20 Αυγ

Ιστορικα δεδομενα της κακοσμίας του στόματος©

Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης (MD, ORL, DDS, PhD), Αικατερίνη Γκέλη (MD, Radiologist)

Η κακοσμία ή δυσοσμία του στόματος είναι ένα ευρέως διαδεδομένο σύμπτωμα, το οποίο δημιουργεί στα άτομα που εκδηλώνεται διάφορες κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις, που οδηγούν σε μείωση της ποιότητας της ζωής τους. Η δυσοσμία του στόματος, εξ ορισμού, είναι μια δυσάρεστη οσμή του εκπνεόμενου αέρα, ανεξάρτητα από την αιτιολογία της. 

Η δυσάρεστη μυρωδιά που εκπέμπεται από το στόμα ενός ατόμου απασχολεί τους ανθρώπους εδώ και χιλιάδες χρόνια. Το πρόβλημα αναφέρεται και σε ιερά βιβλία ιστορικών λαών της ανθρωπότητας, σε αρχαία, αλλά και σύγχρονα ιατρικά συγγράμματα.

Οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι ιατροί ασχολήθηκαν εκτενώς με τη δυσάρεστη μυρωδιά της αναπνοής.

Ο Ιπποκράτης ανέφερε ότι κάθε γυναίκα  πρέπει να έχει μια ευχάριστη αναπνοή, φροντίζοντας πάντα να πλένει το στόμα της με κρασί, γλυκάνισο και σπόρους άνηθου[1].

Στο έργο ”Προγνωστικόν” ο Ιπποκράτης αναφέρει ότι η δυσοσμία του στόματος (ὀσμὴ δυσχερής ἐκ τοῦ στόματος) μπορεί να είναι ένδειξη σοβαρής νόσου:

«Καὶ ἡ δυσώδης ὀσμὴ τοῦ στόματος καὶ τοῦ σώματος σημαίνει ἐπικινδύνως.»
Δηλαδή: Η δύσοσμη αναπνοή και η δυσάρεστη οσμή του σώματος είναι επικίνδυνο σημάδι.

Στο έργο του Ιπποκράτη ‘‘Περὶ ἀέρων, ὑδάτων, τόπων’’ η δυσοσμία του στόματος συνδέεται με το περιβάλλον, τη διατροφή και τις ασθένειες του αναπνευστικού. Εκεί ο Ιπποκράτης σημειώνει ότι ο «μίασμα» του αέρα και η διατροφή μπορεί να προκαλέσουν «σάπιν» και δύσοσμη αναπνοή. Ο Ιπποκράτης στο  έργο του «Περὶ ἰητρικῆς τέχνης» αναφέρεται ότι σε ασθενείς με έλκη στόματος ή φάρυγγος, η αναπνοή γίνεται δυσώδης. Αυτό θεωρείται ένδειξη «σηπεδόνος» (σήψης).

Γι’αυτό  το θέμα γίνονται αναφορές και στο αρχαίο εβραϊκό θρησκευτικό βιβλίο Ταλμούδ[2]. Στο Ταλμούδ η κακή αναπνοή θεωρείται σοβαρή αναπηρία, ιδιαίτερα όσον αφορά τους συζύγους και τους ιερείς . Το Ταλμούδ θεωρεί ότι η κακοσμία του στόματος είναι βασικός λόγος διαζυγίου και απαγορεύει στους ιερείς με κακοσμία να εκτελούν ιερά καθήκοντα[3].

Η θρησκεία του Ισλάμ τονίζει τη σημασία της καθαρότητας του εκπνεομένου από το στόμα αέρα, στα πλαίσια της καλής υγιεινής του στόματος.  Λέγεται ότι ο προφήτης Μωάμεθ απέβαλε έναν προσκυνητή από το τζαμί, γιατί η αναπνοή του μύριζε σκόρδο[4].   

