκη διαδικασία αλληλεπίδρασης γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων [18]. Μεταξύ των περιβαλλοντικών παραγόντων ενοχοποιείται και η έλλειψη ή ανεπάρκεια της βιταμίνης D.

Σε μελέτη που έγινε σε νεαρές Ιαπωνίδες παρατηρήθηκε ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της περιοδοντικής νόσου και τεσσάρων πολυμορφισμών μονήρους νουκλεοτιδίου του υποδοχέα της βιταμίνης D [ VDR single-nucleotide polymorphisms (SNPs)] των rs731236 (TaqI), rs7975232 (ApaI), rs1544410 (BsmI) και rs2228570 (FokI).

Στην ίδια μελέτη βρέθηκαν νέες ενδείξεις για τη βιολογική αλληλεπίδραση μεταξύ του VDR SNP rs7975232 και του καπνίσματος, που επηρεάζουν την περιοδοντική νόσο [19].

H βιταμίνη D3 παράγεται στο δέρμα, όταν αυτό εκτίθεται στην ηλιακή ακτινοβολία, τις ώρες του μεσημεριού, για 12-15 λεπτά της ώρας. Το μεσημέρι κυριαρχεί η υπεριώδης ακτινοβολία Β. Επειδή ο σύγχρονος εργασιακός πολιτισμός αποτρέπει την έκθεση στον ήλιο και γιαυτό σήμερα βρισκόμαστε ενώπιον μιας πανδημίας έλλειψης ή ανεπάρκειας βιταμίνης D3.

Ο όρος βιταμίνη D σημαίνει τη βιταμίνη D2 και η βιταμίνη D3. Κλινικής σημασίας είναι η βιταμίνη D3 και γιαυτό αυτή χορηγείται συμπληρωματικά από το στόμα στα άτομα που έχουν έλλειψη ή ανεπάρκεια βιταμίνης D.

H βιταμίνη D3 εκτός από την κλασική οστεοπροστατευτική δράση της, επηρεάζει την ομαλή λειτουργία πλείστων ιστών και οργάνων του σώματος, διότι έχει αποδειχτεί ότι στα κύτταρα αυτών των ιστών υπάρχουν υποδοχείς της βιταμίνης D [20].

Οι συνέπειες της υποβιταμίνωσης D.

Επειδή η έλλειψη της βιταμίνης D3 είναι πολύ εξαπλωμένη στο 30-50% του γενικού πληθυσμού, αυτό μπορεί να δημιουργήσει όχι μόνο διαταραχές του μεταβολισμού των οστών (ελάττωση της οστικής πυκνότητας, οστεοπενία, οστεοπόρωση) [21], αλλά και άλλες διαταραχές, όπως δημιουργία λοιμώξεων και χρόνιων φλεγμονωδών νόσων.

Όσο πιο χαμηλά είναι τα επίπεδα της βιταμίνης D3 στον οργανισμό, τόσο περισσότερη είναι η συχνότητα αιμορραγίας των ούλων, που αποτελεί μια ταχεία αξιολόγηση της στοματικής υγείας και της φλεγμονής των ούλων. Επίσης τα χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης D3 συνδέονται αντίστροφα με τις κλινικές κατηγορίες της χρόνιας περιοδοντικής νόσου, που αξιολογείται ανάλογα με το βάθος που εισάγεται στον περιοδοντικό θύλακο η περιοδοντική μύλη [22].

Η βιταμίνη D3 σχετίζεται με την περιοδοντική νόσο μέσω των αποτελεσμάτων της δράσης της στον οστικό μεταβολισμό, στο μεταβολισμό των μετάλλων, στην έμφυτη ανοσία, τους διάφορους γονιδιακούς πολυμορφισμούς του υποδοχέα της βιταμίνης D3 και την ανοσοτροποποιητική δράση της [20].

Συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D3 σε ασθενείς με ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα και κακοσμία του στόματος

Η περιοδοντίτιδα αντιμετωπίζεται από τους περιοδοντολόγους με διάφορες θεραπευτικές μεθόδους, που δεν περιγράφονται στο παρόν άρθρο.

Η χορήγηση βιταμίνης D3 μπορεί να είναι επωφελής συμπληρωματικά στη θεραπεία της περιοδοντίτιδας, αλλά και της ουλίτιδας [20].

Η ωφέλεια αυτή μπορεί να προκύψει όχι μόνο από τα άμεσα αποτελέσματά της βιταμίνης D3 στο μεταβολισμό των οστών, αλλά και από το γεγονός ότι η βιταμίνη D3 παράγει αντιμικροβιακά πεπτίδια.

Τα πεπτίδια αυτά έχουν δράση φυσικού ενδογενούς αντιβιοτικού κατά των παθογόνων μικροβίων που συμμετέχουν στην πρόκληση της περιοδοντίτιδας, με επακόλουθο την αναστολή της δράσης των χημικών μεσολαβητών της φλεγμονής, που συμβάλλει στην καταστροφή του περιοδοντίου.

Τα επίπεδα της βιταμίνης D3 στον οργανισμό υπολογίζονται μετρώντας τα επίπεδα του κύριου μεταβολίτη της στον ορό της 25-υδροξυβιταμίνης D3 ή 25(OH) D3. Αν τα επίπεδα της 25(OH) D3 είναι μικρότερα των 20ng/ml τότε υπάρχει έλλειψη  βιταμίνης D3.

Αν τα επίπεδα της 25(OH) D3 είναι 21-29 ng/mL υπάρχει ανεπάρκεια της βιταμίνης D3. [Πίνακας 1]

Η έλλειψη της βιταμίνης D3 θεωρείται σήμερα ως μία επιδημία. Έχει υπολογιστεί ότι παγκοσμίως πάσχουν από έλλειψη ή ανεπάρκεια της βιταμίνης D3 ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι.

Η λήψη ≥ 800 IU βιταμίνης D3 σχετίζεται με ελάττωση του κινδύνου πρόκλησης σοβαρής περιοδοντίτιδας. Η λήψη βιταμίνης D3 μπορεί να προστατεύσει από την εξέλιξη της περιοδοντίτιδας [23].

Στα άτομα με ουλίτιδα η συμπληρωματική χορήγηση 2000ΙU, 1000IU και 500IU ασκεί αντιφλεγμονώδες αποτέλεσμα, το οποίο είναι εντονότερο σε άτομα που πήραν 2000IU [24, 25].

Στα άτομα με κακοσμία του στόματος από περιοδοντίτιδα και ουλίτιδα χορηγούνται συμπληρωματικά από το στόμα 4000 ΙU [Διεθνείς Μονάδες] βιταμίνης D3 που φέρεται μαζί με βιολογικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο [D3-Gkelin drops]. Κάθε σταγόνα του D3-Gkelin περιέχει 1000 ΙU βιταμίνης D3.

Με το D3-Gkelin εξασφαλίζεται η απορροφητικότητα της βιταμίνης D3 από το έντερο, διότι αυτή η βιταμίνη είναι λιποδιαλυτή. Η δοσολογία της βιταμίνης D3 μπορεί να τροποποιηθεί, ανάλογα με τα επίπεδα της 25-υδροξυβιταμίνης D3, που πρέπει να μετρώνται στην Αρχή του φθινοπώρου και στο τέλος της άνοιξης.

Συμπληρωματική αντιμετώπιση της ουλίτιδας, της περιοδοντίτιδας και της κακοσμίας του στόματος με στοματοπλύσεις αλόης και εκχυλίσματος νεραντζιού

Η ουλίτδα και η περιοδοντίτιδα, μέχρις ότου τεθούν υπό πλήρη έλεγχο με την οδοντιατρική και την περιοδοντική συμβατική θεραπεία εξακολουθούν να αποτελούν αιτίες κακοσμίας του στόματος.

Η συμπληρωματικά με τη θεραπεία της ουλίτιδας και περιοδοντίτιδας  που εφαρμόζει ο οδοντίατρος και ο περιοδοντολόγος μπορεί να χορηγηθεί, εφόσον υπάρχει έλλειψή της και η βιταμίνη D3 και να γίνεται καθαρισμός του στόματος, ανά 6ωρο με το διάλυμα ΕVOSMIN, που περιέχει ως κύρια συστατικά του Αλόη η αγνή και εκχύλισμα νερατζιού.

Χρησιμοποιώντας συχνά τις στοματοπλύσεις EVOSMIN, μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά και η κακοσμία του στόματος που δημιουργείται από την παρουσία συχνών αφθών, μυκητιασικής στοματοφαρυγγίτιδας, ουλίτιδας, περιοδοντίτιδας, χρονίας αμυγδαλίτιδας, χρονίας ρινοφαρυγγίτιδας.

Η Αλόη η αγνή που περιέχει το EVOSMIN καθαρίζει τη  στοματική κοιλότητα, το φάρυγγα και τις αμυγδαλές και  ανακουφίσει τους ερεθισμούς από τις διαβρώσεις των ούλων μετά τις θεραπευτικές παρεμβάσεις του οδοντιάτρου ή του περιοδοντολόγου [26].

Η Αλόη η αγνή έχει την ιδιότητα να καταστρέφει τους παθογόνους μικροοργανισμούς της μικροβιακής χλωρίδας του στοματοφάρυγγα, να απολυμαίνει το στοματοφάρυγγα, να καταπολεμά τις στοματοφαρυγγικές λοιμώξεις και να ανακουφίζει τους ποικίλους πόνους των ούλων ή του στοματοφαρυγγικού βλεννογόνου.

Η αλόη ενδείκνυται να χρησιμοποιείται και από άτομα με ευερέθιστη οδοντίνη και ούλα που φλεγμαίνουν. Τα φυσικά συστατικά της Αλόης (ανθρακινόνες) είναι αντιφλεγμονώδεις ουσίες και έχουν αναλγητικές ιδιότητες.

Η Αλόη η αγνή φονεύει τα βακτηρίδια που προκαλούν ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα, προλαβαίνει τη δημιουργία οδοντικής πλάκας, που παρεμβάλλεται μεταξύ των δοντιών και των ούλων, τα παθογόνα βακτηρίδια που υπάρχουν στις κρύπτες των αμυγδαλών και παράγουν δύσοσμα πτητικά αέρια που συμμετέχουν στη χρονιότητα της κακοσμίας του στόματος [27].

Τα φυσικά βιοφλαβονειδή του εκχυλίσματος νερατζιού διαθέτουν ισχυρές αντιμικροβιακές, αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές και αντιμυκητιασικές ιδιότητες, χωρίς να προκαλούν παρενέργειες.

Χρησιμοποιώντας καθημερινά το ΕVOSMIN, μετά το βούρτσισμα των δοντιών και τον καθαρισμό των μεσοδοντίων διαστημάτων με οδοντικό νήμα ή βουρτσάκια καθαρισμού των μεσοδοντίων διαστημάτων μπορεί να εξουδετρωθεί η κακοσμία του στόματος από παθήσεις των ούλων και του περιοδοντίου.

Tο ΕVOSMIN σας αποστέλλεται ταχυδρομικά, σε κάθε πόλη ή περιοχή της Ελλάδος (Ταχυμεταφορές Speedex) στην τιμή των 9,45 Ευρώ περιλαμβανομένου του ΦΠΑ [συν 2,00€ μεταφορικά + 1,86 αντικαταβολή (σύνολο 3,86 Ευρώ)].

Μπορείτε να το παραγγείλετε τηλεφωνώντας: Σταθερό: 2741026658, 2744026658. Κινητό: 6944280764 ή 6946655010,  στέλνοντας mail: pharmage@otenet.gr ή μέσω του e-shop της pharmagel. Αν είστε κάτοικος Κύπρου ή άλλης χώρας του εξωτερικού επικοινωνήστε μαζί μας, για να σας πληροφορήσουμε το κόστος των μεταφορικών.