Στον βουδισμό η δυσάρεστη αναπνοή μπορεί να είναι ένα εμπόδιο στην καλή επικοινωνία και να προκαλεί αποστροφή στους άλλους, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με το ιδανικό της αρμονίας και της καλής συντροφιάς (Πηγή: Vinaya Piṭaka, Mahāvagga, V.6.3 (ή μερικές φορές αναφέρεται ως MV VI.15.5 ανάλογα με την έκδοση).

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχουν χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιούνται, από όλους τους λαούς, διάφορα μέσα και λαϊκά γιατροσόφια κατά της κακοσμίας του στόματος. Η μαστίχα Χίου αναφέρεται ως αρωματικό της στοματικής κοιλότητας ήδη, στην αρχαία Ελληνική ιατρική βιβλιογραφία (Διοσκουρίδης, Θεόφραστος, Γαληνός, Απολλόδωρος, Πλίνιος, Ερμόλαος)[5]. Οι αρχαίες μαρτυρίες για τη μαστίχα της Χίου εμφανίζονται κυρίως:  Στον Διοσκουρίδη (Περί ὕλης ἰατρικής, 1ος αι. μ.Χ.), ο οποίος περιγράφει τη χρησιμότητα της μαστίχης στη φαρμακευτική (για στοματικές πλύσεις, στομάχι, αναπνοή).

Στον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο (Naturalis Historia, 1ος αι. μ.Χ.), που μιλά για τη Χίο ως κύριο τόπο παραγωγής μαστίχης.

Στον Γαληνό (2ος αι. μ.Χ.), που την αναφέρει σε πολλές φαρμακευτικές συνταγές.

Η οικονομία της νήσου Χίου από αρχαιοτάτων χρόνων στηριζόταν στην καλλιέργεια των μαστιχόδενδρων, από τα οποία εξάγεται η μαστίχα.

Η μαστίχη ή μαστίκη ή σχινίνη ή χία ρητίνη είναι το κόμμι, που παράγεται από ένα είδος σκίνου (σχίνου), στη νότια Χίο. Πρόκειται για μια αρωματική ρητίνη, που λαμβάνεται ως μαλακό έκκριμα από εντομές, που γίνονται στο φλοιό των μαστιχόδενδρων (Μαστιχόδενδρο ή Σχίνος, Pistacia lentiscus)[6,7].

Κατά τον Διοσκουρίδη “Γεννᾶται ῥητίνη ἐξ αὐτῆς (τῆς Σχίνου), σχινίνη καλουμένη, ὑπ’ ἐνίων δὲ μαστίχη,… Ἔστι δ’ εὐστόμαχος, εὐρευτική, μίγνυται δὲ καὶ σμίγασιν ὀδόντων… καὶ οὐλῶν ἔστι σταλτική. Γεννᾶται δὲ καλλίστη καὶ πλείστη ἐν Χίῳ τῇ νήσῳ.”[5]. [Ελεύθερη μετάφραση: «Από το Σχίνο παράγεται ρητίνη, που   σχινίνη και από μερικούς μαστίχη… Είναι ευεργετική για το στομάχι, προκαλεί εύκολα ρέψιμο,  αναμειγνύεται επίσης με ουσίες για τα δόντια… και είναι θεραπευτική για τα ούλα.» … και είναι θεραπευτική για τα ούλα. Παράγεται σε αφθονία και με εξαιρετική ποιότητα στο νησί της Χίου.»

Άλλα βελτιωτικά της κακοσμίας του στόματος, που αναφέρονται στις λαϊκές παραδόσεις των λαών είναι ο μαϊντανός  (Ιταλία, Ελλάδα, Μικρά Ασία), γαρύφαλλα (Ιράκ), χάπια των καρπών του τροπικού φυτού γκουάβα (guava) (Ταϊλάνδη), τα κελύφη των αυγών (Κίνα). Η σύγχρονη ιατρική βιβλιογραφία ξεκινάει να ασχολείται με την κακοσμία του στόματος το 19 αιώνα[8].

Η πειραματική έρευνα πάνω σ’αυτό το θέμα χρονολογείται από το 1933[9]. Σταθμός στην έρευνα της αντιμετώπισης της κακοσμίας του στόματος υπήρξαν οι εργασίες του Tonzetich[10]στο Αμερικανικό πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, το 1977.