Ώρες επικοινωνίας: Δευτέρα-Παρασκευή: 10.00π.μ-13.00 μμ.
Τις υπόλοιπες ημέρες και ώρες μπορείτε να το παραγγέλλετε, στέλνοντας mail στη διεύθυνση pharmage@otenet.gr, ή με SMS γράφοντας ονοματεπώνυμο, ταχυδρομική διεύθυνση, ταχυδρομικό τομέα, τηλέφωνο επικοινωνίας

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1. Battino M, Bullon P, Wilson M, Newman H. Oxidative injury and inflammatory periodontal diseases: The challenge of anti- oxidants to free radicals and reactive oxygen species. Crit Rev Oral Biol Med.1999;10:458–76.

2. BYBEE JD, ROGERS DE. The phagocytic activity of polymorphonuclear leukocytes obtained from patients with diabetes mellitus. J Lab Clin Med. 1964;64:225–70. [PubMed]

3. Armitage GC, Loomer PM. Diagnostics. Peridontology 2000. 2004;34:70–5.

4. Nicholas C, Laster LL, Bodak Gyovai LZ. Diabetes Mellitus and periodontal disease. J Periodontol.1978;49:85–8. [PubMed]

5. Kumar S, Shah S, Budhiraja S, Desai K, Shah C, Mehta D. The effect of periodontal treatment on C-reactive protein: A clinical study. J Nat Sci Biol Med. 2013 Jul;4(2):379-382.

6. Ziebolz D, Priegnitz A, Hasenfuss G, Helms HJ, Hornecker E, Mausberg RF. Oral health status of patients with acute coronary syndrome–a case control study. BMC Oral Health. 2012 Jun 22;12:17.

7. Nicolosi LN, Lewin PG, González N, Jara L, Rubio Mdel C. Association between oral health and acute coronary syndrome in elderly people. Acta Odontol Latinoam. 2011;24(3):229-34.

8. Yang J, Feng L, Ren J, Wu G, Chen S, Zhou Q, Du Z, Zhang S, Hu C, Wu X, Ling L. Correlation between the severity of periodontitis and coronary artery stenosis in a Chinese population. Aust Dent J. 2013 Sep;58(3):333-8. doi: 10.1111/adj.12087. Epub 2013 Jul 31.

9. Lockhart PB, Brennan MT, Thornhill M, Michalowicz BS, Noll J, Bahrani-Mougeot FK, Sasser HC. Poor oral hygiene as a risk factor for infective endocarditis-related bacteremia. J Am Dent Assoc. 2009 Oct;140(10):1238-44.]

10. Pradeep AR, Hadge P, Arjun Raju P, Shetty SR, Shareef K, Guruprasad CN. Periodontitis as a risk factor for cerebrovascular accident: a case-control study in the Indian population. J Periodontal Res. 2010 Apr;45(2):223-8. doi: 10.1111/j.1600-0765.2009.01220.x. Epub 2009 Sep 23.

11. Marjanovic M, Buhlin K. Periodontal and systemic diseases among Swedish dental school patients – a retrospective register study. Oral Health Prev Dent. 2013;11(1):49-55.

12. Ochoa SP, Ospina CA, Colorado KJ, Montoya YP, Saldarriaga AF, Miranda Galvis M, Muñoz Pino N, Gómez ME, Yepes FL, Botero JE. Periodontal condition and tooth loss in diabetic patients.Biomedica. 2012 Jan-Mar;32(1):52-9.

13. Shaik MM, Ahmad S, Gan SH, Abuzenadah AM, Ahmad EA, Tabrez S, Ahmed F, Kamal MA. How Do Periodontal Infections Affect the Progression of Type 2 Diabetes and Alzheimer’s Disease? CNS Neurol Disord Drug Targets. 2013 Sep 18. [Epub ahead of print]

14. Chávarry NG, Vettore MV, Sansone C, Sheiham A. The relationship between diabetes mellitus and destructive periodontal disease: a meta-analysis. Oral Health Prev Dent. 2009;7(2):107-27.