Μεταξύ των ευρημάτων του  Tonzetich και των συνεργατών του περιλαμβάνεται η διαπίστωση ότι το δυσάρεστο άρωμα του στόματος, στα άτομα που κατά τα άλλα είναι υγιή και τηρούν την απαραίτητη υγιεινή του στόματος, έχει σχέση με την παρουσία δύσοσμων πτητικών χημικών ενώσεων του θείου και κυρίως του υδρόθειου (Η2S), της μεθυλομερκαπτάνης (CH3SH) και του διμεθυλοσουλφίδιου (CH3SCH3), που παράγονται από βακτήρια της στοματοφαρυγγικής κοιλότητας.

H κακοσμία του στόματος μπορεί να έχει μακροχρόνιο επιπολασμό ή να είναι παροδική κατάσταση, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον προσδιορισμό της επιδημιολογίας αυτού του συμπτώματος. 

Η στοματική κακοσμία μπορεί να αποδοθεί σε υψηλή τοπική συγκέντρωση ενδοστοματικών μικροβιακών πληθυσμών, ιδιαίτερα αυτών του βιομεμβρανών (βιοφίλμς) της γλώσσας, καθώς και σε βιομεμβράνες που σχετίζονται με τα δόντια και τον περιοδοντικό ιστό. Συχνά, οι θεραπευτικές επιλογές βασίζονται στη βελτίωση και διατήρηση της στοματικής υγείας μέσω καθαρισμού των δοντιών (βούρτσισμα, χρήση οδοντικού νήματος, κλπ) της γλώσσας, ανίχνευσης περιοδοντικών ασθενειών, ανεπαρκών οδοντικών αποκαταστάσεων, αποφυγή ορισμένων τροφίμων και την ορθή χρησιμοποίηση αντισηπτικών της στοματικής κοιλότητας (Εvosmin) και αποσμητικών στοματοδιαλυμάτων του στόματος  (Gkelefzin) [11]. 

H κακοσμία που δεν υποχωρεί με την εφαρμογή των μεθόδων υγιεινής του στόματος πρέπει να ερευνάται από ωτορινολαρυγγολόγο και γαστρεντερολόγο, ώστε να αποκλείονται οι εξωστοματικές αιτίες της κακοσμίας του στόματος και δύσοσμης αναπνοής. Η δύσοσμη αναναπνή μπορεί να προέρχεται από παθολογικές καταστάσεις των πνευμόνων ή της οισοφαγογαστρικής οδού ή σε συστηματικά λαι μεταβολικά νοσήματα.

Το γεγονός ότι η  κακοσμία είναι συχνότατη επιβεβαιώνεται και από την άνθηση της παραγωγής και εμπορίας τσιχλών. Η μάσηση τσίχλας είναι μια πρόχειρη και εύκολη προσωρινή λύση του προβλήματος της κακοσμίας του στόματος. Αυτό αποδεικνύεται και από την ρυπαρότητα των πεζοδρομίων των πόλεων, των οποίων οι πλάκες είναι γεμάτες με τσίχλες που τις έχουν απορρίψει οι χρήστες τους. Αυτή η επιπόλαια και ανθυγιεινή συνήθεια, αφενός ρυπαίνει το περιβάλλον και αφετέρου πλημμυρίζει την ατμόσφαιρα και το έδαφος με τοξικούς μικροοργανισμούς και μικρόβια, αφού είναι δυσχερής και κοπιώδης ο καθαρισμός τους.

Στο παρελθόν συνιστούσαν την αποφυγή μάσησης τσίχλας με ζάχαρη, διότι η ζάχαρη είναι τερηδονογόνος. Όμως αποκαλύφθηκε ότι και οι τσίχλες με τεχνητά γλυκαντικά, όταν μασώνται στο στόμα, τα συστατικά τους διασπώνται σε μικροπλαστικά[12].

Κατά τη μάσηση, εκατοντάδες έως χιλιάδες μικροπλαστικά σωματίδια απελευθερώνονται ανά γραμμάριο τσίχλας, στο σάλιο, τα οποία καταπίνονται και καταλήγουν στο έντερο. Aυτό παρατηρείται τόσο σε συνθετικές, όσο και σε φυσικές τσίχλες[13].

Αναλυτική ανασκόπηση αναφέρει ότι μικροπλαστικά μπορούν να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος, να διασπάσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό (blood-brain barrier, BBB) και να συσσωρευτούν στον εγκέφαλο, πνεύμονες, καρδιά, πλέον και σε άλλα όργανα μέσω φλεγμονώδους μεταγωγής και ενεργοποίησης μακροφάγων[14].

Αν και η συσσώρευση μικροπλαστικών στον εγκέφαλο και άλλα όργανα του σώματος έχει αναφερθεί σε μελέτες, η ακριβής οδός απορρόφησης και οι πιθανές επιπτώσεις τους στην υγεία απαιτούν περαιτέρω έρευνα.

Οι τσίχλες περιέχουν συνήθως πολυμερή υλικά όπως πολυολεφίνες, πολυστερίνη και πολυακρυλαμίδιο, που παρέχουν υφή και ελαστικότητα, αλλά ταυτόχρονα αποτελούν πηγή μικροπλαστικών, τα οποία μπορούν να απελευθερωθούν κατά τη μάσηση. Αυτή η πληροφορία είναι επιστημονικά ακριβής και υποστηρίζεται από πρόσφατες μελέτες[15].

Η πιθανή συσσώρευσή τους σε ιστούς όπως πνεύμονες, καρδιά και εγκέφαλος αποτελεί αντικείμενο τρέχουσας έρευνας[16, 17].

Η μαστίχα Χίου είναι φτιαγμένη κυρίως από μια «ρητινώδη βάση» που της δίνει τη μαστιχωτή υφή, από τριτερπένια που έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες, και από ένα μικρό ποσοστό αιθέριου ελαίου που της δίνει το άρωμα και τη γεύση. Δεν έχει ελεγχθεί ειδικά, αν η μάσηση  μαστίχας Χίου παράγει μικροπλαστικά.

Τα άτομα με κακοσμία του στόματος στοματο-οδοντικής αιτιολογίας, αν θέλουν να απαλύνουν ή και να εξουδετερώσουν την κακοσμία του στόματός τους μπορεί να χρησιμοποιούν την μαστίχα Χίου, τόσον ως μαστίχα που την μασούν, όσο και υπό μορφή σκόνης που την καταπίνουν (μία έως τρεις φορές την ημέρα), καθώς βελτιώνει πολλά προβλήματα της οισοφαγοστομαχικής οδού.

Επίσης μπορεί να χρησιμοποιούν το  αποσμητικό διάλυμα του στόματος Gkelefzin, το οποίο είναι ένα μείγμα 13 αιθερίων ελαίων, το καθένα εκ των οποίων διαθέτει φυσική αντισηπτική δράση και ξεχωριστό άρωμα. Μπορεί κανείς να αραιώσει 4-5 σταγόνες Gkelefzin σε μισό ποτήρι νερό και να κάνει στοματοπλύσεις και γαργάρες μετά το βούρτσισμα και τον καθαρισμό των δοντιών και της γλώσσας. Το Gkelefzin δεν περιέχει οινόπνευμα, δεν είναι φάρμακο και δεν προκαλεί παρενέργειες. Γιαυτό μπορεί να κάνει κανείς τις στοματοπλύσεις αρκετές φορές την ημέρα και προ του ύπνου.

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1.Bosy A. Oral malodor: philosophical and practical aspects. J Can Dent Assoc 1997 March; 63(3): 196- 201.

2.Talmud (Ketubot 72b and 77a)

3.Arie Shifman, Shmuel Orenbuch, Mel Rosenberg.Bad breath–a major disability according to the Talmud. Isr Med Assoc J. 2002 Oct;4(10):843-5.