15. Gondivkar SM, Gondivkar RS, Gadbail AR, Chole R, Mankar M, Yuwanati M. Chronic periodontitis and the risk of head and neck squamous cell carcinoma: facts and figures. Exp Oncol. 2013 Sep;35(3):163-167.

16. Dietrich T, Nunn M, Dawson-Hughes B, Bischoff-Ferrari HA. Association between serum concentrations of 25-hydroxyvitamin D and gingival inflammation. Am J Clin Nutr. 2005 Sep;82(3):575-80.

17. Dietrich T, Joshipura KJ, Dawson-Hughes B, Bischoff-Ferrari HA. Association between serum concentrations of 25-hydroxyvitamin D3 and periodontal disease in the US population. Am J Clin Nutr. 2004 Jul;80(1):108-13.

18 Baldini A, Nota A, Fanti E, Martelli FS, Ottomano C, Lippi G. Association between periodontal disease and Interleukin-1β +3953 and vitamin D receptor Taq1 genetic polymorphisms in an Italian caucasian population. nn Stomatol (Roma). 2013 Jun 25;4(2):191-5.

19. Tanaka K, Miyake Y, Hanioka T, Arakawa M. VDR Gene Polymorphisms, Interaction with Smoking and Risk of Periodontal Disease in Japanese Women: the Kyushu Okinawa Maternal and Child Health Study. Scand J Immunol. 2013 Oct;78(4):371-7. doi: 10.1111/sji.12095.

20. Anand N, Chandrasekaran SC, Rajput NS. Vitamin D and periodontal health: Current concepts. J Indian Soc Periodontol. 2013 May;17(3):302-308.

21. Stewart S, Hanning R. Building osteoporosis prevention into dental practice. . J Can Dent Assoc. 2012;78:c29.

22. Millen AE,Hovey KM,Lamonte MJ,Swanson M,Andrews CA,Kluczynski MA,Genco RJ,Wactawski-Wende J. Plasma 25-hydroxyvitamin d concentrations and periodontal disease in postmenopausal women. J Periodontol. 2013 Sep;84(9):1243-56. doi: 10.1902/jop.2012.120445. Epub 2012 Dec 21.

23. Alshouibi EN, Kaye EK, Cabral HJ, Leone CW, Garcia RI. Vitamin D and periodontal health in older men. J Dent Res. 2013 Aug;92(8):689-93. doi: 10.1177/0022034513495239. Epub 2013 Jun 20.

24. Hiremath VP, Rao CB, Naiak V, Prasad KV. Anti-inflammatory effect of vitamin D on gingivitis: a dose response randomised controlled trial. Indian J Public Health. 2013 Jan-Mar;57(1):29-32. doi: 10.4103/0019-557X.111365.

25. Hiremath VP, Rao CB, Naik V, Prasad KV. Anti-inflammatory effect of vitamin D on gingivitis: a dose-response randomised control trial. Oral Health Prev Dent. 2013;11(1):61-9.

26. Hooper SJ, Lewis MA, Wilson MJ, Williams DW. Antimicrobial activity of Citrox bioflavonoid preparations against oral microorganisms. Br Dent J. 2011 Jan 8;210(1):E22.

27. Chandrahas B, Jayakumar A, Naveen A, Butchibabu K, Reddy PK, Muralikrishna T. A randomized, double-blind clinical study to assess the antiplaque and antigingivitis efficacy of Aloe vera mouth rinse. J Indian Soc Periodontol. 2012 Oct;16(4):543-8.

28. Pradhan S, Agrawal S. Serum Vitamin D in Patients with Chronic Periodontitis and Healthy Periodontium. J Nepal Health Res Counc. 2021 Jan 21;18(4):610-614.