4.Rosenberg M: Introduction in bad breath: Research Perspectives, Rosenberg M, ed, Ramot Publishing- Tel Aviv University (1995) pp 1-12.

5.Zολώτας Γ.: Ιστορία της Χίου, τόμος Α Αθήναις, 1921.

6.Chios gum mastic growers association: The gum mastic of Chios. Chios 1999.

7.Koλλιάρος Ι. : Η χιώτικη μαστίχα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Διεθνές Συμπόσιο, 3-5 Οκτωβρίου 1997. Υπουργείο Αιγαίου. Η μαστίχα της Χίου. Παράδοση και σύγχρονες πρακτικές.

8.Howe JW: The breath and the diseases, which give it a fetid odor. 4th ed., New York: D Appleton and Co.; 1898.

9.Grapp GL: Fetor oris (halitosis). A Medical and dental responsibility, Northwest Med 1933;32:375-80.

10.Tonzetich J: Production and origin of oral malodor: a review of mechanisms and methods of analysis. J Periodontol 1977;48:13-20.

11.Ortiz V, Filippi A. Halitosis. Monogr Oral Sci. 2021;29:195-200.

12.Udit Pant, James Tate, Xiaotong Liu,   Nicholas Birse, Christopher Elliott, Cuong Cao. From automated Raman to cost-effective nanoparticle-on-film (NPoF) SERS spectroscopy: A combined approach for assessing micro- and nanoplastics released into the oral cavity from chewing gum. J Hazard Mater. 2025 Mar 15:486:136978.  doi: 10.1016/j.jhazmat.2024.136978. Epub 2024 Dec 24.

13.UCLA Study. “Bursting Your Bubble: Chewing Gum Releases Microplastics into Your Saliva.” 2025.

14.Yinxing Cui, Yuqi Wu, Pan Shi, Yan Ni, Huaying Zeng, Zhao Zhang, Chunling Zhao, Weichao Sun, Qian Yi. Mitigating microplastic-induced organ Damage: Mechanistic insights from the microplastic-macrophage axes. Redox Biol. 2025 May 19;84:103688. doi: 10.1016/j.redox.2025.103688

15. Jamie Hailstone,Forbes. “Is It Time to Talk About Chewing Gum and Plastic?” 25th February 2025.

16.Jamie Hailstone,Forbes. “Is It Time to Talk About Chewing Gum and Plastic?” 25th February 2025.

17.Queen’s University Belfast Study. “Study Shows Staggering Amount of Microplastics Released by Chewing Gum.” 2025. [https://dallasexpress.com/health/study-shows-staggering-amount-of-microplastics-released-by-chewing-gum/]

Δρ.Δημήτριος Ν. Γκέλης (USER)

..

Δρ Δημήτριος Γκέλης ΜD, ORL, DDS, PhD

Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης (MD, ORL, DDS, PhD)

Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος,  Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιατρικός Ερευνητής και Συγγραφέας

ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Ιατρική Έρευνα, Συμπληρωματική Ιατρική. Διεύθυνση: ΚΟΡΙΝΘΟΣ
Τηλ: 6944280764, Email: pharmage@otenet.gr
www.gelis.gr, www.pharmagel.gr , www.orlpedia.gr , www.allergopedia.gr, d3gkelin.gr, www.vitaminb12.gr, www.zinc.gr, www.curcumin.gr

Αικατερίνη Γκέλη
Αικατερίνη Γκέλη
Ιατρός, Ακτινοδιαγνώστρια
 Άσσος, Κορίνθου.
Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στη διαγνωστική με υπερήχους, κλασσική ακτινολογία παίδων και ενηλίκων, γναθοπροσωπική ακτινολογία, περιβαλλοντική ιατρική, ιατρική διατροφολογία, συμπληρωματική ιατρική.


Σημείωση: Το παρόν επιστημονικό άρθρο γράφτηκε για λόγους ενημέρωσης των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελεί  μέσο διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή για ασθενείς, από τον συγγραφέα ή τους συγγραφείς του άρθρου.

Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.
Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από  τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση,  παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας 

Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.